God is hier groter dan Feyenoord

‘GOD GENEEST nog steeds.’

De posters hingen overal in de stad. Onder de leus een foto van een vrouw die kennelijk weer kan lopen zonder krukken. Was getekend: Evangeliegemeente De Deur.

God geneest nog steeds: goeie slogan, eentje die bleef plakken. Wasmachines leven langer met Calgon. Omo wast door en door schoon. En God geneest nog steeds.

Dat ‘nog steeds’ deed ’t hem. God, still going strong.

De posters wezen erop dat God naar de volkswijk Lombardijen zou komen om daar in een circustent met een capaciteit van duizend zitplaatsen mensen te genezen. En niet op een of andere symbolische wijze, nee, heel concreet. De getuigenissen lazen als vijfsterren-reviews:

‘Pijn van een gescheurde meniscus, God genas’, meldt Nienke uit Pijnacker. ‘Aangeboren melkeiwit-allergie genezen’, aldus Matthijs uit Amstelveen.

Ook blindheid, hoofdpijn, kanker: de Amerikaanse predikant Wayman Mitchell, die de dienst verzorgt, draait er zijn hand niet voor om.

Gratis toegang.

Overal zie je godshuizen

Ik had jullie min of meer beloofd deze zomer over de haven van Rotterdam te schrijven. Want die is heel belangrijk, maar vrijwel onzichtbaar. God, bedacht ik, is ook een blinde vlek. Zeker als je bedenkt dat ongeveer de helft van de Rotterdammers^* lid is van een religieuze club. Waar ik ook kom in de stad, overal zie je godshuizen, migrantenkerkjes vaak, met opschriften in alle talen: Pools, Spaans, Arabisch.

Dus zo komt het dat ik deze donderdagmiddag naar Lombardijen fiets voor een kleine excursie. Uren te vroeg arriveer ik bij de stralende tent. Toevallig in de Feyenoordkleuren rood-wit.

Maar voordat ik jullie meeneem de tent in, eerst nog een waarschuwing.

De leider van de gebedsdiensten, de bijna 90-jarige dominee Wayman Mitchell, komt elk jaar naar Nederland, las ik in het AD.^* Mitchell is de geestelijk leider van de Potter’s House Christian Fellowship, een Amerikaanse pinkstergemeente met zo’n 1.200 filialen wereldwijd.

Volgens sommigen is het een enge sekte. Zo is er een Amerikaanse Facebookgroep voor mensen die ‘ontsnapt’ zijn aan deze club (met 856 leden).

In Nederland heet de club Evangeliegemeente De Deur. Over deze tak met ongeveer vijftig afdelingen las ik een kritisch artikel^* in het blad EO Visie. ‘Een zeer fanatieke gemeente, die contact met andere kerken schuwt, maar haar eigen “discipelen” of kerkleden dichtbij houdt.’ Dezelfde De Deur duikt ook op in een recent artikel van Karel Smouter en Romee Boots hier op De Correspondent: kerkleden zouden gestimuleerd worden om veel geld af te staan. En wie vertrekt, zou volgens een voorganger een ‘enkele reis naar de hel’ boeken.

Goed, laten we de tent ingaan.

Ik ben dus uren te vroeg. Alle duizend stoelen zijn nog leeg, behalve eentje recht voor het podium, waarop een oudere heer zit te wachten.

Vrijwilligers van Evangeliegemeente De Deur zijn nog bezig het podium te stofzuigen waar God straks zal gaan genezen. Anderen leggen op alle duizend stoelen een A4’tje met de teksten van liederen. En een donatieformulier waarop je kunt invullen hoeveel geld je vrijwillig wilt afstaan.

Het kleinste bedrag dat als donatie wordt gesuggereerd is 50 euro, te innen via een tikkie.

In een hoekje van de circustent eten medewerkers lasagne. Ik word door allen begroet als een goede vriend die ze lang niet hebben gezien. ‘Ik ben journalist’, zeg ik. Eén keer antwoordt een vrijwilliger: ‘Ik kreeg al zo’n vibe.’

