Eenheidsworst, of toch niet?

Woensdag schreef ik dat politieke partijen in Nederland steeds meer op elkaar zijn gaan lijken. De onderzoeker Simon Otjes heeft inmiddels een interessante (en kritische) reactie geschreven op mijn stuk. Titel: ‘Nederlandse politieke partijen zijn geen eenheidsworst.’

Ik baseerde me onder andere op het Nationaal Kiezersonderzoek, waaruit blijkt dat steeds minder kiezers vinden dat het iets uitmaakt waar je op stemt. De kritiek van Otjes: dit zegt niet zoveel, want kiezers kunnen partijen sowieso slecht plaatsen.

Maar ook uit een vergelijking van partijprogramma’s blijkt dat er (op sociaal-economisch gebied) steeds minder verschillen zijn tussen de partijen (zie: Jacques Thomassen, De wankele democratie, pagina 45). Over één dimensie zei ik echter niet zoveel: de culturele. En wat dat betreft zijn de verschillen tussen de partijen wel degelijk toegenomen (denk vooral aan de tegenstelling tussen een partij als D66 en een partij als de PVV).

Dit geldt overigens veel minder voor de traditionele partijen (CDA, VVD, PvdA), die doorgaans regeringsverantwoordelijkheid dragen.

Kortom: ik denk dat de verschillende conclusies van Otjes en mij kunnen worden verklaard door een verschil in focus. Ik ben meer geïnteresseerd in de overeenkomsten op sociaal-economisch vlak, tussen partijen die enige kans maken op regeringsverantwoordelijkheid. Otjes wijst vervolgens op de grotere verschillen op de flanken, en dan met name als het om culturele issues gaat. Mijn indruk is dat juist deze polarisatie (trefwoorden: boerkaverbod, straatterroristen, vrijheid van meningsuiting) sinds 2002 heeft afgeleid van de groeiende consensus op sociaal-economisch vlak (trefwoorden: huishoudboekje van de overheid, maatwerk, burgerkracht).

Tot slot: let op de rol die de Partij voor de Dieren speelt in de analyse van Otjes. Het lijkt erop dat deze partij als enige echt andere koek serveert in Den Haag. Otjes: ‘De Partij voor de Dieren heeft zo’n afwijkend programma dat ze het gemiddelde verschil tussen partijen verdubbelt.’