Ministerie van Waarheid

Wat kwam er na de propagandatechnieken van Goebbels?

De PvdA-Facebookpost.

Oké, oké, dat is een tikkeltje overdreven - ook ik weet hoe je aandacht moet trekken. Maar nu dat op oneigenlijke wijze gelukt is: deze poging tot reclame voor de eigen Miljoenennota, door de Partij van de Arbeid een dag na Prinsjesdag op haar Facebookpagina gezet, is zo - ja wat eigenlijk: bizar? hilarisch? typerend voor de tijdsgeest? - dat ik het niet kan laten er even over te beginnen.

Dit soort ‘recensie’-citaten kenden we tot nu toe vooral van boeken en films, maar de PvdA zal wel gedacht hebben: gut ja, de Miljoennota is ook een soort boek en Jeroen Dijsselbloem toch de George Clooney onder de financiënministers, dus: why not?. Veruit het leukst is het om er direct maar even de stem uit een Amerikaanse filmtrailer bij te fantaseren, lekker diep in de bassen, met een zo opgefokt mogelijke spanningsboog:

"In a small town, somewhere deep in the Wild West of a brave country called The Netherlands, one man was saving us all from the crisis. His name? Jeroen Dijsselflower. His weapon? The Millionsnote."

Je kunt, zoals de politicologen van de blog Stuk Rood Vlees, betogen dat dit staaltje campagnevoeren 2.0 in ieder geval effectief is (de post leverde veel kliks en reacties op), maar dan toch vooral effectief in het aantonen dat politieke partijen net zo selectief citeren als de journalisten waar ze meestal over klagen: de quote uit Trouw luidt in werkelijkheid ‘Kabinet lijkt pijn van crisis evenwichtig te verdelen’ en de frase ‘Miljoenennota knappe prestatie’ van de Volkskrant komt uit deze alinea: 

Het kabinet had er ook voor kunnen kiezen de doelstelling van 6 miljard los te laten. Hoewel het loslaten van bezuinigingen risico’s met zich meebrengt (hogere rente, Brusselse boete) is dat puur economisch beschouwd nog wel te begrijpen. Maar politiek gezien lijkt dat een onhaalbare route. Daarmee moet het kabinet opereren op de vierkante millimeter. Vanuit dat perspectief bezien, is de Miljoenennota een knappe prestatie. Maar de burger die voor het vijfde jaar op rij zijn koopkracht ziet dalen, zal daar nauwelijks boodschap aan hebben."

En de ‘Laat me weten wat jij van de plannen vindt’?

Na 186 reacties werd de post van Facebook gehaald. Genoeg input, vond Jeroen.

Nu kun je zeggen: ach ja, dit soort retoriek is de politiek nooit vreemd geweest, maar net toen ik me bij die conclusie wilde neerleggen, kwam ik het meest bevreemdende stukje propaganda tegen dat ik tot nu toe in mijn niet al te lange leven heb gezien. Op verschillende nieuwssites, waaronder die van het Parool en de Volkskrant, kwam opeens een advertentie langs voor, hou je vast:

De JSF.

Nu weet ik dat, via allemaal ingenieuze algoritmen, internetsites steeds vaker op mijn persoon gesneden advertenties kunnen laten zien, maar dat ik zó vaak ‘hoe vermijd ik de files naar mijn werk’ heb gegoogeld, had ik niet kunnen bevroeden. Of anders gezegd: wat doet een advertentie voor een straaljager met een stuksprijs van een kleine 65 miljoen euro in hemelsnaam op een nieuwssite als die van de Volkskrant of het Parool? Is dit de manier waarop de geesten van krantenlezend Nederland rijp moeten worden gemaakt voor de moeilijkst uit te leggen aankoop in tijden van recessie ooit?  

Snel. Onzichtbaar. En de kracht om de Nederlandse economie te versterken: welke ambtenaar van het ministerie van Waarheid zou deze reclameslogan hebben bedacht? De JSF staat met exact 719 problemen aan de grond genageld, als een olifant in de Tweede Kamer, en heeft tot nu alleen maar geld gekost. Snel. Onzichtbaar. En de kracht om de Nederlandse economie te versterken. Orwell had het niet beter kunnen verzinnen.

Ik weet ook wel: in the scheme of things stelt dit allemaal niks voor. Maar toch vraag ik me, iedere keer als ik zo’n nieuwe truc uit de spindoctorsdoos zie, weer af: wat denkt men hiermee te bereiken? En waar eindigt dit? Bestaat politiek straks, over een jaar of vijftig, alleen nog maar uit acteurs die in een Truman Show-achtige 24-uursvoorstelling politicusje spelen, in de hoop op een paar aardige woorden in een recensie, die ze de dag erna onwillekeurig op Facebook kunnen plakken, onder een Orwelliaanse advertentie die het voorbijklikkende publiek ervan moet overtuigen dat zwart vanaf vandaag wit wordt genoemd? 

Als we niet oppassen gaan we, zonder dat we er bij stilstaan, met rasse schreden die kant op. Onder het mom: Snel. Onzichtbaar. En met de kracht om het vertrouwen in de politiek definitief om zeep te helpen.