‘God vraagt tenminste geen eigen risico en eigen bijdragen’, schreef een vriend

Nu probeer ik zo onbevangen mogelijk naar binnen te gaan. Gebedsgenezers zijn makkelijk te bespotten. Maar interessanter vind ik te kijken wat voor mensen zo iemand trekt.

En ik heb misschien ook wel een verborgen agenda. Ik wil een hypothese testen. Het komt door wat een vriend tegen me zei toen ik een foto van de poster met ‘God geneest nog steeds’ op Instagram deelde.

‘God vraagt tenminste geen eigen risico en eigen bijdragen’, schreef hij.

Hij groeide zelf op in Lombardijen, waar de tent dus staat. Het is een achterstandswijk. Wat hij bedoelde, vrij vertaald: logisch dat arme Rotterdammers hun toevlucht zoeken tot kwakzalvers. Bijvoorbeeld omdat de zorgkosten veel hoger zijn geworden. Hoe duurder de dokter, hoe aantrekkelijker gratis genezing.

Hij voorspelde: God springt in het gat van de onttakelde verzorgingsstaat.

Zo’n gekke gedachte was dat niet. Ik had dat al gezien in de Verenigde Staten: hoe armoediger de wijk, hoe meer kerkjes je er ziet. Je hoefde niet in een hogere macht te geloven om te zien dat de behoefte die mensen naar binnen dreef hartstikke echt was.

Dubieuze religieuze business teert vaak op authentieke wanhoop. Net als Donald Trump, en kraslotenverkopers: die teren daar ook op.

Bon. Niet alles wat in Amerika gebeurt, komt ook naar Nederland. Maar wie in elk geval al jaren naar Nederland kwam, was dominee Wayman Mitchell met zijn tent. En hij kwam nog steeds.

Ik loop naar de oudere man. Is hij zo vroeg omdat hij hunkert naar genezing? Is dit zo iemand voor wie de zorgkosten te hoog zijn?

Maar hem mankeert helemaal niks, zegt hij. Ondanks zijn 83 jaar. Hij wil alleen eerste rang zitten als de pastor zo meteen spreekt.

Dan wenkt de voorganger van een lokale Rotterdamse gemeente, pastor Maduro, me. Pastor Mitchell is inmiddels in de tent gearriveerd: als ik wil, kan ik hem even spreken.

Mitchell oogt als een opa met pretoogjes. Maar hij twijfelt er niet aan dat er die avond mensen genezen zullen worden. ‘Mensen komen met kanker, met doofheid, allerlei blessures. Wat hier gaat gebeuren is instant, visual healing.’ Directe, zichtbare genezing.

Merkt hij dat de hogere zorgkosten ook leiden tot meer vraag naar dit soort genezingsdiensten, vraag ik. Hij lijkt mijn vraag niet te snappen. ‘Er is een massale nood in de mensheid’, zegt hij in algemene termen. ‘Heel, heel veel mensen zijn ziek.’

En laatst, in Spanje, had Mitchell vijf vrouwen genezen die last hadden van gevoelloosheid na een keizersnede

Een crusade, een kruistocht, zo noemt Mitchell zijn tournee. Hij somt successen op van de crusade van vorig jaar, waar was het ook alweer – in Delft? Toen hadden er allerlei genezingen plaatsgevonden. En laatst, in Spanje, had hij vijf vrouwen genezen die last hadden van gevoelloosheid na een keizersnede.

Ik vraag hem, beetje flauw, naar de EHBO-posten met medewerkers in hesjes, in de hoeken van de tent, waar die voor nodig zijn.

Dominee Maduro onderbreekt me: ‘Heel simpel’, zegt hij lachend, ‘die EHBO’ers zijn verplicht. Anders krijgen we geen vergunning voor een evenement als dit.’

En verder zijn ze niet tegen dokters. Sterker, ieder die genezen is, krijgt het advies naar z’n dokter te gaan – al was het maar om te controleren of de genezing echt is.

En bij de veiligheidsbriefing krijgen vrijwilligers te horen dat er om de hoek een modern ziekenhuis zit.

Gelukkig maar.

