Beste,

Ik hoop dat het goed met je gaat en met de mensen die je dierbaar zijn. Je hebt een tijd weinig van mij gehoord, maar ik wil deze nieuwsbrief nieuw leven inblazen, want de komende maanden heb ik weer een duidelijke focus: data en surveillance.

De coronacrisis heeft overal het techno-optimisme aangewakkerd. Apps, locatiesurveillance, drones, gezichtsherkenning en remote sensing van lichaamsfuncties moeten ons uit deze crisis halen.

Afgelopen weekend werd er een heuse appathon gehouden, waar een select gezelschap van techneuten hun corona-app mocht presenteren. Die app moet aan contact tracing doen, dus bijhouden wie dagelijks in onze nabijheid verkeert. Mocht je besmet raken, dan kunnen die mensen gewaarschuwd worden.

Ik zou de appathon niet als een succes willen kenmerken. Een aantal experts, die de app moeten beoordelen, heeft zich teruggetrokken, er blijken veiligheidsproblemen te zijn bij een van de apps en de Autoriteit Persoonsgegevens vindt de gang van zaken nog zo vaag dat ze geen advies

Is een app wel een goed idee?

Ondertussen wordt de vraag nauwelijks gesteld of een app überhaupt wel effectief is. Collega Maurits en ik zetten We zijn in de tussentijd nog niet dichter bij antwoorden gekomen.

Ondertussen zijn private bedrijven ook al bezig om contact tracing uit te rollen. Belangrijkste spelers: Google en Apple. Die willen nu bluetooth tracing op Android en iPhone mogelijk maken. Daarbij wordt gewerkt aan een decentraal systeem: alle contactmomenten worden lokaal, op de telefoon dus, opgeslagen om te voorkomen dat een kwaadwillende overheid met dit soort gevoelige informatie aan de haal kan gaan.

Ik las echter een goede blogpost van privacydeskundige Jaap-Henk Hoepman die een paar forse bezwaren tegen dit systeem op een De belangrijkste: contact tracing wordt waarschijnlijk ingebakken in het besturingssysteem van Android en iPhone. Dat betekent dat deze functionaliteit beschikbaar blijft, ook nadat de coronacrisis is bezworen.

Ondertussen heb ik mij verbaasd over iets anders waar je weinig over hoort: kunstmatige intelligentie. De laatste maanden zit ik vrij diep in dat onderwerp: onlangs publiceerde ik met een aantal collega’s van het datateam over deepfakes, waarbij we ook zelf lekker met de techniek hebben lopen klooien.

Waar blijft kunstmatige intelligentie?

Kunstmatige intelligentie is al jaren het mooiste meisje van het technologieklasje. Iedereen wil er verkering mee. Kunstmatige intelligentie zou namelijk al onze problemen oplossen: van mobiliteit tot klimaatverandering, van criminaliteit tot onlinecontentmoderatie en van ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen tot bestrijding van pandemieën.

Alleen, het is zo stil. Je hoort haast niets over kunstmatige intelligentie. En dat terwijl er een aantal toepassingen zijn waar kunstmatige intelligentie zich goed voor leent, zoals:

  • vroegtijdig vinden van uitbraken;
  • voorspellen hoe het virus zich verspreidt;
  • volgen van (groepen) mensen;
  • vinden van mogelijke vaccins;
  • diagnose, zoals automatische analyse van longfoto’s;
  • meten van de effectiviteit van socialecontrolemaatregelen;
  • remote sensing, zoals herkennen van afwijkende lichaamstemperatuur van mensen in drukke omgevingen.

Het is niet gezegd dat ik al deze toepassingen toejuich, maar het is opvallend dat er vrij weinig met kunstmatige intelligentie gebeurt. Het grootste project op dataplatform Kaggle is bijvoorbeeld het geautomatiseerd aggregeren van resultaten in wetenschappelijke papers over Dit is heel belangrijk natuurlijk, zeker omdat er inmiddels meer dan honderd papers per dag verschijnen, maar het is zeker niet het technologische walhalla dat ons is beloofd.

Vermoedelijk heeft dat vooral te maken met het ontbreken van data. Hoewel we overspoeld worden met cijfers, is dit nog een betrekkelijk nieuwe ziekte. Oude modellen, die op uitbraken van Zika en SARS zijn getraind, werken waarschijnlijk niet goed voor covid-19. En data die er zijn, zoals sociale media en reisinformatie, zijn rommelig: van nature (denk aan sociale media), maar ook omdat bijvoorbeeld reispatronen allesbehalve normaal zijn op het moment.

Goed, ik ga het verder uitzoeken en kom wellicht binnenkort met een stuk. Suggesties voor bronnen zijn altijd welkom.

Lees, kijk en luister verder

Verder wil ik je aandacht nog even vestigen op een project dat ik samen met de Britse journalist Morgan Meaker ben begonnen (en waaraan een groot team op de achtergrond meewerkt) naar de toepassing van surveillancetechnologie in de bestrijding van de crisis. In lees je daar meer over.

En tot slot een paar lees-, luister- en kijktips die je mogelijk niet elders bent tegengekomen:

P.S. Samen met Hassan Bahara en Annieke Kranenberg van de Volkskrant ben ik genomineerd voor De Tegel, in de categorie Data, voor onze productie over radicalisering De Tegel is een prestigieuze journalistieke prijs. In juni horen we of we gewonnen hebben.