Hier liggen de kansen voor Ajax tegen Juventus

Ja, Ajax speelde afgelopen woensdag goed tegen Juventus – maar zó goed was het nu ook weer niet.

Misschien kwam het door de euforie, omdat Ajax niet onderdeed voor Juventus. Misschien was het even niet het moment voor kritiek, gezien de prima uitslag (1-1). Of misschien kwam het simpelweg omdat niet iedereen de tijd heeft of neemt om de wedstrijd terug te kijken.

Maar, zegt voetbaltrainer Sjors Ultee, als je goed kijkt waren er bij Ajax genoeg dingen voor verbeteringen vatbaar. Ultee is ex-assistent van Ajax-trainer Erik ten Hag (bij FC Utrecht), is nu assistent-trainer bij Helmond Sport, en analyseert daarnaast voor AZ de komende tegenstanders.

Met hem keek ik Ajax-Juventus van afgelopen woensdag terug. Wat opviel:

• Ajax viel voorspelbaar vaak aan door het centrum
• Ajax’ aanvallers liepen elkaar in de weg
• Frenkie de Jong maakte enkele counters van Juventus mogelijk
• Ajax is kwetsbaar op zijn backposities

‘Dit was niet Ajax op zijn best’, zegt Ultee. ‘Maar dat is juist goed nieuws. Als enkele dingen iets beter gaan – en daar zijn deze spelers toe in staat – dan zie ik Ajax het heel goed doen in Turijn.’

Voor de helderheid: al verandert de speelwijze van ploegen zelden radicaal, een wedstrijd herhaalt zich nooit op dezelfde manier. De eerste van twee wedstrijden is geen perfecte voorspeller van de tweede.

Dat voorbehoud gemaakt hebbende: dit zijn vanavond in Turijn vier adviezen aan Ajax, gebaseerd op de wedstrijd in Amsterdam.

Kans 1: gebruik gedoseerd de zijkanten

Onder Erik ten Hag zoekt Ajax op on-Nederlandse wijze zelden de flanken. Aanvallen gaan structureel door het centrum, conform^* de overtuigingen^* van Pep Guardiola,^* met wie Ten Hag bij Bayern München samenwerkte. Zoals Ten Hag het me een keer zei: ‘De goal staat in het midden, he?’

Spelen via de flanken, vooral als je dat vroeg in de aanval doet, beperkt je opties, vindt de Ajax-trainer. Je zit dan ‘ingeklemd’ tussen de zijlijn en je tegenstander. Voor een speler zijn er dan maar twee simpele en één lastige opties over: naar achteren spelen, een (hoge) voorzet geven (wat dan meer een escape is dan een aanvallende actie) en door het midden spelen: lastig en risicovol.

Toch schond Ajax dit uitgangpunt van Ten Hag een paar keer, afgelopen woensdag. In de 29ste minuut speelt Lasse Schöne rechtsback Joël Veltman bij de zijlijn aan. Veltman kan eigenlijk nergens heen, en kiest voor optie 3: door het midden naar Frenkie de Jong spelen.

Die pass wordt onderschept, Juventus countert razendsnel en Frenkie de Jong kan op het nippertje voorkomen dat Juve scoort. Exact de reden dat Ten Hag liever niet te snel de flank opzoekt.

Hoewel spelen via de flanken nadelen heeft, wil dit niet zeggen dat je het nooit moet doen. Ten Hag weet dat ook. In september 2015 zei hij het zo: ‘Als het midden dicht zit, moet je naar de zijkanten kunnen, om naar het midden te kunnen komen.’

Desondanks zocht Ajax vorige week nauwelijks de flanken, ook niet in de laatste fases van een aanval, waar het een goed idee zou zijn geweest. Gevolg: de ploeg werd voorspelbaar, wat de aanvallen door het centrum moeilijker maakte, aldus Ultee. Ofwel: je moet variëren.

Variatie over de flanken heeft twee voordelen. Voordeel 1: je brengt spelers op de flanken in het spel, die dan vaak ruimte hebben. Goed voorbeeld kwam in de eerste helft: Hakim Ziyechs prachtpass op Nicolas Tagliafico, die de bal alleen net niet kan bereiken. Maar dat was een uitzondering, terwijl zeker Joël Veltman op rechts regelmatig goed aanspeelbaar was.

