Interview

De kermisschool is al jaren gewend aan het nieuwe normaal

Vera Mulder
Correspondent Emotie
Screenshots van leerlingen van verschillende scholen tijdens de les op afstand tijdens de coronacrisis

Sinds de coronacrisis geven alle basisscholen onderwijs op afstand. De Rijdende School voor kermis- en circuskinderen doet dat al veel langer. Zes jaar geleden volgde ik juf Petra Sormani en deze week praatten we bij. Wat zijn haar gouden tips voor leraren en ouders voor deze periode?

Juf Petra Sormani heeft net via WhatsApp zitten videobellen met een leerling. ‘Dan vind ik mezelf op zolder, wijzend naar een scherm: “Nu ga je recht zitten. Kijk me eens aan.”’ Het was nogal donker aan de andere kant van de lijn; de jongen bleek zich in de speeltent van zijn zusje te hebben verstopt. ‘Dan probeer ik niet te lachen, te opperen dat hij zo toch niet kan werken. Hoor je die moeder op de achtergrond: “Nu hoor je het eens van een ander!”’

Petra Sormani is al 45 jaar juf en geeft al twintig jaar les een basisschool voor de kinderen van kermisexploitanten en circusmedewerkers die al sinds 1955 bestaat. Dat gebeurt op allerlei manieren: met meereizende schoolwagens en leerkrachten, met online lessen en met hulp van reguliere scholen die als ‘gastschool’ functioneren als de kermis in de buurt is. 

In de winter, van oktober tot maart, wonen de meeste kermismensen op een vaste plek, in een huis of op een salonwagenterrein, en zitten hun kinderen op een reguliere school – de ‘winterschool’. In maart zou beginnen, en dus ook het rijdende schooljaar. Maar de kermis draait niet. En daarom krijgen alle tweehonderd kermiskinderen nu online onderwijs. Soms begeleid door hun winterschool, anders door de Rijdende.

De overgang is voor kermis- en circuskinderen iets minder groot dan voor andere leerlingen; het onderwijs dat ze volgden was om te beginnen al flexibeler. Zo hebben ze bijvoorbeeld nooit zomervakantie (dan halen ze de dagen die ze dat schooljaar misten door het reizen in) en zijn ze het vaak al gewend om online lesprogramma’s te volgen. Hun docenten onderhouden al intensief contact met alle ouders en weten goed hoe ze toezicht kunnen houden op of en hoe leerlingen thuis vooruit kunnen.

De ervaring van de Rijdende School met flexibel en online onderwijs komt nu overal in Nederland goed van pas. Zo’n honderd scholen klopten al bij de Rijdende School aan voor advies.

Waarom alle scholen nu aankloppen bij de Rijdende School

Eén medewerker van de Rijdende school hield zich in de eerste weken van de crisis fulltime bezig met het begeleiden van andere scholen en ook nu is er nog veel contact. ‘Bijvoorbeeld over privacywet en of er weleens dingen stiekem worden opgenomen door leerlingen’, zegt Nora Booij, directeur van de Rijdende School, tegen de NOS. 

De situaties van de scholen zijn niet een-op-een vergelijkbaar: docenten van de Rijdende School hebben gemiddeld minder leerlingen te begeleiden dan reguliere basisschooldocenten, maar ze geven wel gelijktijdig les aan groep een tot en met acht. En hun band met de ouders is een stuk intiemer.

Juf Petra Sormani: ‘In het reisseizoen sta ik met mijn camper op hetzelfde terrein als de exploitanten. Je komt bij elkaar op de verjaardag, wordt uitgenodigd voor communies en bruiloften. Zulk intensief contact is met een klas van dertig kinderen niet te doen natuurlijk.’

Daar waar het leven vanaf maart eigenlijk elke week ‘zonnebril op, auto in, radio aan en het land door’ inhoudt, draait Petra nu een vast dagschema vanaf haar Limburgse zolder. Eerst is er een dagopening met een leerling of zes, zeven (‘meer kinderen en je verliest het overzicht’) waarbij iedereen inbelt en er een korte activiteit is, het weekend bespreken bijvoorbeeld, of een liedje zingen. Daarna begeleidt ze leerlingen individueel en geeft ze opdrachten. 

Later in de ochtend belt ze nog eens om de gemaakte opdrachten samen na te kijken – voor de gelegenheid begeleidt ze ook een paar leerlingen die al op de middelbare school zitten. ‘Eigenlijk niet de doelgroep, maar onder deze omstandigheden kan iedereen wat extra hulp gebruiken.’

