Dacht je dat 2019 warm was? You ain’t seen nothing yet
Met een oplopend conflict tussen Iran en de VS en voortwoekerende bosbranden in Australië is 2020 niet bepaald florissant begonnen. Dichter bij huis het vervreemdende gevoel dat de winter is verdwenen.
Geen wonder: de afgelopen vijf jaar waren de warmste sinds we betrouwbare metingen hebben.
De nabije toekomst van het wereldwijde klimaat is bijna té gemakkelijk te voorspellen, schreef Elizabeth Kolbert in The New Yorker: ‘De temperaturen zullen blijven stijgen. Het is vrijwel gegarandeerd dat het komende decennium warmer zal zijn dan de jaren tien, die warmer waren dan de jaren nul, die warmer waren dan de jaren negentig, die – je raadt het al – warmer waren dan de jaren tachtig.’
Dit alles werd al vanaf de jaren zeventig accuraat voorspeld door klimaatmodellen. De huidige bosbranden in Australië werden ook al dertig jaar geleden voorzien. En op basis van een ingenieus wiskundig model konden klimaatwetenschappers in 2018 al voorspellen dat alle jaren tot en met 2022 bovengemiddeld warm zullen zijn.
We ain’t seen nothing yet.
Lichtpunt: rechters die lakse overheden tot actie dwingen
Er was wel een lichtpunt, eind vorig jaar: de uitspraak in Urgenda’s klimaatrechtszaak tegen de Nederlandse staat. Ik schreef een longread (die je ook als audioverhaal kunt beluisteren) over de geschiedenis van het Nederlandse recht, om de vraag te beantwoorden hoe het mogelijk is dat een rechter het klimaatbeleid van de regering corrigeert. Ik was ook bij de zitting in Den Haag en schreef daarna over de internationale implicaties van de uitspraak.
Het arrest van de Hoge Raad is het lezen waard. Mij viel vooral op dat iedere poging van de staat om aansprakelijkheid te ontlopen genadeloos is gefileerd.
Zo had de landsadvocaat namens de regering betoogd dat extra beperking van de CO2-uitstoot in Nederland geen zin zou hebben, omdat een fors deel van die uitstoot onder het Europese emissiehandelssysteem valt. Onder dat systeem moeten industriële bedrijven uitstootrechten kopen, die ze vervolgens binnen Europa kunnen verhandelen. Dat levert een prijsprikkel voor verduurzaming op.
Ieder land is op basis van de mensenrechten verplicht 'het zijne' te doen. De regering moet nu aan de bak
Als Nederlandse bedrijven extra moeten verduurzamen, dan zouden ongebruikte rechten op de markt komen en daardoor zou in andere landen extra ruimte beschikbaar komen voor uitstoot. Door dit ‘waterbedeffect’ zou de extra beperking in Nederland weer teniet worden gedaan, stelde de staat.
Mooie theorie, oordeelde de Hoge Raad, maar het argument gaat niet op, want: ‘Net als Nederland hebben andere EU-lidstaten een eigen verantwoordelijkheid om de uitstoot van CO₂ zoveel mogelijk te beperken. Er kan niet op voorhand van worden uitgegaan dat de andere lidstaten minder vergaande maatregelen zullen nemen dan Nederland. Integendeel, in vergelijking met lidstaten zoals Duitsland, het Verenigd Koninkrijk, Denemarken, Zweden en Frankrijk, blijft de Nederlandse reductie-inspanning ver achter.’
Pats-boem. Ieder land is op basis van de mensenrechten verplicht ‘het zijne’ te doen. De regering moet nu aan de bak. In 2018 lag de CO2-uitstoot 16 procent lager dan in 1990. Eind dit jaar moet dat 25 procent zijn. Het kabinet komt voor 1 april met aanvullende plannen.
Een betere wereld begint bij tweedehands kleding
Ik begon het nieuwe jaar met een column over een terugkerende vraag: hoeveel zin heeft het om zelf je gedrag te veranderen? Kun je door ‘groen’ te consumeren echt een bijdrage leveren? Zelfs het systeem veranderen?
Nee, schreef Roxane van Iperen eerder in Vrij Nederland. Als ‘activistische publieke strategie’ is het bezigen of prediken van een groene leefstijl zwaar overschat en zelfs contraproductief. Het systeem verander je er niet mee.
Ik was het deels met haar eens, maar geloof ook dat we nooit duurzaam kunnen worden als iedereen precies dezelfde keuzes blijft maken als nu. Dat leidde tot deze column.
Het gesprek onder de column ging vooral over de anekdote waarmee ik het stukje was begonnen: de aanschaf van een redelijk lelijke biologische broek. Collega-correspondent Kleding Emy Demkes mengde zich in dat gesprek en pleitte daarna voor tweedehands kleding. Genoteerd.
Meer lezen over de (on)zin van individuele klimaatactie? Een lid tipte dit verhaal van Naomi Klein uit 2015: ‘We can only do this together.’
Over mijn klimaatboek en plannen voor 2020
Als je al enige tijd op deze nieuwsbrief stond ingeschreven, maar nog niets had ontvangen: dat klopt. Sorry. Sinds de publicatie van mijn klimaatboek Hoe gaan we dit uitleggen in juni was ik erg veel op pad om lezingen te geven. Daardoor kwam ik minder aan het schrijven toe.
Terwijl ik het land door reisde en overal mensen sprak, raakte ik meer en meer geïnteresseerd in de vraag hoe we elkaar gaan vinden in een groene verbouwing van ons land. Hoe komen we er samen uit? Hoe organiseren we een omwenteling die eerlijk en democratisch is?
Ik verzamelde drie audioverhalen die alvast een deel van een antwoord geven, en bijt me de komende tijd verder vast in de vraag hoe nu verder.
Ik geef ook drie extra Correspondent Colleges op basis van mijn boek. Tijdens die avonden bespreek ik wat er mis is met het klimaat, hoe de opwarming erger kan worden (als we het toelaten) en hoe we de aarde leefbaar kunnen houden (als we daarvoor kiezen).
Voor alle drie de colleges zijn nog kaarten te koop. Kom je ook? Ik hoop je te zien in Nieuwspoort in Den Haag op 15 januari, of in Theater de Veste in Delft op 12 maart, of in het Parktheater in Eindhoven op 16 maart!
Tot slot nog een heel mooi nieuwtje: mede dankzij alle Correspondentleden die van zich hebben laten horen, werd mijn boek op de website van New Scientist verkozen tot het beste populairwetenschappelijke boek van 2019! Heel veel dank aan iedereen die gestemd heeft.
Tot de volgende,
Jelmer