Verzet heeft zin. Pakketsorteerders worden eindelijk eerlijk beloond

PostNL en uitzendbureau Tempo-Team stoppen met het gebruik van een schijnconstructie om werknemers in pakketsorteercentra onder te betalen door de cao te ontduiken. Pakketsorteerders worden voortaan volgens de cao beloond. PostNL en Tempo-Team ontwikkelden die schijnconstructie ruim tien jaar geleden om de loonkosten te drukken. Onder druk van de FNV, die rechtzaken aanspande en een reeks acties organiseerde, komen ze daar nu op terug, liet het postbedrijf dinsdagavond weten.^*

Dat is een historische overwinning voor het groeiende leger flexwerkers in Nederland. De ommekeer van PostNL en Tempo-Team raakt alle 700.000 uitzendkrachten en alle 17.000 uitzendbureaus in Nederland. Het gebruik van de schijnconstructie, bekend als ‘subcontracting’, is ook in andere bedrijfssectoren wijdverbreid, zoals bij internetwinkels en in de media.

De strijd van de FNV tegen de schijnconstructie kreeg vleugels toen de vakbond in februari vorig jaar een rechtzaak begon tegen PostNL en drie bv’s van uitzendbureau In Person. PostNL Pakketten Benelux BV is het snelstgroeiende onderdeel van PostNL en onbetwist marktleider in Nederland, met 600.000 bezorgde pakketten per dag.

De FNV beriep zich op twee onderzoeksrapporten van de Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Daaruit bleek dat In Person gebruikmaakte van een schijnconstructie om zo goedkoop mogelijk arbeidskrachten te kunnen leveren aan PostNL voor de pakketsorteercenta in Amersfoort, Waddinxveen en Goes. In zo’n geval is niet alleen het uitzendbureau verantwoordelijk, maar ook opdrachtgever PostNL.

PostNL koos aanvankelijk voor de confrontatie

Als een dergelijk arbeidsconflict zich voordoet, is het gebruikelijk dat partijen eerst tot een minnelijke schikking proberen te komen. Dat is in het belang van werknemers, omdat een gerechtelijke procedure al gauw een jaar kost. Bij een eventueel hoger beroep komt daar nog eens anderhalf tot drie jaar bij. Al die tijd weten werknemers niet waar ze recht op hebben en – als het om loonsverhoging gaat – zien ze geen cent.

Maar al snel werd duidelijk dat PostNL de confrontatie koos. Dat leek vanuit het bedrijfsoogpunt ook logisch. Het postconcern noemde de onderzoeken van de Inspectie ‘eenzijdig’ en ‘onvolledig’ en de conclusies ‘juridisch onjuist’.

Een dagvaarding in een civiele procedure is meestal een lijvig document. Ze geeft niet alleen weer wat de eis is, maar ook de onderbouwing en het beschikbare bewijsmateriaal. In dit geval ging het om 73 pagina’s, exclusief bijlagen. De dagvaarding van de FNV las als een aanklacht tegen voortschrijdende marktwerking en flexibilisering van de arbeidsmarkt. Die ten koste ging van lonen en zekerheden van het kwetsbaarste deel van de werkende bevolking.

Alles om de arbeidskosten te drukken

Dertig jaar geleden bestond het personeel van het postbedrijf nog uit louter ambtenaren. Met de privatisering in 1989 werden zij plotseling werknemers. Ze hadden nog wel een vaste baan. Sinds het begin van de nieuwe eeuw maakten die vaste arbeidskrachten op steeds grotere schaal plaats voor uitzendkrachten.

Maar de loonkosten moesten nog verder omlaag, vond de directie. Een aantal arbeidskrachten wordt niet eens meer volgens de cao voor PostNL of de cao voor de uitzendbranche betaald. Zoals de dagvaarding stelt: ‘De race naar beneden heeft hiermee zijn wettelijke ondergrond bereikt’.

De race naar beneden heeft hiermee zijn wettelijke ondergrond bereikt

Hoe ging PostNL te werk?

Volgens de vakbond ontwikkelde PostNL Pakketten samen met uitzendbureau Tempo-Team een model om de loonkosten in de pakketsorteercentra tot een minimum te beperken. De partijen noemen dat ‘subcontracting’, een systeem waarin zo veel mogelijk werk wordt uitbesteed, ook dat van leidinggevenden.

Volgens een woordvoerder van Tempo-Team begon de uitzendgroep al in 2007 met ‘outsourcingdienstverlening’ in Nederland: het aannemen of uitvoeren van uitbesteed werk. Begin 2009 kreeg Tempo-Team Outsourcing het verzoek van PostNL Pakketten om ‘een aanbieding uit te werken op basis van outsourcing van sorteerwerkzaamheden’.

Hoe dat er op papier uitziet, tonen de samenwerkingsovereenkomsten tussen het uitzendbureau In Person en PostNL. ‘Het betreft nadrukkelijk niet het inlenen van uitzendkrachten door PostNL Pakketten’, onderstrepen de twee bedrijven. ‘Het betreft zowel de uitbesteding van sorteerwerkzaamheden alsmede de leiding en toezicht op de medewerkers die de sorteerwerkzaamheden uitvoeren.’

In Person doet zich hier dus voor als zelfstandige onderaannemer, maar levert in werkelijkheid uitzendkrachten via een bv die alleen op papier bestaat. De Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid kwam dan ook tot de conclusie ‘dat de schriftelijke situatie niet overeenkomt met de feitelijke situatie’. Door deze schijnconstructie hoeft In Person arbeidskrachten niet veel meer dan het minimumloon te betalen, in plaats van het salaris dat ze volgens de cao van PostNL of de uitzendbranche horen te krijgen.

