Dit gigantische onderzoek gaat niet over het klimaatprobleem, maar alléén over oplossingen

‘Project Drawdown is een onderzoek én boek over klimaatoplossingen. Paul Hawken zit erachter, duurzaam ondernemer, denker, activist. Hij heeft iets unieks en belangrijks gedaan’, zegt Sven Jense, die de Nederlandse vertaling van het boek initieerde.

‘Voor het eerst in de geschiedenis is het niet het probleem dat centraal staat, maar zijn het de oplossingen voor klimaatverandering’, vervolgt hij. ‘En oplossingen bevinden zich vaak in een ander domein dan het probleem. Met een team van wetenschappers uit de hele wereld heeft hij in kaart gebracht wat er aan klimaatverandering gedaan kan worden.’

Het leek mij (Jelmer), als correspondent Klimaat & Energie, een goed idee om een aantal van die oplossingen uit Drawdown op De Correspondent te publiceren. Op dit moment ben ik op verlof om een boek te schrijven, dus heb ik Johannes Visser, correspondent Onderwijs, gevraagd dit interview te doen. Om de vindbaarheid in ons archief te vergroten is het onder onze beide namen gepubliceerd.

En wat is dat dan, ‘Drawdown’?

‘Drawdown is het woord waarmee Paul Hawken het punt in de tijd aanduidt waarop de concentratie van broeikasgassen in de atmosfeer niet langer stijgt, maar begint te dalen.’

‘Hij vond dat dat moment, als doel, ontbrak in het het klimaatdebat. Vanuit het VN-klimaatpanel, het IPCC, wordt ook altijd in scenario’s gecommuniceerd, terwijl politici, beleidsmakers, maar ook ondernemers en schoolkinderen weten dat het stellen van een doel vaak helpt bij het behalen ervan. Drawdown is dus zo’n doel, en het onderzoek beschrijft hoe dat doel gehaald kan worden.’

‘Dat leverde een lijst op met tachtig nu uitvoerbare oplossingen, en twintig innovaties. Alle oplossingen zijn doorgerekend in een slim, integraal scenariomodel. En dat leverde heel verrassende resultaten op.’

Zoals?

‘Op nummer zes in de lijst staat scholing voor meisjes. Het meest directe effect van meisjes opleiden, in zich ontwikkelende landen, is een substantiële verlaging van het aantal kinderen dat meisjes en vrouwen krijgen. De gezinsgrootte daalt dan van vijf kinderen naar twee, binnen één generatie. Minder kinderen betekent veel minder broeikasgasimpact, omdat zij minder eten, rijden of kleding kopen.’

‘Het is een goede illustratie van wat bedrieglijk simpel lijkt: denken in oplossingen. Je kunt zeggen: overbevolking terugdringen is wat er moet gebeuren. Maar Hawken en zijn team zeggen: we moeten meisjes opleiden, en dit is daarvan de berekende impact.’

‘Hetzelfde geldt voor oplossing nummer vier, een plantenrijk dieet. Je kunt zeggen: we moeten minder vlees eten, maar Drawdown zegt: de positieve klimaatimpact van een plantenrijk dieet is in totaal 66 gigaton minder CO2-uitstoot tot het jaar 2050.’

Even voor mijn begrip. Waar moet ik aan denken bij een gigaton?

‘Echt heel veel. Een stapel olifanten van vijfhonderd kilometer. Een ton is 1000 kilo. Dat met negen nullen. Dus 1.000.000.000.000 kilogram. De jaarlijkse wereldwijde uitstoot van broeikasgassen is ongeveer 50 gigaton.’

‘Overigens, als we over CO2 praten, hebben we het ook over andere broeikasgassen, zoals methaan en lachgas. Die rekenen we dan om naar CO2, dat heet CO2-equivalent.’

Die impact van elke maatregel staat heel exact genoemd in het boek. Van iedere maatregel wordt genoemd wat in 2050 de totale CO2-reductie is, wat de nettokosten zijn en wat de nettobesparing is. Neem het opleiden van meisjes, daarvan is berekend dat de CO2-reductie tot 2050 precies 59,6 gigaton bedraagt. Hoe bereken je zoiets?

‘Dat doe je met een scenariomodel. Je begint met voorspellingen van de ontwikkeling van een bepaalde oplossing, zeg: het opleiden van meisjes, of zonnepanelen plaatsen. Daar zijn cijfers over. Die stop je in een model, een verzameling Excel-tabellen.’

Je moet niet alleen aan klimaatweten- schappers vragen wat er moet gebeuren

‘Maar veel maatregelen hangen met elkaar samen. Zo hebben kleinere gezinnen minder voedsel nodig, waardoor de oplossing ‘tegengaan voedselverspilling’ weer anders uitvalt. Dus de uitkomsten worden via een slimme berekening ook met elkaar in verband gebracht. En de impact per jaar of periode wordt doorgetrokken naar 2050. Daar komen getallen uit.’

Hoe betrouwbaar zijn die getallen? Het jaar 2050 is ver weg.

