James Bond zoals je James Bond nog nooit hebt gezien

Wie is James Bond? Een man, gespeeld door vele mannen. Altijd in pak. Hij houdt van Martini, vrouwen en snelle auto’s. Een agent van de Britse geheime dienst. Een instrument in handen van de overheid. In zijn eentje vecht hij tegen de grootste vijanden van de westerse wereld. 

Met het verschijnen van een nieuwe film verandert alles om hem heen. De mooie vrouwen veranderen, afhankelijk van de modetrends, net als de auto’s. Zijn vijanden veranderen, van Noord-Koreanen, in Russen, in Arabieren. Maar omdat zijn gadgets ook veranderen, lukt het hem steeds hen te overwinnen.

Maar liefst een kwart van de wereldbevolking heeft een of meerdere Bondfilms gezien

Want James Bond wint altijd. En het plot verandert eigenlijk nooit echt. Hijzelf ook niet. James Bond wordt nooit ouder. Hij kent zijn rol en wijkt er nooit (echt) van af. Herkenning, dat is wat zijn publiek wil. Stijl, seks, luxe, gevaar, dood en politiek, allemaal patronen puur bedoeld om het publiek te vermaken. Daarom verlangen we naar de volgende film, omdat we weten dat het weer hetzelfde zal zijn. Al 23 films en een halve eeuw lang. Maar liefst een kwart van de wereldbevolking heeft een of meerdere Bondfilms gezien.

Maar eigenlijk is James Bond niet één persoon; hij is een afspraak met zijn publiek. Hij bestaat doordat we naar hem kijken. Het is een nauwkeurig gecreëerd en gecultiveerd beeld, een franchise. En de films groeien mee met de tijdgeest waardoor, onbedoeld, James Bond en zijn gadgets veranderingen van die werkelijkheid blootleggen. Een spiegel van onze almaar veranderende idealen en verlangens. 

De essentiële elementen die James Bond maken tot een mythe van verleidelijke, sterke, onoverwinbare westerse man, zijn de ingrediënten van het project van Taryn Simon. Van dit project is het fotoboek Birds of the West Indies verschenen. 

Simon fotografeerde de auto’s, wapens en gadgets uit alle Bondfilms. Alles tegen een zwarte achtergrond. Zowel de werkelijkheid als de film laat zij volledig buiten beeld. Haar foto’s zijn tijdcapsules. Het gevoel van (een specifieke) tijd is alleen in het object zelf te zien. Het is een fascinerende wisselwerking tussen feit en fictie.

Zo heeft de MI6 (Britse geheime inlichtingendienst) toegegeven voor inspiratie naar de trucendoos van Q te hebben gekeken. Eind 1990 was er enorme ophef toen de Aston Martin werd vervangen door een BMW. En de Aston Martin DBS (2006) komt twee keer voor in het boek (p. 385 and p. 255): een keer in volle glorie en een keer in de kreukels. In de film lijkt het een en dezelfde auto, in werkelijkheid zijn het er twee. 

Birds of the West Indies is een 2,5 kilo wegend boek van 440 pagina’s geworden. Op de introductie van Daniel Baumann na staat er amper tekst in het boek. Alleen een lijst met alle gefotografeerden. Verder zwarte bladzijden, met op de rechterpagina’s foto’s. Elke foto is voorzien van een categorienummer, de naam van het object en jaartal waarin het zijn rol vervulde. Een glimmende oldtimer, een modernere Lotus Esprit Turbo, een ontploffende wekker, een portofoon, tandpasta, een raketwerper, een haaienkostuum, een zwaard, een fles champagne, een pistool, een pen, een bolhoed, een ontploffend horloge en nog meer tandpasta. Zo heb je nog nooit naar James Bond gekeken. 

Taryn Simon wilde ook de vrouwen fotograferen. Want net als de auto’s en gadgets zijn de vrouwen essentieel voor het imago van James Bond. Hun schoonheid straalt op Bond af. Zij verleiden of misleiden hem. Maar in tegenstelling tot de objecten laat de tijd op hen wel sporen na. 

Ze vroeg aan alle vrouwen of ze hen mocht fotograferen, ongeacht of ze nu kort of lang geleden in een Bondfilm hadden gespeeld. Ze mochten zelf bepalen hoe zij gefotografeerd wilden worden. In een jurk die zij in de film droegen, of in iets dat nu beter past. Zonder kleren, of met alleen een handdoek omgeslagen. Stijf poserend of meer acterend. Het enige waar ze geen invloed op hadden was het element tijd. En juist dat was de reden dat niet alle vrouwen zich wilden laten fotograferen. Zij wilden vasthouden (en hun publiek laten vasthouden) aan hun fictieve persoonlijkheid. 

Voor de ongefotografeerde Bondvrouwen zijn zwarte vlakken in het boek opgenomen, met daaronder zowel de fictieve als de echte naam. Juist omdat je niks ziet, krijgt op die pagina’s de fantasie alle ruimte, en laat de werkelijkheid zich slechts raden. De keuze laat zien welke rol hun Bondpersonage nog in hun dagelijks leven speelt. Maar ook de vrouwen die zich wel lieten fotograferen, komen niet helemaal los van hun fictieve identiteit als Bondvrouw. Immers, de enige reden dat ze gefotografeerd zijn voor dit boek is omdat ze Bondvrouwen zijn geweest. 

Het geheim: één vrouw, een dozijn Bond-girls

De spannendste ontdekking die Taryn Simon deed is die over Nikki van der Zyl. Van 1962 tot 1979 sprak zij stemmen in van ruim een dozijn Bondgirls en vrouwen in negen verschillende Bondfilms. Zij is de meest terugkerende factor geweest in de Bondserie, maar ontving daarvoor nooit de credits. Zo vormbaar is fictie, en zo goed laat de werkelijkheid zich verstoppen. Maar nu toont Taryn Simon haar, in de allerlaatste foto’s van het boek.

Als laatste geheim dan die over de titel van het boek: Birds of the West Indies. Wist je dat in 1936 een ornitholoog in Jamaica met de naam James Bond zijn studies van vogels publiceerde onder de titel Birds of the West Indies? En dat schrijver Ian Fleming die naam koos voor zijn hoofdpersoon, omdat hij het ‘vlak en kleurloos’ vond, passend bij een man die slechts een instrument was van de overheid? En dat, toen van het eerste boek maar 4.000 exemplaren werden verkocht, de naam op de achterkant van het boek werd veranderd in Jimmy Bond in de hoop dat zo een groter publiek werd bereikt? Zo maakbaar is James Bond dus.