Jonge, stralende mensen in allerlei kleuren

De band is alvast gaan spelen. Intussen stroomt de tent vol. Niet met melaatsen, kreupelen; niet met de verpauperde Rotterdammers die ik stiekem had verwacht. Nee, veel jonge, stralende mensen in allerlei kleuren. Voor velen zijn deze jaarlijkse genezingsbijeenkomsten een soort reünie. Zoals bij veel diensten van pinkstergemeenten zijn de mensen op hun paasbest gekleed. Mannen in pak, vrouwen in jurk. De meeste mensen komen ook niet uit Lombardijen, maar uit kerkjes in de rest van het land.

Zoals Jaïrus en Jort uit Arnhem, beiden in jasje-dasje, die er bijna uitzien als corpsballen. Ze zijn allebei opgegroeid binnen dit kerkgenootschap. Maar Jaïrus is er twee jaar helemaal uit geweest, om veel te doen van wat God verboden heeft.

Dat hij uit eigen wil weer terug is, zien de twee als ultiem bewijs dat een leven binnen De Deur superieur is.

‘Die leegte is slechts eventjes leuk’, zegt Jaïrus. ‘Hier leef je rein en vreugdevol.’

Het leeuwendeel van de bezoekers lijkt ook geen directe nood aan genezing te hebben: ze zien er vaak kerngezond uit. Zoals verpleegkundige Angelique uit Rotterdam. Ze is zelf perfectly healthy, zegt ze. ‘Dat is al een zegen op zich.’

Ze gelooft wel degelijk dat er straks wonderen gaan gebeuren. Mensen met depressie, gebroken ledematen of zelfs kanker kunnen volgens haar genezen worden door gebed. ‘Het klinkt onwerkelijk, maar dat zijn de dingen die God doet.’

Zelf werkt ze in het academisch ziekenhuis, het Erasmus MC, op de afdeling voor nucleaire therapie. Veel patiënten met tumoren, uitbehandeld. Het ziekenhuis kan vaak niet veel meer doen dan levens iets rekken.

En het ziekenhuis biedt excellente zorg, zegt ze. Dat botst voor haar niet met de genezingstent waar ze nu is. Sterker, het één vloeit in het ander over. ‘Veel patiënten vragen me: er is iets met jou, waarom ben je altijd zo blij?’ Vandaag nog vroeg een patiënt haar of ze voor haar kon bidden. Dat heeft ze toen gedaan.

Zelf is ze hier voor een boost in het geloof. Geloven is vaak abstract, vandaag kun je wonderen met eigen ogen zien.

Of zoals dominee Mitchell even later zegt als hij het podium betreedt, met een tolk die al zijn woorden echoot: ‘Healing is God’s advertising’, genezen is Gods reclame.

Geen poeha of extase

Hij steekt van wal in een korte preek. Volgens hem hebben veel ziekten een psychische oorzaak. Zo weet hij dat de auto-immuunziekte lupus vaak voortkomt uit zelfhaat. Astma? Door angst.

Langzaam werkt hij toe naar de genezingen zelf, zonder al te veel stemverheffing. Zieken komen het podium op. Assistenten brengen ze naar de dominee. De klachten variëren van eczeem tot alvleesklierkanker.

Hij legt de handen op de zieken.

Verschillende mensen getuigen dat ze genezen zijn. Zoals een man die pijn had aan zijn voet en nauwelijks kon lopen sinds er een vorkheftruck overheen was gereden. ‘Loop eens een stukje?’ vraagt de dominee. Kijk, het gaat al een stuk beter. Volgt gejoel en applaus van de hele tent.

Dominee Mitchell geneest zonder al te veel poeha of extase, als een kalme Bernie Sanders. Bijna routinematig.

Sommige klachten lijken meteen al verdwenen, andere hebben meer behandeling nodig. Zoals kanker. Dan gaat de stem wat harder.

‘Ik vervloek deze kanker! Ik commandeer hem te sterven!’

Het publiek bidt mee, strekt handen uit, juicht en klapt.

Ik durf niet te dicht bij het podium te komen. Ik voel me een stoorzender die het sprookje verbreekt. Ik wilde niet de Starbucks-koffiebeker zijn in de Game of Thrones-aflevering die de illusie doorbreekt.

