Beste,

‘Wat moet je lezen over coronacijfers?’ vroeg ik in van donderdag 12 maart. Het was de dag waarop, zo weten we nu, het ‘aan’ ging.

Ik was in Leipzig voor een lezing, maar die werd op het laatste moment afgelast. Terwijl ik verloren door het Stasi-museum liep, ververste ik telkens mijn NOS-app. In mijn inbox las ik dat we bij De Correspondent voorlopig thuis moesten werken.

Het is bizar hoe snel het kan gaan. Intussen zijn veel landen, inclusief Nederland, verder op slot gegaan. Scholen gingen dicht, evenementen werden afgelast en er kunnen nu zelfs boetes uitgedeeld worden aan mensen die zich niet aan het social distancing-beleid houden.

En intussen kan ik beter vragen: wat moet je niet lezen over coronacijfers? Want de berekeningen en grafieken buitelen over elkaar heen. ‘Aantal virologen in Nederland gestegen naar 12 miljoen’, de Speld. ‘Vooral Twitter blijkt infectiehaard.’ BuzzFeed ook al over de ‘opkomst van de coronavirus-influencers’. Van die berichten die beginnen met ‘Ik ben geen epidemioloog, maar...’.

In van vorige week deed ik een poging om een leeswijzer te geven bij de cijfers die je nu rond ziet vliegen. Wat betekent R0? Wat is exponentiële groei? Wat weten we wel en, vooral, wat weten we niet als het aankomt op coronagevallen?

Verder schreef ik ook en was ik te gast in de

Epidemiologische modellen

Intussen stroomt mijn tijdlijn vol met allerlei berichten met berekeningen, zoals projecties over hoe de verspreiding van het virus zal gaan verlopen. Als ik eerlijk ben: ik vind het lastig om me tot zulke berekeningen te verhouden. Ik vind het belangrijk om de cijfers te begrijpen en vind het geweldig als mensen aan het rekenen slaan.

Maar vaak wordt onderschat hoe ingewikkeld deze situatie is te modelleren. Want wil je het verloop van deze pandemie voorspellen, of bijvoorbeeld de effecten van de maatregelen, dan moet je allerlei aannames maken.

Bijvoorbeeld, hoe besmettelijk is het virus? Er wordt nu gedacht dat iemand gemiddeld twee andere mensen besmet, maar dat is nog onzeker. Dan is die ‘R0’ ook nog eens verschillend per persoon. De een kan besmettelijker zijn dan de ander, en er is de mogelijkheid van ‘superbesmetters’. Tot slot hangt de daadwerkelijke besmetting ook nog eens af van de genomen maatregelen. Die besmettingsgraad alleen al maakt je modellen dus al gauw ingewikkelder.

In een fijn NRC-artikel vertellen wetenschappers Daarbij benadrukken ze dat ‘bierviltjesberekeningen’ niet zoveel zin hebben. Je hebt complexere modellen nodig. NRC beschrijft die modellen een beetje, maar ik zou er graag meer over willen lezen. Dus heb jij leestips over epidemiologische modellen? Ik hoor het graag.

Rotte eieren

Al heb je niet zomaar de finesses in de vingers van heftige statistische modellen, je hoeft geen epidemioloog te zijn om de bullshit te herkennen in de berichten die je nu over cijfers ziet. Zoals wetenschapsjournalist Hans van Maanen ‘We kunnen geen ei leggen, maar soms wel ruiken of het rot is.’

Zo ging afgelopen weekend een tabel viral die de trend in sterfgevallen in Nederland naast die in Italië legde. De boodschap: we gaan Italië achterna! Alleen, zo legt AD-artikel uit, zitten aan die conclusie nogal wat haken en ogen.

Zo hangt het er sowieso maar vanaf vanaf welke dag je telt. Begin je bij de eerste dode te tellen, dan ziet de situatie er in Nederland – in absolute getallen – beter uit. En nog beter als je pas begint te tellen bij de honderdste besmetting. Het is dus maar net hoe je kijkt.

Maar belangrijker nog: je vergelijkt appels met peren. Zo heeft Nederland een ander zorgsysteem en een andere bevolkingsopbouw. Sowieso gaan we pas nu langzamerhand de effecten zien van de genomen maatregelen, want we moeten rekening houden met de incubatietijd van het virus.

Dat betekent niet dat we absoluut niet de kant van Italië opgaan. Wel dat je dat niet kunt zeggen op basis van een tabelletje.

Tot slot...

... zijn we voorlopig nog niet van corona af, en dus ook niet van de cijfers. Blijf je tips en vragen dus vooral delen! Dan houd ik jullie in deze nieuwsbrief op de hoogte. De afgelopen week was zo hectisch dat ik niet overal op kon reageren, maar ik waardeer jullie bijdragen enorm.

Deze nieuwsbrief liever in je inbox? Als correspondent Ontcijferen onderzoek ik de getallenwereld. In mijn wekelijkse mail houd ik je op de hoogte van wat ik schrijf, hoor en lees. Een vast onderdeel: #NerdAlert, voor de getallenliefhebbers. Schrijf je in voor mijn nieuwsbrief