Oproep: ben of ken jij iemand met ervaring met het ‘welvaartsevangelie’?

Wat hebben presidenten Duterte, Trump en Bolsonaro met elkaar gemeen, behalve hun ambt en hun regeerstijl? Antwoord: ze krijgen opmerkelijk veel steun van pinksterkerken. De Braziliaanse president Bolsonaro liet zich in aanloop naar de verkiezingen zelfs dopen in de Israëlische Jordaanrivier. Kerkleiders beschouwen hem als een messias die zijn volk komt ‘bevrijden uit de tentakels van links’.

Pinksterkerken zijn de snelst groeiende tak van het wereldwijde christendom. Onderzoeksplatform Atlas of Pentecostalism berekent de toename; de bijbehorende teller staat vrijwel geen seconde stil. Intussen zouden er ruim een half miljard gelovigen zijn.

Alleen al de macht van het getal maakt van pinkstergelovigen in steeds meer landen een niet te verwaarlozen deel van het electoraat, dat zich bovendien eenvoudig laat mobiliseren. Het gezag van kerkleiders is vaak groot en onbesproken.

Natuurlijk is het te gemakkelijk om alle pinkstergelovigen op één hoop te gooien als adjudanten van het populisme. Serieuze journalistieke aandacht voor de geloofsgemeenschap is geboden. Dat bleek ook uit de hoeveelheid en aard van reacties die wij kregen na eerdere publicaties over de pinksterkerk.

Ook in Nederland groeit de pinksterbeweging

Intussen zijn pinksterkerken ook in het snel seculariserende Nederland een – weliswaar bescheiden – succesverhaal te noemen. Op de Biblebelt, maar ook in grote steden openden de afgelopen jaren tal van door pentecostaal geïnspireerde kerken hun deuren. Anders dan traditionele kerken weten ze een relatief jong publiek te trekken.

Op De Correspondent lieten we eerder zien hoe een Haagse pinksterkerk oud-leden verkettert en hoe een kerk in Nijkerk misbruikslachtoffers uit haar midden in de kou laat staan.

(En voor wie geen idee heeft waar we het over hebben schreven we eerder deze explainer.)

Vanzelfsprekend staat voorop dat pinkstergelovigen steun, troost en kracht ontlenen aan hun lidmaatschap van deze kerken. Maar zoals het Arnhemse onderzoeksbureau Beke vijf jaar geleden al vaststelde: na het warme bad volgt voor velen een koude douche.^*

Hoe de kerk giften afdwingt

Na onze vorige verhalen over dit thema regende het tips van (ex-)gelovigen die wel een boekje open wilden doen over de manier waarop pinksterkerken de devotie van hun gelovigen gebruiken om – bijvoorbeeld – geld in te zamelen.

Zo spraken we een tipgever die ons vertelde over de gang van zaken in Jong en Vrij, een kerk die in acht Nederlandse steden zo’n drieduizend leden telt.

Hij begon vol goede moed aan de tiendelige cursus ‘Financieel Gezond’, die de kerk aanbood, maar hoe meer hij hoorde, hoe meer zijn wantrouwen en argwaan de kop opstaken. Toen hem werd gevraagd om inzicht te geven over zijn inkomsten, uitgaven en schulden was de maat vol.

Wat hem daarin vooral stak was dat de kerk geen open kaart speelde over zijn eigen financiën. Daar bovenop moesten leden en deelnemers van de cursus ook nog minimaal 10 procent van hun inkomen afgeven aan de kerk. Er stonden wel financiële jaarrekeningen online, maar die waren zo beknopt, dat je er net niks uit kon opmaken. Wat wél te zien was, was dat de kerkgangers ruim 1,7 miljoen euro gaven in 2017.^*

Hoe meer geld je zaait in Gods koninkrijk, hoe meer geluk, financiële voorspoed en fysieke gezondheid je te wachten staat

Een opvallend bedrag, maar niet geheel onbegrijpelijk. De kerk besteedt namelijk veel aandacht aan ‘vrijgevigheid’ in haar preken. Want, hoe meer geld je zaait in Gods koninkrijk, hoe meer geluk, financiële voorspoed en fysieke gezondheid je te wachten staat. Dat is in een notendop de leer van het ‘welvaartsevangelie’ dat deze kerk aanhangt.

Omgekeerd wordt tijdens de cursus ook geleerd dat wie tegenslag te verwerken krijgt vermoedelijk te weinig zou geloven of geven. Een video van Joseph Prince diende daarvoor als cursusmateriaal. Toen onze bron vragen stelde over de cursus en het financiële huishoudboekje van de kerk, kreeg hij een ‘formele correctie’ van zijn voorganger. Een paar dagen later was hij niet meer welkom in de kerk.

De voorganger mailde: ‘Er is binnen onze gemeente geen ruimte voor kritiek op de geloofsovertuigingen en het leiderschap van Jong en Vrij. Als je het niet eens bent met wat we doen of geloven is dat prima, maar dan moet je daar de consequenties van nemen, concluderen dat dit niet de juiste kerk voor jou is, en vertrekken.’

Kun jij helpen bij ons onderzoek?

In de loop van ons onderzoek spraken we andere (oud-)leden die dergelijke situaties herkenden. Aan het leiderschap en het welvaartsevangelie van de kerk mag niet getwijfeld worden. Volgens één ex-gemeentelid had de kerk zelfs veel weg van de Scientologykerk.

Toch zijn we nog steeds op zoek naar meer van dit soort verhalen of ervaringen. Omdat we denken dat we nu nog maar het topje van de ijsberg hebben gezien, maar ook omdat we bij De Correspondent structuren in plaats van incidenten willen beschrijven.

• We zoeken mensen die bij Jong en Vrij, of in vergelijkbare geloofsgemeenschappen, financieel advies ontvangen hebben met als strekking dat ‘wie meer geeft, meer ontvangt’. We zijn benieuwd wat er gebeurde als je deze adviezen opgevolgd hebt, maar ook naar welke consequenties de kerkleiding eraan verbond als je besloot om níet te geven. Kortom, hoeveel druk wordt of werd er op je uitgeoefend?
• We vragen ons verder af: hoe uitzonderlijk zijn dit soort praktijken? Komen ze bijvoorbeeld ook in seculiere, islamitische of boeddhistische gemeenschappen voor, of is dit uitsluitend typerend voor de pinksterkerken?
• Ten slotte zoeken we mensen die ons kunnen helpen beter zicht te krijgen op de geldstromen in kerken als deze. Waar gaat het geld heen? Ben of ken jij iemand die daar meer van weet, dan vernemen we graag van je.

Dus: ben jij of ken jij iemand die dergelijke financiële cursussen heeft gevolgd, en wil je – desnoods anoniem – over je ervaringen vertellen? Neem dan contact met ons op via karel@decorrespondent.nl en boots.romee@gmail.com.

Meer lezen?