Voordeel 2: als Ajax iets vaker de buitenkant zoekt, zal Juventus zich gedwongen zien daar rekening mee te houden. Gevolg: de verdedigers gaan iets breder staan, wat weer ruimte in het centrum opent, wat de aanvallen door het centrum – Ten Hags ‘Plan A’ – ten goede komt.

Ten Hag kennende, zegt Ultee, is dit iets waar hij in de aanloop naar vanavond flink mee bezig is geweest. De vraag is wie deze rol op de flanken op zich kan nemen. Nu Tagliafico is geschorst, zou het niet gek zijn om de tactisch sterke Daley Blind op links te zetten.

Kans 2: schep meer afspeelmogelijkheden tussen de linies

Als je de zijkanten net iets meer gebruikt, wordt het combinatiespel door het centrum kansrijker. Maar zelfs als dat niet gebeurt, dan nog kan Ajax zijn combinatiespel beter uitvoeren dan het in de thuiswedstrijd deed, denkt Ultee.

Twee dingen zijn hiervoor nodig.

Ten eerste: slimme positionering. De aanvallers moeten zó staan tussen de verdedigers en middenvelders van Juventus dat ze aanspeelbaar zijn. Regelmatig lukte dat goed, zoals te zien is in het screenshot hieronder. Vier man van Ajax houden er zeven van Juventus bezig: Dusan Tadic, David Neres, Hakim Ziyech en Donny van de Beek bieden zich ‘tussen de linies’ aan. Daardoor heeft de man met de bal – Frenkie de Jong – diverse afspeelopties, zodra iemand (tegenstander of medespeler) net een stapje naar rechts of links zet.

(Kort terzijde: idealiter staat zo’n aanvaller dan ook al een beetje opengedraaid richting de goal. Voordeel is dat een tegenstander je niet snel zal aanvallen omdat hij dan bang is uitgespeeld te worden. Als je ‘dicht’ staat, met je gezicht van de goal af, kun je simpeler verdedigd worden omdat je dan toch alleen terug kan. Wel of niet open staan in dit soort situaties is het verschil tussen een erg goede en een fantastische voetballer.)

De tweede voorwaarde om door Juventus’ defensie te spelen: zuivere passing. Als de aanvallers goed staan opgesteld, moet de bal precies komen. Beiden zaken hangen uiteraard samen: als de aanvaller goed vrij staat, is de pass makkelijker. Beiden konden beter, vorige week.

Zie het voorbeeld hieronder: Dusan Tadic staat vrij-ish, Lasse Schöne krijgt de bal niet bij hem. Enerzijds had Tadic iets meer naar rechts kunnen staan, anderzijds was Schönes pass naar Tadic niet goed, wat kwam omdat Schöne de bal halfhoog van De Jong kreeg.

Soms stonden spelers in één lijn met elkaar, of te dicht op elkaar (zie onder), waardoor de ene Ajacied verhinderde dat de andere aanspeelbaar was. Zoiets kan gebeuren door de vele positiewisselingen van Ajax’ aanvallers, maar is wel een probleem.

En soms kozen spelers te snel voor de te moeilijke optie. Behalve jammer is zoiets ook gevaarlijk. ‘We moeten goed aan de bal zijn’, had Ten Hag voor de wedstrijd gezegd. Dat klinkt als een open deur, maar hij doelde daarbij vooral op het verdedigende aspect, denkt Ultee. Slordig balverlies kan leiden tot een snelle counter: ‘plan A’ van Juventus.

Overigens: als het misgaat, is Ajax onder Ten Hag uitstekend georganiseerd. Dat komt omdat Ajax, terwijl het aanvalt, al bezig is met verdedigen. Zie het screenshot hieronder: Blind en De Ligt (bovenin) coachen Tagliafico en De Jong waar ze moeten gaan staan, terwijl hun ploeggenoten verderop aan het aanvallen zijn.

Dit heet in jargon ‘restverdedigen’: op de goede plek staan voor het geval dat de bal verloren gaat. Dit zal goed moeten blijven gaan in Turijn.

Risico voor Ajax: de ruimte op de backposities

Een geweldige ploeg als Juventus beschikt over een heel arsenaal aan wapens. Het belangrijkste wapen is Cristiano Ronaldo, een van de twee beste spelers ter wereld, die Ajax op allerlei manieren pijn kan doen. De vraag is minder of hij het doet, dan hóe hij dat doet.

Een ander wapen van Juventus zijn vrije trappen en corners. Sam Planting beschreef dit al uitvoerig op VI.nl. Maar specifieker voor de ontmoeting met Ajax is een andere kans voor Juventus (of een risico voor Ajax, zo je wilt): de ruimte die Ajax laat ontstaan op zijn backposities.