Wat anderen kunnen leren van de Rijdende School

Als ik Petra vraag wat haar gouden tips zijn voor leerkrachten tijdens de coronacrisis, komt ze tot deze top vijf:

Zorg voor structuur

‘Structuur is belangrijker dan inhoud. Als ik een beetje chargeer: het maakt niet zoveel uit of een kind nu met zes of met zeven jaar leert lezen. Maar een duidelijke dagindeling geeft rust en maakt het voor jezelf makkelijker om overzicht te houden op gemaakte afspraken. Maak bijvoorbeeld een afspraak en spreek dan meteen af wanneer je terugbelt om de opdracht na te bespreken.’

Let extra op moeilijke gezinnen

‘Gelijke kansen betekent in deze tijd nog meer dan anders: ongelijkheid in de smiezen houden. Niet alle kinderen hebben thuis voldoende mogelijkheden of ondersteuning om te kunnen leren. Investeer vooral in contact met die gezinnen, ook als ze moeilijk bereikbaar zijn, bel ze vaker op en geef dan bijvoorbeeld aan dat ook jij aan mensen door moet geven of alles goed gaat.’

Accepteer dat het minder soepel loopt

‘Heb er begrip voor als het ouders of kinderen even niet lukt met het lesprogramma. Ouders hebben ook werk te doen, of ze hebben juist stress en angst omdat ze even geen werk hebben. Het zal soms minder soepel lopen. Neem dat ouders en jezelf niet kwalijk.’

Een collega geeft gymlessen via de livestream

Scholen, geef leraren de ruimte

Ook voor schoolleidingen heeft ze een advies:

‘Dwing met onderwijs op afstand geen eenheid af, maar laat collega’s doen waar ze goed in zijn. Daar wordt je onderwijs rijker van en de docent blijft gemotiveerd. Dit is niet alleen een crisis, dit is ook een kans om dingen eens anders te doen. Ik ben van de “schermreductie”, zo min mogelijk achter het beeldscherm zitten, dus ik maak bijvoorbeeld buitenspeelopdrachten, die ik op de Facebookpagina van de Rijdende School zet. Krijg ik later allemaal stoepkrijttekeningen toegestuurd, prachtig.’

‘Een andere collega geeft gymlessen via een livestream, zo grappig. Ik hoorde wel van een ouder dat hun hond nogal wild was geworden van al dat gespring in de woonwagen.’

Ouders, het geeft niet als het niet perfect gaat

Haar laatste tip is voor alle ouders die hun kinderen nu thuis ondersteunen met hun schoolwerk. ‘Verwacht niet dat een kind je serieus neemt als leerkracht, die rollen zijn niet inwisselbaar. Ik heb altijd met alle geduld van de wereld voor de klas gestaan, maar als ik dan ‘s avonds mijn eigen kinderen iets moest uitleggen dacht ik: ‘‘Snap je dat nou nog steeds niet?!” Mijn kinderen dachten op hun beurt: “Je moet niet denken dat je alles weet omdat je juf bent.” Houd je kinderen dus aan afspraken en ondersteun waar mogelijk, maar plaats jezelf niet opeens in een heel andere rol dan normaal. Dat pikken ze niet.’

Tot slot

Zes jaar geleden volgde ik Petra en de Rijdende School al eens voor een omdat ze een belangrijk onderdeel zijn van de Nederlandse kermiswereld die ik nu De kermis maar de coronacrisis dreigt veel exploitanten nu echt de nek om te draaien. Tenzij er snel meer overheidssteun komt. Op dit moment komt er een kleine vergoeding voor kermismensen vrij, zo’n 1.500 euro per ondernemer per maand. 

Maar dat is veel minder dan hun bedrijf kost: denk aan reeds vooruitbetaalde dure vergunningen om op kermissen te mogen staan. Die worden normaal gesproken terugverdiend met de ritten die ze draaien. Ook het doorlopende onderhoud aan attracties kost geld, of je er nu mee op reis bent of niet.

Petra: ‘Ze verdienen hun jaarinkomen van maart tot oktober, wanneer ze soms wel honderd uur per week werken en smeren dat vervolgens uit over de rest van het jaar. Dus dit is

Voor veel exploitanten staan alle te betalen facturen gepland in het reisseizoen en is erop ingericht dat vanaf het voorjaar het geld weer begint te stromen. Wat gebeurt er met de kermis als de lichten voorlopig uitblijven?

Binnenkort schrijf ik hier uitgebreider over hoe het nu gaat met de kermismensen, die ondanks de situatie soms verrassend positief ingesteld blijven. Petra: ‘Ik belde met een leerling en op de achtergrond riep haar moeder: “Het komt allemaal goed! Niemand kan op vakantie dit jaar, dus iedereen heeft geld over. Dat komen ze op de kermis uitgeven als het straks weer kan.”’