‘Het is een model, niet de werkelijkheid, dus het model zit er altijd naast. Maar het biedt vrij betrouwbare handvatten, en maakt het mogelijk oplossingen met elkaar te vergelijken. En dat is echt te gek, want daarmee kun je veel beter zien waarin we moeten investeren om snel invloed te hebben.’

Moeten we al deze maatregelen uitvoeren om zo dicht mogelijk bij de uitkomsten van het model te komen?

‘Dat is in zekere zin wel de boodschap van Drawdown: er is geen silver bullet. Alle oplossingen bij elkaar zijn nodig. Sommige zijn natuurlijk veel effectiever dan andere. Met name oplossingen uit de top 20 verdienen aandacht, waar ‘meisjes opleiden’ en ‘voedselverspilling voorkomen’ prominent in staan.’

‘Het heeft geen zin te wachten tot de modellen precies kloppen. Met zulke complexe modellen kun je alleen werken als je onzekerheid accepteert en plannen tussentijds evalueert en aanpast. Niet wachten en onzekerheid omarmen: aan de slag.’

Wie werkten mee aan Drawdown?

‘Meer dan 65 onderzoekers en honderden adviseurs, met diverse achtergronden.’

Verbeelding is cruciaal om de enorme impact te maken die nodig is om klimaatverande- ring snel te keren

‘Even heel eigenwijs: omdat oplossingen dus niet per se uit het domein van het probleem komen, moet je niet uitsluitend aan klimaatwetenschappers vragen wat er moet gebeuren. Daar heb je juist een interdisciplinair team voor nodig. En daar is Drawdown heel goed in geslaagd. Onder leiding van Chad Frischmann, directeur research, is het gelukt om voedsel, economie, grondgebruik, landbouw, bouwmateriaal, energie, transport allemaal met elkaar in verband te brengen.’

‘Ook juristen, architecten, beleidsmakers, ontwikkelingsprofessionals en natuurlijk datamodellisten zijn erbij betrokken. In het boek worden de onderzoekers met hun achtergrond voorgesteld.’

En dan zijn er nog innovaties waarvan de onderzoekers niet kunnen inschatten wat het effect ervan zal zijn. Boerderijen op de oceaan bijvoorbeeld, of levende gebouwen.

‘Ja, die zijn geweldig. Vernieuwingen prikkelen de verbeelding. En dat is cruciaal om de enorme impact te hebben die nodig is om klimaatverandering te keren.’

‘Prachtige houten gebouwen, van twintig verdiepingen, waarin het vooral heel lekker wonen en werken is. Zo’n gebouw is één grote CO2-opslag, omdat de bomen die het hout leverden, uit goed beheerde bossen, CO2 hebben opgenomen. En dit kan gewoon: gebouw HAUT bijvoorbeeld wordt binnenkort neergezet in Amsterdam.’

‘Uitgestrekte zeewierkwekerijen zijn ook game changers. Dat noemen we 3D-farming. Zeewier concurreert niet om landbouwgrond of zoet water, groeit supersnel en vissen en schelpdieren vinden het er heerlijk. En in tegenstelling tot kwekerijen op land, vergroot zeewier de lokale biodiversiteit. Zeewier kan als voedsel dienen maar ook als bio-energie, en omdat restanten afzinken tot onder de 1.000 meter diepte, verdwijnt een deel van de CO2 die de algen tijdens hun groei hebben opgenomen uit de kringloop. In een volgende editie van Drawdown worden juist die innovaties verder uitgewerkt.’

Hoe nu verder?

‘De Amerikaanse organisatie wil doorbouwen. En in Zwitserland is een Drawdown-investeringsfonds in de maak. En ik ken iemand die nu met oplossing nummer één aan de slag is: het voorkomen dat koelvloeistoffen weglekken.’

Op veel oplossingen heb je als individu invloed

‘Wij initiëren in Nederland nu een netwerk van meewerkende bedrijven, onderzoekers, financiers en vooral initiatiefrijke mensen. We maken het project bekender en zorgen er met name voor dat de Drawdown-oplossingen gerealiseerd worden. Iedereen die daarbij kan en wil helpen, nodigen we van harte uit om contact te zoeken, om vooral niet te wachten maar aan de slag te gaan.’

‘En dat kan heel simpel. Een prachtig voorbeeld is het hoofd inkoop van, je raadt het niet, onze gevangenissen. De Dienst Justitiële Inrichtingen heeft zelf een heuse Drawdown Quiz georganiseerd. Dat heeft de dienst geïnspireerd om Drawdown-oplossingen in de eigen organisatie te implementeren. Denk aan: hoe voorkom je voedselverspilling in de kantine? Voedselverspilling voorkomen staat op vier in de de Drawdown-lijst, dus het is duidelijk dat dit grote impact heeft, dat het echt kan helpen.’

‘Dankzij Drawdown weten we nu wat er moet gebeuren. En omdat het vaak oplossingen zijn die iets toevoegen, is niemand tegen. Op veel oplossingen heb je zelf als individu ook invloed. Daarom wil ik Drawdown breed onder de aandacht brengen maar vooral iedereen aanraden: ga ermee aan de slag!’

Meer lezen?