Dit is een gevolg van Ajax’ tactiek als de tegenstander de bal heeft. Als de tegenstander opbouwt, komen Ajax’ buitenspelers naar binnen, om het centrum vol te maken. De reden is vrij simpel: in het centrum heeft de tegenstander de meeste opties.

Het gevolg van die keuze is dat Ajax ‘back op back’ speelde, afgelopen woensdag. Het gat dat een buitenspeler achterliet, werd gevuld door linksback Tagliafico, die daardoor in duel kwam met Juventus’ rechtsback Joao Cancelo – ‘back op back’ dus. Het gevolg daarvan was dat Tagliafico een gat achterliet: de linksbackpositie. En dat bood Juventus een mooie kans.

Dit is het punt van druk zetten (zoals Ajax hierboven doet met Tagliafico): ergens geef je altijd ruimte weg, er is geen free lunch. En dus zal elke keer een Ajacied die niet van nature geneigd is tot verdedigen toch moeten verdedigen. Hakim Ziyech eindigde zo nu en dan als linksback, vorige week (zie boven). Maar gaat dit altijd goed?

Hoe gevaarlijk dit is, illustreren de screenhots hieronder: Szceszny geeft een lange pass naar linksback Alex Sandro, rechtsback Veltman duelleerde en verloor, waarna Federico Bernardeschi één tegen één kwam te staan tegenover De Ligt. Nu is tegenover De Ligt staan nog steeds vreselijk lastig voor een aanvaller, want hij is sterk en snel, maar in dit geval was de kans voor Juventus toch groot.

‘Echt een enorme kans’, zegt Ultee. De commentator zegt het ook nog in de herhaling: Bernardeschi keek rustig om zich heen waar hij de bal ging passen. Zo lang zelfs, dat De Ligt herstelde. Het is een wonder dat Ronaldo daarop niet uit zijn vel sprong, zoals hij later in de wedstrijd enkele keren deed.

Juventus zal de kans die de vacante backpositie biedt ook hebben gezien. Zeker aan de linkerkant biedt hen dat kansen, want daar staat niet de snelle De Ligt, maar de tragere Blind of Veltman. Ajax zal hier vanavond rekening mee moeten houden.

Wat verder nog opviel

• Frenkie de Jong kreeg veel lof^* voor de lange sprint waarmee hij voorkwam dat Bernardeschi kon scoren. Maar als je beelden goed bekijkt, zie je dat hij het probleem voor een deel zelf veroorzaakte. De Jong leek erop te gokken dat Joël Veltmans pass voorbij Rodrigo Bentancur kwam, maar gokte mis. Daarna trok hij een sprint en redde hij zijn ploeg. Mooi, maar beter was hier vermoedelijk geweest om meteen met Bentancur te duelleren, en de situatie eerder onschadelijk te maken. Al is dit wel wat streng: De Jong had slechts fracties van seconden om te kiezen.

• Voorafgaand aan de goal van Cristiano Ronaldo deed De Jong iets vergelijkbaars, en nu was er geen sprake van tijdgebrek. Na de ingooi van Alex Sandro op de volledig vrijstaande Bentancur, stormde hij hard op Bentancur af. Een gok die weer verkeerd uitpakte: Bentancur passeert De Jong met gemak, waarna Juventus gevaarlijk werd.

• Ook de veel geroemde overtreding van Jurgen Ekkelenkamp^* op Ronaldo, in blessuretijd, was deels een resultaat van een verkeerd uitgepakte gok van De Jong. Toen Ronaldo een counter opzette, begon hij niet met terugrennen, maar probeerde hij wederom de bal direct te veroveren met een gok – die verkeerd uitpakte. For the record: De Jong is een geweldige voetballer, die structureel moeilijke situaties oplost alsof het makkelijk situaties zijn.

• Bij de 0-1 gebeurde iets waar Ten Hag volgens Ultee pissig om zal zijn geweest. Toen Alex Sandro op eigen helft ingooide, lag het midden volledig open – een doodzonde voor Ten Hag, weet Ultee. Bentancur kon midden op het veld vogeltjevrij aannemen, mede omdat David Neres veel te ver links stond en verdedigend niets bijdroeg. Donny van de Beek dekte een man, wat daar niet nodig was, Tagliafico wees het probleem al aan terwijl Sandro ingooide, maar kon het niet corrigeren.

Meer lezen?