Maandag verdrievoudigde farmaceut Essential Pharma de prijs van Priadel, een medicijn tegen bipolaire stoornissen. In plaats van 4,76 euro kost het middel sinds begin deze week 15,78 euro per verpakking.
Psychiaters en hun patiënten reageerden verontwaardigd. Door deze prijsstijging moeten patiënten een flink deel van de kosten uit eigen zak betalen. Pech voor de patiënten, kassa voor Essential Pharma.
Deze plotse prijsverhoging is een voorbeeld van een businessmodel in de farmaceutische industrie dat enkele jaren geleden de kop opstak. Dat leg ik even uit.
Wat is er precies gebeurd?
Lithium, het actieve bestanddeel van het geneesmiddel dat plots zoveel duurder werd, is al een oud beestje. Het werd in 1949 voor het eerst gebruikt als middel tegen bipolaire stoornissen. Op het middel rust al lang geen patent meer en in Europa zijn er nog maar enkele varianten van op de markt.
Daarin zag het van oorsprong Amerikaanse Essential Pharma een buitenkansje. Het farmaceutische bedrijf kocht in 2017 Camcolit, een van de medicijnen op basis van lithium, en verdrievoudigde de prijs.
Door die prijsstijging schakelden veel psychiaters over naar het voorschrijven van Priadel, de enige andere pil op de Nederlandse markt die lithium bevat. Vervolgens kocht Essential Pharma ook de rechten op Priadel.
Daardoor had het bedrijf plots een monopolie te pakken. Het bezat alle geneesmiddelen op basis van lithium die in Nederland beschikbaar zijn. Nu Essential Pharma ook de prijs van Priadel verhoogt, hebben de patiënten dus geen alternatief meer.
Dus Essential Pharma heeft dit medicijn niet zelf ontdekt of onderzocht?
Nee. Veel farmabedrijven verdienen hun geld door nieuwe geneesmiddelen te ontdekken. Van deze middelen moeten ze dan aantonen dat ze veilig en effectief zijn, voordat ze de medicijnen op de markt mogen brengen. Als dat lukt, krijgen ze van het EMA gedurende een aantal jaar het alleenrecht om deze medicijnen te verkopen.
Farmabedrijven met het alleenrecht op een geneesmiddel vragen er vaak buitensporige prijzen voor. Dit rechtvaardigen ze door te verwijzen naar de enorme investeringen die ze gedaan hebben om dat medicijn op de markt te brengen.
Die rechtvaardiging kan Essential Pharma niet gebruiken om de prijsverhoging van Priadel te verklaren. Voor wat het bedrijf deed, waren geen wetenschappers of klinische studies nodig, enkel kapitaal en een gebrek aan moreel besef.
Het businessmodel is eenvoudig: je gaat op zoek naar een medicijn dat sommige patiënten echt nodig hebben, maar waarvan er nog maar enkele varianten op de markt zijn. Die koop je dan op, zodat je de enige leverancier van die pillen bent. Daarna verhoog je de prijs. De patiënten hebben dan geen keuze meer. Het is hun geld of hun gezondheid. Ook overheden, die vaak een deel van de kosten voor medicijnen dragen, zijn de dupe.
Is dit de eerste keer dat bedrijven deze strategie volgen?
Nee hoor. Het bekendste voorbeeld is de Amerikaan Martin Shkreli. Zijn bedrijf, Turing Pharmaceuticals, kocht in 2015 een pil tegen een toxoplasmose, een zeldzame maar ernstige ziekte. Iets later verhoogde hij de prijs van dat medicijn met ongeveer 5.000 procent: van 13,50 naar 750 dollar per pilletje.
Shkreli was niet de enige die ontdekte dat je over de rug van patiënten eenvoudig veel geld kan verdienen. In het Verenigd Koninkrijk verhoogde Advance Pharma de prijs van een middel tegen een schildklieraandoening met 1.600 procent. De prijs van Syntocinon, een middel om heftige bloedingen tijdens een bevalling te voorkomen, werd in Denemarken door CD Pharma met 2.000 procent verhoogd.
In al deze gevallen slaagden de farmabedrijven erin om een monopoliepositie te verwerven en deze dan schaamteloos uit te buiten.
Waarom is er dan geen andere fabrikant die dit medicijn goedkoper aanbiedt?
Dat is niet zo eenvoudig. Stel dat je een geneesmiddelenfabrikant bent, en een nieuw en goedkoper geneesmiddel op basis van lithium op de Nederlandse markt wilt brengen, dan moet je een dossier opstellen waarin je, onder andere, aantoont dat jouw nieuwe pil gelijkwaardig is aan het bestaande geneesmiddel. Dat dossier moet je dan voorleggen aan het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen, dat beslist of jij een handelsvergunning krijgt.
Deze hele procedure kost best wat tijd, gemiddeld twee jaar. Gedurende die periode heeft de monopoliehouder dus vrij spel.
Kan je om het even welke prijs vragen voor medicijnen?
In sommige landen wel. In Amerika is er bijvoorbeeld geen maximumprijs voor geneesmiddelen. Vandaar dat Shkreli en andere gewetenloze kapitalisten kunnen vragen wat ze willen.
In Nederland is dat gelukkig niet zo. Hier kan de overheid maximumprijzen voor geneesmiddelen vastleggen. Daardoor kon Essential Pharma de prijs van Priadel en Camcolit wel verdrievoudigen, maar niet nog verder verhogen.
Is dit eigenlijk legaal?
Dat is geen eenvoudige vraag. Er is geen duidelijke regelgeving die deze roekeloze speculatie met geneesmiddelen verbiedt.
Wel probeert men in Europa de ergste excessen te bestrijden op basis van het Europese mededingingsrecht. Dit gebeurt met wisselend succes. In 2017 werd farmabedrijf Pfizer veroordeeld omdat het de prijs van Epanutin, een middel tegen epilepsie, verhoogde van 2,83 pond naar 67,50 pond. Pfizer ging hiertegen in beroep en won.
Meer lezen?
Als we medicijnen aan de markt overlaten, kan een gewone infectie weer dodelijk worden Geneesmiddelen worden gemaakt en verkocht door meestal beursgenoteerde bedrijven. En dat is problematisch. Want farmaceuten zijn niet happig op het ontwikkelen van nieuwe geneesmiddelen waar zij – en de aandeelhouder – weinig aan kunnen verdienen. Zoals broodnodige nieuwe antibiotica. Zo krijgt de farmaceutische industrie zelfs gezonde mensen aan de medicijnen Hoe krijg je gezonde mensen zo ver dat ze medicijnen gaan gebruiken? Het antwoord: maak van ziekte een getal, een bloedwaarde die je alleen in toom houdt door de rest van je leven pillen te slikken – ook al voel je je prima.Dit verhaal heb je gratis gelezen, maar het maken van dit verhaal kost tijd en geld. Steun ons en maak meer verhalen mogelijk voorbij de waan van de dag.
Al vanaf het begin worden we gefinancierd door onze leden en zijn we volledig advertentievrij en onafhankelijk. We maken diepgravende, verbindende en optimistische verhalen die inzicht geven in hoe de wereld werkt. Zodat je niet alleen begrijpt wat er gebeurt, maar ook waarom het gebeurt.
Juist nu in tijden van toenemende onzekerheid en wantrouwen is er grote behoefte aan verhalen die voorbij de waan van de dag gaan. Verhalen die verdieping en verbinding brengen. Verhalen niet gericht op het sensationele, maar op het fundamentele. Dankzij onze leden kunnen wij verhalen blijven maken voor zoveel mogelijk mensen. Word ook lid!