Er komen niet alleen maar gruwelijke beelden uit Syrië

Terwijl het conflict in Oekraïne alle aandacht krijgt, is het in Syrië nog altijd oorlog. Bashar al-Assad heeft verkiezingen aangekondigd, wat internationale waarnemers hebben omschreven als een ‘parodie op de democratie.’ Het is chaos in Syrië.

Maar als beeldredacteur (die ook over fotografie schrijft) waag ik mij niet aan een verdere analyse van dit conflict. Ik zie, net als iedereen, de gruwelijke beelden die uit dit land komen. Verschrikkelijk, maar ook veel van hetzelfde. Dus zoek ik steeds naar andere fotografische benaderingen, die een andere werkelijkheid laten zien. In de hoop iets meer te begrijpen van de complexiteit van een conflict zo ver weg.

Een paar dagen geleden ontving ik het nieuwe fotoboek Welcome to Syria Al-Assad, with the compliments of the ministry of Tourism van de Duitse fotograaf Oliver Hartung. Het heeft me aan het denken gezet. Door zijn meer afstandelijke, observerende foto’s, zie ik Syrië anders dan in al haar gruwelijkheden. Hartung toont de wortels van het conflict.

Waarom staat dit allemaal in de berm?

Voor een vorig project over Arabische architectuur reisde Oliver Hartung door het Midden-Oosten. De foto’s, die zijn gepubliceerd in dit nieuwe boek, maakte hij tijdens zijn reizen door Syrië tussen 2007 en 2009. Aanvankelijk dacht hij helemaal niks met de foto’s te zullen doen. Vaak stopte hij de auto niet eens (soms was het daarvoor ook te gevaarlijk), waardoor sommige foto’s bewogen zijn en de auto er af en toe ook op staat. Hij maakte de foto’s puur omdat hij gefascineerd was door wat er allemaal in de bermen langs de wegen stond opgesteld.

Het resultaat is een typologische fotoserie van monumenten die ter verering van de Assad-familie overal langs de weg te vinden zijn. Een familie die al sinds 1971 aan de macht is en wier invloed verder reikt dan de politieke functies die zij bekleedt. Ze zijn overal aanwezig. In het leger, in de oliewinning, in de geschiedenisboeken op scholen. En in het uitzicht vanaf alle wegen van het land.

Toen in maart 2011 het volk in opstand kwam, veranderde ook de lading van de foto’s die Oliver Hartung een paar jaar eerder had gemaakt

Billboards, bruggen en pilaren met portretten van president Bashar al-Assad. Af en toe een foto, meestal geschilderd. Omgeven met witte duiven, de kleuren van de Syrische vlag en bombastische leuzen. Allemaal verheerlijking. Gigantische panorama’s met plattelandstaferelen, van traktoren, geploegde akkers en hardwerkende boeren. ‘We love you. We sacrifice our blood and soul for you,’ by Agricultural Cooperative Maskaneh’ en ‘The land belongs to those who cultivate it. Each gets according to his effort,’ by General Union of Farmers in the Syrian Arab Republic.’

Leden van de Assad-familie afgebeeld met pilootbrillen. Oude en verweerde monumenten die al jaren in de brandende zon hun functie vervullen. En nieuwe, van een energiebedrijf bijvoorbeeld, om de banden met de leider nog maar eens stevig aan te halen. Grote leuzen, schreeuwend in de stilte.

Oliver Hartung observeerde en legde vast, zonder er toentertijd echt een mening over te hebben. Vijf jaar geleden, toen hij daar rondreisde, was Syrië amper in het nieuws. Het Assad-regime was toen zo’n veertig jaar aan de macht. Dat veranderde toen in maart 2011 het volk in opstand kwam, gevoed door jarenlange armoede en onvrede over de corrupte regering. Met die ontwikkelingen, veranderde ook de lading van de foto’s die Hartung een paar jaar eerder had gemaakt. Zoals hij het zelf in een interview treffend verwoordt: ‘Maybe there was something wrong beforehand? In an united country, is there a need to proclaim your loyalty publicly? That’s why in retrospect, some of the statements on the billboards and monuments sound very cynical. These objects are asking some uncomfortable questions.’

Mee in de auto

Een onbekend land bekeken vanaf de wegen. Zittend in een auto glijdt alles aan je voorbij. Je blik wordt gestuurd door waar de weg je naartoe leidt. Autorijden is net als televisiekijken. Ideaal voor een leider die overal en altijd aanwezig wil zijn, om vooral niet vergeten te worden.

Voor een buitenstaander is dat niet alleen vertekenend, het is ook verhelderend. De wegen liggen als aderen door het landschap en het uitzicht toont wat er door die aderen gepompt wordt.

Als je een verhaal wilt vertellen over iets onbekends en onbegrepens, kun je het beste kiezen voor een invalshoek die jij en je publiek wel kennen. Want in de context van herkenning kan een verschil begrepen worden. Iedereen kent het gevoel van een uitzicht dat aan je voorbij zoeft terwijl je in de auto uit het raam staart. Als een film.

En dat is precies waarom ik dit fotoboek goed vind. Bladerend door het boek, zit je in die auto. Foto’s als filmbeelden. De bijschriften vertalen enkel de leuzen. De foto’s tonen flarden van verhalen, maar het gaat te snel om je er echt in te verdiepen. Het zijn de uitzichten samen die het verhaal vertellen. De auto of het bladeren bepalen het tempo.

Bashar al-Assad is letterlijk en figuurlijk overal aanwezig. En mocht Assad ooit vertrekken, dan heeft het land nog een heleboel te verwerken en op te ruimen. En dan bedoel ik niet alleen die monumenten.