Er bestaat bijvoorbeeld zoiets als placebo-effect. En vorige week nog bleek uit onderzoek van Erasmus MC^* dat je minder pijnstillers nodig hebt als je naar goede muziek luistert. Dus het kan zomaar zijn dat mensen ervan kunnen opknappen als ze door duizenden enthousiaste mensen worden toegejuicht. Niet dat zoiets kanker geneest, maar wel dat je de pijn wellicht even wat minder voelt.

Er zijn trouwens ook een paar patiënten die geen verandering bemerken, zoals een vrouw met een piep in haar oor, die gewoon blijft.

Een gemeente Down to earth

Na een uur is Gods inloopspreekuur voorbij.

Bij een EHBO-post spreek ik Mario, student maatschappelijk werk en dienstverlening. Hij heeft een diploma voor bedrijfshulpverlener, draagt een EHBO-hesje. Hij heeft het rustig gehad, deze avond. Alleen iemand met een migraineaanval.

Ook hij ziet geen tegenspraak tussen de officiële en de goddelijke medische zorg. Die EHBO-posten laten zien dat deze gemeente ook down to earth is, zegt hij.

Ik ben benieuwd wat gezonde, slimme, jonge mensen doen bij zo’n genezingsdienst.

‘We zijn een multiculturele groep die samenkomt om iets wonderbaarlijks mee te maken’, vat Mario de bijeenkomsten samen. En inderdaad: zelden zie je zo’n gemengde club.

Dan vertelt Mario over zijn stage in de Rotterdamse wijk Bloemhof, een van de armste wijken van Nederland, even verderop. Veel schuldenproblematiek.

Ik zie mijn kans schoon om nog een keer mijn hypothese te testen: dat genezingsdiensten populair zijn omdat de dokter duurder is geworden.

Maar Mario betwijfelt dat. Mensen belanden vaak in schulden omdat ze dure spullen of kleren kopen; het eigen risico in de zorg is eigenlijk een peulenschil vergeleken bij die uitgaven. Volgens hem denken te veel mensen dat geluk in materiële zaken ligt. Ze jagen status na.

Ik moet denken aan de collecte die voorafgaand aan de dienst gehouden werd. Om de kosten van de tentcampagne, 35.000 euro, terug te verdienen. Iemand van De Deur kwam op het podium en zei dat veel mensen tegenwoordig aan een ziekte genaamd ‘affluenza’ lijden. De ziekte van affluence, van overvloed. Die zou vaak gepaard gaan met eenzaamheid en schuldgevoel.

‘Daar willen we jullie graag van genezen’, zei de man grappend. En er was een lachsalvo door de tent gegaan.

Is religie een welvaartsziekte? Of is de mens gewoon ongeneeslijk religieus?

Door het donker, zonder licht, fiets ik naar huis. Over de Erasmusbrug, langs de glinsterende woontorens van de moderne stad.

Ik denk aan het grote wonder dat ik in de tent heb meegemaakt: dat hoogopgeleide, welvarende, gezonde jonge stedelingen ook in magie geloven.

Nu is deze tentgenezing misschien een extreem voorbeeld. Maar anderzijds: er zijn zo veel christenen die geloven dat Jezus uit de dood is opgestaan. Daarmee vergeleken is het kruimelwerk om te geloven dat God iets kan doen aan je gescheurde meniscus.

Is de mens gewoon ongeneeslijk religieus, zoals ik laatst een dominee hoorde beweren? In elk geval is God ook in de grote stad nog springlevend, nog steeds. Of misschien wel: opnieuw. Gezien de vele migrantenkerkjes die in de stad opduiken. God is hier vermoedelijk veel groter dan Feyenoord.

Vlak bij huis hangt een andere reclameposter aan een lantaarnpaal:

‘HELENDE KRACHT.’

Oh nee, alweer een genezingsdienst in town?

Nee, dit is reclame voor het Museum Volkenkunde te Leiden. Daar is een tentoonstelling ‘met magische buidels vol geneeskrachtige stoffen, betekenisvolle sieraden en sjamanenmantels’.

Maar om zulke wonderlijke religies te zien, hoef je dus niet naar een museum, je kunt ook gewoon een tent binnenlopen, midden in in een moderne stad.

Meer lezen?