Requiem voor een reclamebord dat je niets probeert te verkopen

Beneden ligt een vrijwel uitgestorven knooppunt Kleinpolderplein. In de verte de hoogbouw van Rotterdam. Het waait flink op het dak. Er is geen reling, wel een klapperend afzetlint. Alsof dit een plaats delict is.

En misschien is het ook wel een delict: dingen veranderen. 

Een van de werklieden tilt een tweeënhalf meter hoge stalen letter Z op en werpt hem in een container. Alsof het niets is, een lichtgewicht kruis. Een andere man zeult met een rode letter N. Klenkerdekleng, daar gaat het iconische schroot, ook in de container. 

De letters zijn bijna een halve eeuw oud. Ze laten contouren van antiek stof achter op het reclamebord. 

Ja, dingen veranderen zou verboden moeten worden, zeker in tijden dat er veel tegelijk verandert, al helemaal als het gaat om deze rode en blauwe letters, die sinds mensenheugenis het dak sieren van een seniorenflat aan het Kleinpolderplein.

Ze behoren tot de bekendste letters van Nederland. Ze stammen uit de tijd toen de autowegen drukker werden en snelwegreclame uitgroeide tot een massamedium. Ze brachten al die tijd, langs een van de drukste knooppunten van het land, de volgende boodschap: 

VAN LEEUWEN BUIZEN

En in een kleiner lettertype:

ZWIJNDRECHT

Maar het mooiste is dat dit reclamebord eigenlijk helemaal geen reclame maakt.

Normale reclame jengelt en zeurt net zo lang aan je kop tot je iets koopt dat je niet nodig hebt. De meeste reclame wil je brein kapen, maar het unieke van dit reclamebord is dat het je niets opdringt. Geen Coca-Cola, geen vakantie, geen status, goed gevoel of oproep. Zelfs geen ‘Alleen samen krijgen we corona onder controle’.

Voor de meeste mensen die hier regelmatig langskwamen vormden de letters een heilig schrift

Ja, buizen, dus. Uit Zwijndrecht. Maar de kans is vrijwel nihil dat je langs dit neonbord rijdt en opeens de onbedwingbare behoefte voelt opkomen om naar Zwijndrecht te rijden en een buis te kopen. En zelfs als je die behoefte zou voelen, dan zou dit reclamebord je trouwens het bos in sturen. Op het bord staat een stapel buizen die een pijl vormen, die echter niet naar Zwijndrecht wijst, maar de andere kant op.

Voor veel mensen die hier vaak langskwamen vormden die letters een heilig schrift. Zeker voor nachtelijke passanten was het neon een lichtbaken. Er stond niet ‘BUIZEN’, maar ‘THUIS’. 

En nu is het neon weg. En de Euromast is ook al verkocht aan de Fransen.^* En de wereld staat op zijn kop.

Nee, dingen mogen niet veranderen, zeker nu niet. Maar toch gebeurt het. Waarom?

Toen een vriend me een berichtje appte van RTV Rijnmond dat de lichtreclame vervangen zou worden, ging ik er meteen heen. Ik nam de lift naar de twaalfde. Daar stond een aluminium laddertje. Zo stond ik eindelijk oog in oog met de reclame.

Ik hield van dit neonlicht omdat het niets van me wilde

Ik hield van dit neonlicht omdat het niets van me wilde. Er was geen valse belofte. Alleen een letterlijke tekst. Buizen. Zwijndrecht. Een jaar of acht geleden ben ik eens naar Zwijndrecht gereden, benieuwd of er daar inderdaad buizen te koop waren.

En jawel. Stapels en nog een stapels, buizen in alle soorten en maten. Dit reclamebord loog niet.

Sterker, Van Leeuwen Buizen bleek veel groter dan ik dacht, een wereldspeler, met vijftig vestigingen van Rotterdam tot China. Het familiebedrijf werd al bijna een eeuw geleden opgericht door selfmade man Piet van Leeuwen (1903-1985). In Zwijndrecht staat een standbeeld van hem met een spreuk: mille periculis supersum; duizend gevaren kom ik te boven. 

De laatste keer dat de lichtreclame uitging was tijdens de tweede oliecrisis in 1979.

Nu zie ik er de werklieden bezig de heilige schrift los te schroeven. De neonbuizen hebben ze al verwijderd, een voor een halen ze nu de rode en blauwe doosletters weg. Voorzichtig tillen ze de oude tekens naar de containers, de wind zou er eens vat op krijgen. 

Het gaat er professioneel, geordend en vlot aan toe. 

En toch. Alsof ze de Kuip ontmantelen. De Euromast demonteren. Alsof de aarde niet meer rond is.

Naast de flat staat een rode hijskraan. Aan de voet van de kraan staat een afvalcontainer. De deuren zijn open. Ik tref er een letterkerkhof aan. Ik zie een geknakte N, het staal verbogen. Dit zijn de meest gelezen letters van de stad. 

Dit is de oude tijd, die hier wordt afgevoerd en bruut wordt afgedankt, duurzaam vernietigd. 

En de nieuwe tijd? Die kennen we nog niet. Toch is er hoop.

Sommige bewoners waren bang, had een van de werklieden me verteld. Ze dachten dat de letters zouden verdwijnen. Maar er komen nieuwe letters. In een vergelijkbare stijl. Geen neon, maar LED. Het neon ging makkelijk stuk, de nieuwe letters zijn veel duurzamer en verbruiken bovendien veel minder.

En de tekst? Ook gewoon Van Leeuwen.

Ok, en dan iets in het Engels.

Beneden, naast de container ligt een stapel nieuwe letters, geseald in doorzichtig plastic. Ze zijn blauw. Ik kan ze niet lezen. De bovenste lijken twee kleine letters ’t’.

Ik bel Van Leeuwen Buizen. Het is nog steeds een familiebedrijf, maar het heeft onlangs een grote internationale overname gedaan. De jaaromzet is nu bij elkaar opgeteld bijna anderhalf miljard euro. Het bedrijf heeft straks 84 vestigingen wereldwijd. Dat internationale karakter wilden ze ook een plekje geven op het dak. 

Dat er een nieuwe tijd aankomt, is zeker

Tegenwoordig zie je overal flitsende digitale borden langs de snelweg. Maar dat wilden ze niet. Het oude karakter moest behouden. Dus komt er straks te staan: Van Leeuwen. Maar met de toevoeging: More than tubes.

‘Omdat we meer zijn dan alleen een buizenschuiver.’ Het precieze ontwerp is nog even geheim.

Net zoals de nieuwe tijd nog in nevelen is gehuld, denk ik. Maar dat er een nieuwe tijd aankomt, is zeker. Economen voorspellen dat de economie zal veranderen. Mensen zullen minder consumeren. Meer lokaal kopen.

De huismeester van de flat vertelde me trouwens ook dat bewoners nu al veel minder vaak hun galerijen schoon hoeven te maken, sinds het Kleinpolderplein zoveel stiller is. Ook op de ramen zit veel minder roetaanslag. 

Niet alle verandering is slecht.

Dat internationaal klinkende ‘tubes’ markeert straks een tijdperk dat we juist achter ons lijken te laten, dat van ongeremd wereldverkeer. In zekere zin is het nieuwe bord daardoor op slag gedateerd. 

En dat past weer goed in de traditie. Hier hoort een ouderwets reclamebord dat je niets probeert te verkopen.