Zes cadeautips ter bevordering van de dierenliefde bij het nageslacht

In cadeautjesland zijn hypes troef. Ik herinner me ‘de ervaring’ als cadeau-rage: escaperooms, kleiduivenschieten – zoveel beter dan spullen, of de donatie aan een goed doel (The Correspondent!), de items met een thema: ananas, kreeft, eenhoorn, of de gepersonaliseerde Hema-legpuzzel. En de Happy Socks, de fotoshoots, de geliefdes met een strikje erom, of alles waarbij de nadruk ligt op het ‘uitpakken’ zelf (je krijgt een out-of-the-box experience).

Maar deze december hoop ik op een nieuwe giftgril: liefde voor ongewervelden.

Ongewervelden zijn de dieren zonder ruggengraat, goed voor 98 procent van het diersoortenbestand. Zij komen er qua waardering wat bekaaid vanaf. Dat is onterecht en onhandig, schreef ik eerder. Mijn punt: panda’s zijn leuk, maar kevers houden de aarde leefbaar.

98 procent van alle diersoorten op aarde heeft een pr-probleem. En dat is slecht nieuws voor iedereen Insecten doen al het vuile werk: poep verwerken, lijken ontbinden. Maar ook: bloempjes bestuiven. Toch is hun imago niet zo best. Daar moeten we iets aan doen. Want een dramatische daling van het aantal ongewervelden bedreigt onze groene aardkloot. Lees het stuk hier

Deze week kwam journalist Brooke Jarvis met een prachtig deprimerend artikel in The New York Times getiteld ‘The Insect Apocalypse Is Here’, met ongeveer dezelfde strekking.

Jarvis merkt op dat Europa sneller reageert op het instorten van insectenpopulaties dan Amerika, door onze grotere groep ‘amateurnaturalisten’ zonder wie de wetenschap geen data had gehad om uitspraken als ‘insectpopulaties storten in’ op te baseren.

We zijn dus gebaat bij meer amateurnaturalisten, bij meer mensen die geven om de 98 procent beesten met een kutimago. Volwassenen lijken wat dat betreft verloren. Een onthutste wesponderzoeker vertelde me eens dat insectleken desgevraagd zijn onderzoeksdier associëren met Satan.

Gelukkig hebben we de jeugd nog! Dus hierbij een selectie presentjes ter bevordering van de liefde voor ongewervelden bij het nageslacht. Een cadeaumaand was nog nooit zo urgent.

1. Je suis la méduse (2016)

Het schitterende prentenboek Je suis la méduse (2016) is alleen beschikbaar in het Frans, maar is voor kinderen vanaf 5 jaar en er zijn vast ouders die toch al jaren hun Frans willen oefenen. (Of oudere broers en zussen die Frans krijgen op school.)

Het boek verhaalt over een sierlijke kwal die een klein meisje steekt. Haar vader schept de kwal daarop uit zee en gooit hem op het strand. Daar ligt de kwal te verdrogen in de brandende zon, totdat het meisje hem in haar netje doet en terugzet in het water.

Jaren later treft de kwal het meisje weer. Ze is nu een jonge vrouw. De kwal herkent haar aan het litteken dat hij haar gaf op de pols en zet uit vreugde een onderwaterdans in.

Vreemd wel, want een doorsnee kwal leeft maar een maandje of zes á twaalf, maar ik vergeef het schrijfster Béatrice Fontanel, want wie maakt een kwal nou hoofdpersoon van wat dan ook? Met smaakvolle illustraties van Alexandra Huard, die bij wijze van prentenboek-trailer ook geanimeerd zijn:

Geanimeerde teaser van het prentenboek Je suis la méduse (2016).

2. Het wonderlijke insectenboek (2017)

Het mag een kinderboek zijn, maar Het wonderlijke insectenboek (2017) is ook een geweldig koffietafelboek, door de mooie en gevarieerde insectenplaten van illustrator Medy Oberendorff en het boeiende lettergebruik van typograaf Gert Dooreman.

Insecten worden geïntroduceerd als heersers van de planeet, inclusief uitgebreid taxonomisch overzicht. Meteen ontleden we een sprinkhaan, wiens bouwplan schematisch is weergegeven – schrijver Bart Rossel is bio-ingenieur. We gaan razendsnel door alle levensfases heen en komen aan bij beschrijvingen van eigenschappen die het insect werkelijk wonderlijk maken.

Zoals tactieken om vijanden te slim af te zijn. ‘Rups doet alsof hij vogelkak is.’ Of manieren om vogels te verjagen met lawaai en wiskunde – bepaalde cicaden houden van priemgetallen. Dan de bombardeerkever die kikkers verjaagt met ‘honderden korte scheetjes van kokend gas’, zonder zichzelf op te blazen.

Ook de entomologie heeft een plek in het boek. Neem de anekdote over wetenschappers die een wedstrijd uitschreven voor de naam van een nieuwe soort juweelwesp. Deze juweelwesp verandert kakkerlakken in zombies, terwijl haar larve de kakkerlak van binnenuit opeet.

Het publiek koos de naam ‘Ampulex dementor’, naar de dementors uit de Harry Potter-boeken. Opeens wendt schrijver Rossel – in een ander leven eigenaar van een insectenbestrijdingsbedrijf – zich direct tot de jonge lezer:

‘Wil je de arme kakkerlak redden van deze afschuwelijke dood? Dan moet je snel oc-to-pa-mi-ne inspuiten. Enkel dat tegengif kan zombies wekken en verjaagt de Dementor. Zwaai met je toverstok en schreeuw het uit, Harry: ‘Octopamine, Octopamine, Octopamine!’

