Deze grafiek laat zien dat media te veel aandacht geven aan de verkeerde gevaren

Al zolang ik in de journalistiek werk, ben ik gefascineerd door beeldvorming in de (nieuws)media. Welk plaatje van de wereld spiegelen media ons voor? En: hoe vervormd is dat plaatje?

Een nieuw onderzoekje^* van de website Our World in Data laat mooi zien wat ik vaker heb beschreven in verschillende stukken (en in mijn boek De Nieuwsfabriek): het nieuws geeft bovenmatig veel aandacht aan zichtbare (vaak gewelddadige) gevaren en juist veel minder aandacht aan minder zichtbare (en niet-gewelddadige) gevaren.

De onderzoekers legden daarvoor drie datasets naast elkaar: 1) de meest voorkomende doodsoorzaken in de Verenigde Staten, 2) de meest gegoogelde doodsoorzaken in de Verenigde Staten en 3) de meest genoemde doodsoorzaken in twee kranten: The New York Times (Amerikaans) en The Guardian (Brits).

De belangrijkste conclusie: het nieuws heeft extreem veel aandacht voor terrorisme, moord en zelfmoord (relatief verwaarloosbare doodsoorzaken) en juist weinig oog voor hartfalen, kanker en verkeersongelukken.

Kort samengevat: nieuws overschat geweld en onderschat ziekte.

Niet verwonderlijk natuurlijk, want zoals ik ook in ons manifest schrijf: nieuws gaat meestal over het uitzonderlijke, veel minder over het structurele.

Nu is er van alles aan te merken op dit onderzoekje: er is gekeken naar slechts twee kranten, die kranten zijn beide landelijk (of zelfs internationaal), de doodsoorzaken gaan alleen over Amerika, mensen googelen niet op exact dezelfde zoektermen et cetera.

Zo kun je er bijvoorbeeld van uitgaan dat regionale media veel vaker berichten over verkeersongevallen dan kranten als The New York Times. En als je een ziekte hebt, googel je misschien eerder op symptomen dan op de ziekte zelf.

Maar de resultaten vind ik niettemin de moeite waard om te delen, omdat ze globaal weergeven wat de blinde vlekken en obsessies van nieuws zijn: nog steeds geldt het aloude adagium ‘If it bleeds, it leads’. Hartaanvallen en tumoren zijn nu eenmaal minder makkelijk te verslaan.

Ook interessant: wat mensen zelf opzoeken via Google wordt weliswaar beïnvloed door wat er in de krant staat, maar het is allerminst een causale relatie. Logisch ook: informatie zoeken over veelvoorkomende doodsoorzaken, zoals kanker, doen mensen sowieso - ongeacht of media er aandacht aan besteden.

Bovendien: het zou vreemd zijn als al deze percentages één-op-één overeen zouden komen. Dat suïcide niet zoveel voorkomt, betekent niet dat de interesse ervoor automatisch ook klein zou zijn. De verschillen in alomtegenwoordigheid, zoekgedrag en media-aandacht worden natuurlijk ook bepaald door hoeveel impact iets heeft en hoezeer het mensen bezighoudt.

Niettemin, een grafiek om op te kauwen, zowel voor nieuwsvolgers als voor journalisten.

(N.B. Op de site van Our World In Data zelf kun je inzoomen op de grafiek, zodat deze beter leesbaar is.)