Zo ontduikt het bedrijf de Wet allocatie arbeidskrachten door intermediairs. Want die schrijft voor dat ter beschikking gestelde arbeidskrachten recht hebben op dezelfde arbeidsvoorwaarden als vaste werknemers die vergelijkbaar werk doen binnen hetzelfde bedrijf. Gelijk loon voor gelijk werk.

Schijnconstructies optuigen is stelen van de samenleving als geheel

De constructie die PostNL in de pakketsorteercentra gebruikt, hekelde de toenmalige minister Lodewijk Asscher van Sociale Zaken volgens de dagvaarding al in 2013 in een brief aan de Tweede Kamer. Sinds 1 juli 2015 is de Wet aanpak schijnconstructies van kracht, die hij in die brief al aankondigde. Die moet de rechtspositie van werknemers versterken, een eerlijke beloning bevorderen en voorkomen dat bedrijven de wet en cao omzeilen.

Want dergelijke praktijken zijn slecht voor werknemers, maar ook voor werkgevers die te maken krijgen met oneerlijke concurrentie, schreef Asscher. En ze zijn slecht voor de overheid die premies en belastingen misloopt. Schijnconstructies optuigen is stelen van de samenleving als geheel.

Tot eind 2012 betaalde PostNL alle arbeidskrachten in de pakketsorteercentra conform de cao voor PostNL. Dat doet het nu nog bij een beperkt aantal vaste krachten in Halfweg en Zwolle. Maar volgens de FNV maakt het zeker bij veertien pakketsorteercentra gebruik van contractingconstructies. In zeven daarvan werkt ze samen met de uitzendgroep Tempo-Team.

Er zijn helaas ook malafide organisaties actief. Wij keuren deze situatie af

Tempo-Team zei vorig jaar nog dat ‘er geen enkele aanleiding is’ om te veronderstellen dat de diensten die het bedrijf verleent aan PostNL Pakketten ‘niet legaal zouden zijn dan wel in strijd met de Wet Aanpak Schijnconstructies’. ‘Helaas constateren wij in de markt’, voegde een woordvoerder daaraan toe, ‘dat er naast goede vormen van outsourcingsdienstverlening ook foute vormen bestaan en dat malafide organisaties hierin actief zijn. Wij keuren deze situatie af.’ Tempo-Team is een dochterbedrijf van Randstad, het op een na grootste uitzendconcern ter wereld.

Wat de eisers wilden

De FNV eiste in de rechtszaak namens ruim driehonderd pakketsorteerders vijf jaar achterstallig loon voor een totaalbedrag van ruim 5 miljoen euro. Plus een schadevergoeding van 100.000 euro van elk van de vier betrokken bv’s. Begin juni vorig jaar kwam het tot een minnelijke schikking met In Person. Pakketsorteerders kregen een nabetaling en werden voortaan volgens de cao voor de uitzendbranche beloond.

Maar PostNL waste de handen nog altijd in onschuld. Terwijl de constructie volgens de FNV is opgetuigd ‘op instigatie van PostNL’ en het bedrijf daar ‘sinds jaar en dag doelbewust van heeft geprofiteerd’.

‘Wij schamen wij ons diep dat een zichzelf sociaal noemend bedrijf als PostNL misbruik maakt van haar positie in de markt’, stelde De Ondernemingsraad

En terwijl de ondernemingsraad van PostNL al in juni vorig jaar eiste dat het concern met het gebruik van de schijnconstructie zou stoppen. ‘Als vertegenwoordigers van alle werkenden binnen PostNL schamen wij ons diep dat een zichzelf sociaal en maatschappelijk verantwoord noemend bedrijf als PostNL misbruik maakt van haar positie in de markt’, aldus de ondernemingsraad. Van gebruikmaken van een schijnconstructie was volgens het postbedrijf geen sprake.

Inmiddels lijkt PostNL dan toch tot inkeer gekomen. ‘Wij vinden gelijke beloning voor pakketsorteerders van belang en willen duidelijkheid geven in de maatschappelike discussie over contracting’, schrijft het bedrijf in het persbericht waarin het aankondigt met het gebruik van de schijnconstructie te stoppen en pakketsorteerders voortaan volgens de cao te betalen. Al zegt PostNL er ook bij dat het ‘de afgelopen tien jaar naar tevredenheid met contractingpartners heeft gewerkt’. Maar ook dat het ‘belangrijk’ is ‘goed te luisteren naar de recente maatschappelijke discussie over contracting’.

Tegelijk met PostNL bracht uitzendbureau Tempo-Team een persbericht uit. Daarin belooft het bedrijf ‘alle activiteiten op het gebied van outsourcing’ te staken. ‘Tempo-Team kiest voor een overstap naar uitzenden voor al haar klanten en werknemers. Dat besluit is het resultaat van maanden overleg met betrokken partijen. Tempo-Team creëert hiermee duidelijkheid en rust, in het belang van haar werknemers en klanten.’

Flexwerkers kunnen opgelucht ademhalen. Dit is de eerste uitwas van de doorgeschoten flexibilisering van de Nederlandse arbeidsmarkt die om zeep is geholpen. Nu PostNL en Tempo-Team het gebruik van de schijnconstructie hebben afgezworen, is het einde van de vermaledijde subcontractingpraktijken nabij.

Meer lezen?