Lage opkomst, electorale aardverschuivingen, hoog kiesverloop, afstraffing van de zittende macht: de Nederlanse gemeenteraadsverkiezingen vertoonden zowat alle symptomen van het Democratisch Vermoeidheidssyndroom en ontwikkelde er zelfs enkele nieuwe, zoals de opkomst van lokale partijen.
Voor mij waren het vooral meta-verkiezingen: verkiezingen over verkiezingen. Tien observaties.
1. Het werkelijke onderwerp van de verkiezingen was de democratie zelf. Niet de partijprogramma’s, niet de geplande decentralisering, niet de besparingen, niet eens het zittende kabinet waren het hoofdonderwerp van de stembusgang. Nooit eerder maakte ik het mee in Europa dat verkiezingen zozeer over verkiezingen gingen.
2. De opkomst was de inzet.
3. De opkomst was ook de belangrijkste uitslag. Al de rest was bijzaak. De helft van een land dat niet meer mee gaat stemmen: zet het in grote neonletters boven op het dak van Amsterdam Centraal, om nooit meer te vergeten.
4.‘De nationale regeringspartijen hebben verloren,’ hoorde ik overal. Nou, nee. Kijk naar het CDA: geen regeringspartij, toch verloren. Niet de regeringspartijen, maar de traditionele partijen hebben verloren. De grote, klassieke spelers die sinds de Tweede Wereldoorlog het gewoel van de massa kanaliseerden, zijn kennelijk niet langer in staat om de stem van de burger te capteren en zinvol te vertalen in beleid.
5. Het wantrouwen jegens de traditionele partijen vertaalde zich in twee reacties: stemmen op lokale partijen of, simpelweg, niet gaan stemmen.
6. Dat laatste is interessant. Dat politici, partijen en parlementen gewantrouwd worden, weten we. Maar dit keer werd ook de procedure gewantrouwd. ‘Waarom zou ik gaan stemmen als het er toch niet toe doet?’
7. ‘We moeten de stemlokalen openhouden tot we tachtig procent bereikt hebben.’ Een Nederlandse opiniemaker zei het echt. Zeer vreemde kronkel. Ik heb nog nooit een Belgische cafébaas horen zeggen: “Ons café draait slecht. Laten we vannacht maar tot drie uur open blijven, misschien komt er volk.”
8. De grootste winnaar van deze verkiezingen is de partij die al decennia, sinds 1966, voor democratische vernieuwing pleit: D66.
9. De andere winnaar is een mozaïek van lokale partijtjes die democratie willen verjongen door nabijheid.
10. Deze stembusgang toonde zeer scherp aan dat verkiezingen als democratische procedure voor velen afgedaan hebben, maar dat het democratische verlangen intact blijft. In die zin waren ze hoopvol.



Dit verhaal heb je gratis gelezen, maar het maken van dit verhaal kost tijd en geld. Steun ons en maak meer verhalen mogelijk voorbij de waan van de dag.
Al vanaf het begin worden we gefinancierd door onze leden en zijn we volledig advertentievrij en onafhankelijk. We maken diepgravende, verbindende en optimistische verhalen die inzicht geven in hoe de wereld werkt. Zodat je niet alleen begrijpt wat er gebeurt, maar ook waarom het gebeurt.
Juist nu in tijden van toenemende onzekerheid en wantrouwen is er grote behoefte aan verhalen die voorbij de waan van de dag gaan. Verhalen die verdieping en verbinding brengen. Verhalen niet gericht op het sensationele, maar op het fundamentele. Dankzij onze leden kunnen wij verhalen blijven maken voor zoveel mogelijk mensen. Word ook lid!