Welkom bij mijn eerste nieuwsbrief! De plek waar ik hele en halve inzichten deel voordat ze onderdeel worden van een afgerond verhaal.

Om met een half inzicht te beginnen: vorige week sprak ik iemand die onlangs een in Nederland veroordeelde terrorist naar zijn land van herkomst had overgebracht nadat hij hier zijn straf had uitgezeten. Uit vrees dat de geheime dienst uit een land in de regio hem direct na terugkeer zou vermoorden, werd hij per auto tot diep in zijn vaderland begeleid!

Meer details kan ik helaas niet delen, maar het idee dat onze landgenoten dit soort geheime missies uitvoeren, vind ik fascinerend. Als iemand meer weet over dit soort dingen en erover wil vertellen: laat het me vooral weten.

Op de wapenmarkt koop je vooral politieke invloed

Iets minder spannend, maar ook best geheimzinnig: eind vorige week was ik in Brussel bij een bijeenkomst van denktank Carnegie. Hier werden onderzoekers, journalisten, politici en industriëlen bijgepraat over de invloed van de wapenindustrie op de totstandkoming van een Europese defensiemarkt.

Een vorige bijeenkomst met wapenfabrikanten die ik meemaakte was bijna hilarisch maar deze keer was ik omgeven door mensen die veel wisten van specifieke onderwerpen, en daar kritische vragen over stelden. Ik hoefde alleen maar te luisteren. Daardoor kwam ik van alles te weten over de gang van zaken in een wereld die voor de buitenwereld vaak nogal schimmig blijft.

Een inzicht dat ik alvast met jullie wil delen is dat het bij de wapenhandel minder om geld draait dan ik dacht, en veel meer om het verwerven van politieke invloed. Door wapens en wapensystemen te kopen, verbind je je aan de bedrijven uit de producerende landen voor later onderhoud, updates en trainingen. Zulke in contracten vastgelegde periodes duren soms veertig jaar – en daar liggen ook veruit de meeste kosten die de koper maakt. Maar dat betekent ook dat je veertig jaar verzekerd bent van samenwerking met het land waar de bedrijven gevestigd zijn die de wapensystemen leveren.

Dit verklaart veel van wat op het eerste gezicht ‘dom’ beleid lijkt te zijn, zei een topdiplomaat in Brussel. Zo kocht Qatar vliegtuigen uit zowel Frankrijk als de VS om zich van beide landen te verzekeren van politieke steun, hoewel het onderhoud dan relatief duurder is. Ook de van acht F-16’s door Bulgarije zou vooral draaien om een betere relatie met de VS. Mogelijk zullen ze nooit worden ingezet omdat het tien jaar kan duren voordat de toestellen gevechtsklaar zijn en de piloten voldoende getraind.

Je kunt zeggen: op de wapenmarkt koop je vooral politieke invloed.

Kun je oorlog voorspellen?

De afgelopen weken probeerde ik een antwoord te vinden op de vraag in hoeverre je oorlog kunt voorspellen. Mensen zijn slechte voorspellers, schrijven Philip E. Tetlock en Dan Gardner in hun bestseller Superforecasting uit 2015. Of het nou om oorlog, aandelenkoersen of een voetbalwedstrijd gaat: zelfs de meest gelauwerde experts zitten er voortdurend naast. (Sterker, juist gelauwerde experts zitten er

Dat voorspellen heel moeilijk is, en misschien wel onmogelijk, laten enkele recente grote conflicten zien. Ik vind het nog altijd raar dat vrijwel niemand de Arabische Lente zag aankomen, of de opkomst van Islamitische Staat.

Om te achterhalen waardoor dat komt, sprak ik telefonisch een aantal onderzoekers die zich bezighouden met voorspellen van oorlogen. Sommigen gebruiken daarvoor de nieuwste technologieën, zoals satellietbeelden, kunstmatige intelligentie en programma’s die automatisch big dataanalyseren, zoals krantenkoppen, beurskoersen en twitterberichten.

Een deel van die onderzoekers gelooft dat oorlog te complex en te uitzonderlijk is om te kunnen voorspellen, vooral in samenlevingen die eerder vreedzaam waren, zoals Syrië. Iemand vergeleek het voorspellen van oorlog met een tenniswedstrijd, maar dan met duizend ballen en honderd spelers: je weet nooit precies wat er gaat gebeuren en waar dat toe leidt.

Anderen geloofden dat als je de modellen maar vaak genoeg aanscherpt, en steeds nieuwe informatie invoert, het best mogelijk is iets zinnigs te zeggen over de kans dat er ergens een gewelddadig conflict uitbreekt, nog voordat dit gebeurt.

De Zweedse onderzoeker Håvard Hegre, verbonden aan de Universiteit van Uppsala, heeft een model ontwikkeld dat een lijst met landen in Afrika publiceert waar de kans op een geweldsuitbarsting het grootst is. Dit model waarschuwde onder meer voor nog voordat de voortekenen de rest van de wereld onder ogen kwamen. Hij werkt nu aan een model dat iets kan zeggen over het uitbreken van conflicten tussen 2011 en 2050.

Een fascinerend onderzoeksgebied, sowieso! Maar ik wil nog een paar mensen spreken om te beslissen wat ik er zelf van vind. Wordt vervolgd!

Soedan

Voorlopig maak ik me meer zorgen over oorlogen die nu op uitbreken staan, of al gaande zijn, zoals in Soedan. Hierover schreef ik begin deze maand een maar inmiddels zijn er nieuwe ontwikkelingen geweest. In de van The New York Times praat hun correspondent Declan Walsh je vanuit de Soedanese hoofdstad Khartoum bij.

Ik hoor graag wat jullie van mijn plannen vinden. En vooral op welke manieren jij denkt te kunnen bijdragen aan het onderzoek. Welke vragen zou jij graag beantwoord zien?

Tot de volgende keer!