Het wapen tegen de vrees voor artificiële intelligentie: ons brein

Als schaakliefhebber weet ik nog hoeveel pijn dat deed: dat moment in 1997 dat wereldkampioen Garry Kasparov een partij verloor van een computer.

Dat was nog een heel lomp ding waarin ze gewoon alle partijen die ooit waren gespeeld hadden ingevoerd. Recenter kwam Demis Hassabis van DeepMind met een nog spectaculairdere ontwikkeling: zijn computer kreeg slechts de regels van het schaken, ging toen eindeloos tegen zichzelf spelen en is nu volstrekt onverslaanbaar – terwijl die computer ook nog eens veel mooier, creatiever en aanvallender schaakt dan gewone mensen.

Je zou er de hoop van verliezen, maar de gepromoveerde psychologe, auteur en ondernemer Elke Geraerts ziet licht in deze tunnel, schrijft ze in de bundel HOOP.

Waarom mensen het zullen winnen van computers

‘Zo’n vaart zal het wel niet lopen.’ Als er één constante is in de geschiedenis van de mensheid, is het wel dat grote revoluties steevast worden voorafgegaan door deze dooddoener. Nu artificiële intelligentie (AI) geen verre toekomstmuziek meer is maar al een dagelijkse realiteit, hoor ik nog steeds hetzelfde. Maar... heb je geen smartphone, tablet, laptop of gps? Welkom dan, in het tijdperk van de homo digitalis!

In dit tijdperk leven robots en mensen naast en met elkaar. Niet die vreselijke killerbots en terminators waarmee Hollywood ons heeft doen gruwen, maar lieve, gedienstige robots die klusjes voor ons klaren.

In de Verenigde Staten wordt een kwart van de gezinnen thuis geholpen door een huisrobot, veteranen met posttraumatische stressstoornis worden geholpen door AI en bij een tekort aan affectie kun je een beroep doen op robothond AIBO of, afhankelijk van je behoefte, op liefdesrobot LovePlus.

Mensen krijgen het gevoel machteloos te staan tegenover technische ontwikkelingen

Het is duidelijk dat we het nog niet eens zijn over wat we daar nu allemaal samen van vinden. De meningen, ook onder experts, zijn extreem verdeeld. Hier en daar zie je horrorscenario’s opduiken over de menselijke slaven van AI, en dat wij als mens nauwelijks nog nodig zullen zijn op de werkvloer.

Tegen 2020 zouden volgens sommige schattingen maar liefst 5 miljoen banen door computers worden uitgevoerd. In 2030 zouden robots in bijna tweederde van alle beroepen een belangrijk deel van het werk kunnen overnemen.

Steeds meer mensen hebben het gevoel dat ze de zeggenschap kwijt zijn, dat ze machteloos staan tegenover die ontwikkelingen. We voelen dat we de teugels hebben losgelaten en een aantal mensen stelt zich nu al hardop de vraag of we dit wel allemaal kunnen bolwerken. Of ons brein al die veranderingen wel aankan.

Het eenduidige en hoopvolle antwoord daarop is: ja. Ons brein heeft namelijk een geheim wapen, iets wat geen enkele machine ter wereld ooit zal hebben, ons brein is namelijk authentiek. Niets in de handen, niets in de mouwen, gewoon het krachtigste wapen ooit. Zeker in tijden van AI.

Garry Kasparov, de Russische schaakkoning die in 1996 als allereerste wereldkampioen een schaakspel tegen een computer verloor, zei: ‘In plaats van ons zorgen te maken over wat machines kunnen doen, kunnen we ons beter zorgen maken over wat wij kunnen dat zij niet kunnen.’

Ons geheime wapen: authentieke intelligentie

Zo zie ik het ook. En dat is wat ik noem onze ‘authentieke intelligentie’: het vermogen om je unieke menselijke kwaliteiten te versterken en te gebruiken.

Zoals het feit dat een mens zichzelf kan heruitvinden, heroriënteren of een nooit eerder verkend pad kan bewandelen. De mens verlegt zijn grenzen elke dag opnieuw. Computers kunnen dit niet, zij zoeken hun antwoorden altijd in het verleden en kiezen steevast de veiligste weg.

Een mens daarentegen is in staat, tegen alle verwachtingen en alle tegenkantingen in, door te zetten en zijn eigen weg te zoeken. Ons vermogen onszelf te herprogrammeren vormt de basis om meer uit ons mentale kapitaal te halen.

Een tweede unieke menselijke kwaliteit is ons vermogen om weerstand te bieden, in verzet te gaan. Niet alleen tegenover een bezetter of een onethische ondernemer, maar nog meer tegen onszelf. Een mens kan puur op basis van wilskracht zijn impulsen controleren. Een computer heeft geen wilskracht. Die moet doen wat hem werd opgedragen.

Ook wie zich geen zorgen maakt over digitalisering en robotica, vaart er wel bij deze unieke kwaliteiten verder te ontwikkelen

Een derde kwaliteit is fantaseren, verbeelden, creëren. Het is dit vermogen dat ervoor gezorgd heeft dat we uit de donkere spelonken zijn ontsnapt en een wereld gecreëerd hebben van mensenrechten en natiestaten, wolkenkrabbers, flipflops, roomijs en ja: AI. In het AI-tijdperk is het niet meer ‘ik denk, dus ik ben’, maar ‘ik verbeeld, dus ik ben’.

Nog een puur menselijke kracht is ons vermogen om authentieke relaties uit te bouwen met onze medemens. De Israëlische historicus Yuval Noah Harari geeft dit in zijn boek Sapiens op als de belangrijkste verklaring voor het feit dat we er als soort in zijn geslaagd heerser over de aarde te worden: omdat we diepere contacten kunnen uitbouwen met meer mensen dan eender welke andere diersoort.

Computers kunnen het al helemaal niet, ongeacht wat de LovePlus-robot je doet geloven. Zelfs al lijkt het in deze tijden van polarisatie en eenzaamheid alsof we deze kwaliteit aan het verliezen zijn, het potentieel is er nog steeds.

Al die kwaliteiten maken ons als mens niet alleen uniek, maar ook authentiek. En in die authenticiteit ligt niet alleen onze beste kans op overleving als soort, maar ook in het veranderen van ons eigen leven. Ook wie zich absoluut geen zorgen maakt over technologie, digitalisering en robotica, vaart er wel bij deze kwaliteiten verder te ontwikkelen en beter te benutten om een gelukkiger, betekenisvoller en succesvoller leven te leiden.

Dit is een bijdrage uit de bundel ‘HOOP’. Meer informatie over het boek vind je hier.

Meer lezen over 'HOOP'?