De angst voor technologie in Haarlem

Grappig, hoe dat gaat: de mens vindt constant nieuwe technologiën uit, om vervolgens te worden overvallen door angst voor wat zo’n nieuwe technologie met ons zal doen. Angst dat we er dom van zullen worden, moreel corrupt, ongezond, of privacyloos, om maar wat te noemen. Of het nu om de telefoon, de fotocamera, de bonuskaart of het internet gaat, ergens in het proces van innovatie en adaptatie verandert de mens van heer en meester, schepper der techniek, in potentieel slachtoffer, gevangen in de klauwen van Frankenstein. 

De tentoonstelling Dread, in Museum De Hallen in Haarlem, gaat over die angst voor technologie – maar met een twist, want voor de deelnemende kunstenaars is angst tegelijkertijd een inspiratiebron. Dread gaat dus niet alleen over de potentieel destructieve kanten van technologische vernieuwing, maar ook over de productiviteit die de angst daarvoor oplevert. Angst is misschien een slechte raadgever, het blijkt ook een uitstekende motivator te zijn. 

Zo fotografeerde de Amerikaanse kunstenaar Trevor Paglen voor They Watch the Moon (2010) een ‘afluisterbasis’ in West Virginia, onderdeel van een afluisternetwerk dat tijdens de Koude Oorlog tot stand kwam. De angst die Paglen motiveert is de angst voor het verlies van privacy; het resultaat is een prachtige, bijna sprookjesachtige landschapsfoto waarin de afluistergebouwen mysterieus oplichten. 

De werken die in Dread zijn opgenomen lopen nogal uiteen, zowel qua medium – er zijn video’s, geluidsinstallaties, krantenvoorpagina’s, schilderijen, sculpturen en foto’s te zien – als wat betreft de oorzaak van de angst: van terroristische aanslagen tot drones en hoge gebouwen. Ook voor wie zich daardoor niet direct overal in herkent, levert de tentoonstelling in elk geval één besef op: dat angst een vasthoudend, veelkoppig beest is, en dat het overal woont.