Je vergeet het nooit.

3. Heel kleine beestjes (2018)

‘Wij zien maar een heel klein deel van de wereld waarin we leven en van de dieren die ons omringen, omdat veel beestjes piepklein zijn’, begint schrijver Hélène Rajcak in haar prentenboek Heel kleine beestjes: de onzichtbare wereld (z)onder de microscoop (2018).

Dan laat ze haar jeugdige lezer op tien enorme uitklapplaten kennismaken met allerlei kleins, van de zee-egellarve tot het raderdiertje dat doet alsof-ie dood is. Overal staat de vergroting vermeld en Damien Laverdunt beeldde al het minileven in verhouding af. Zo baant een gigantische wilde borstelworm zich een weg door een kerkhof van veel kleinere stralendiertjes.

Ik werd zelf blijer van de verhalen over onverwoestbare beerdiertjes die ontwaken in een stukje mos, dan van de parende en poepende huisstofmijten die leven in mijn matras. Maar elk kind dat genoot van microbenmuseum Micropia kan met dit boek zijn lol op.

Of zoals een hoofdredacteur zei: ‘Mijn dochter vindt alles wat klein en insect is helemaal leuk.’

4. Kleurplaten van Ernst Haeckel

Je kent de Duitse filosoof en zoöloog Ernst Haeckel (1834-1919) misschien van zijn prachtige illustraties uit het boek Kunstformen der Natur, die een belangrijke inspiratie vormden voor de Jugendstilstroming. Denk aan werk van de edelsmid René Lalique, of aan de fameuze Parijse metro-ingangen van architect Hector Guimard.

Eigenlijk toont Kunstformen der Natur slechts een kleine selectie van honderd werken uit Haeckels enorme oeuvre, maar die selectie wordt nu vaak bewerkt tot kleurboek, zoals in Ernst Haeckel: Art Forms in Nature, coloring book (deze is iets chiquer) of Ernst Haeckel: Incredible Life Forms, a coloring book (dit is meer een kleurboek).

De kleurboeken tonen Haeckels platen in zwart-wit. Platen die hij kon tekenen, omdat hij mee was op de boot van de Challenger-expeditie van 1872 tot 1877. Deze expeditie was een ongekend dierkundig succes. Er werd korte metten gemaakt met de in die tijd heersende ‘azoïsche hypothese’, die stelde dat er beneden 550 meter diepte geen leven mogelijk was in zeeën en meren.

Wetenschappers van de HMS Challenger alleen al – er voeren meerdere boten in de Challenger-expeditie, onder andere de HMS Shearwater en Porcupine – verzamelden meer dan 13.000 beestjes uit de diepte en ontdekten zo 4.370 nieuwe soorten.

Aan Haeckel de eer om de onbekende exemplaren van vier groepen organismen na te tekenen: de kwallen, de siphonophora, de keratosa en de stralendiertjes. (Die laatste groep stal zijn hart.)

De kleurplaten zijn dan ook uitsluitend van zeeleven. Een beeldredacteur vond ze zo mooi dat ze ze nooit in zou kleuren. Maar alle pagina’s zijn eenzijdig bedrukt dus je kunt ze makkelijk uit het boek scheuren. Voor oma.

Korte introductie van Duits zoöloog en filosoof Ernst Haeckel en zijn liefde voor stralendiertjes.

5. Reuzenpissenbedknuffel

Onze correspondent Onderwijs vond hem ‘heel healing’, de grijze reuzenpissenbed of Bathynomus giganteus uit Japan die in pluche vorm ongeveer even groot is als een vijf á zes maanden oude baby. Meerdere collegae konden de aandrang het gevaarte te knuffelen niet weerstaan.

Deze reuzenpissenbed is de diepzeeneef van onze kleine landpissenbed. De meeste pissenbedden of ‘isopoda’ leven in zee, maar een paar kropen aan land en doen daar nu goeie dingen voor de koolstofkringloop.

Leuk voor kinderen? Op de redactie waren er wel zorgen over het gebrek aan contrast van de knuffelisopod – helemaal grijs, geen felle kleuren – is dat interessant genoeg als je 3 bent? Er ‘knispert’ ook niks aan. Maar de knuffel heeft wel veertien kleine grijze pootjes om aan te wriemelen. En het leek de correspondent Cultuur en Clichés sowieso prima voor in de box in een hip hipsterinterieur.

In de losse segmenten op de rug van de isopod kun je ook nog geld verstoppen volgens de Japanse fabrikant. Je vindt de reuzenpissenbedknuffelvia Google met zoektermen ‘Giant Isopod plush doll XL 55 cm’. Te koop via Amazon, Ebay of sites met Japanse gadgets.

6. Blij zeeleven van Pikaole

Kun je toch écht niet aankomen met een grijze pissenbedknuffel, dan biedt de Koreaanse illustrator Danbee Kim, artiestennaam ‘Pikaole’ en zelfverklaard vriendin van de vissen, vele bontgekleurde alternatieven.

Ze tekent zeeleven zoals ik het niet vaak zie: enorm schattige zeeslakken, blij fytoplankton, pluizig zoöplankton en zelfs die specifieke levensfase van de kwal waarin hij als poliep babykwallen – ‘ephyra’ geheten – begint te schieten in zee, ontbreekt niet in Kims collectie.

Ik vond haar werk op de online kunstenaarsmarkt Society6.com, waar een kunstenaar naar hartenlust eigen illustraties kan uploaden en je zelf kunt kijken of je ergens een mooie print van wilt voor aan de muur, of toch liever een kussen, dekbed, rugzak, klok, strandhanddoek of douchegordijn. Elk jaar komen er mogelijkheden bij.