Het schandaal rond het hydroxychloroquine-onderzoek
Ken je die grap van dat hydroxychloroquine-onderzoek?
Hydroxychloroquine – probeer dat maar eens uit te spreken – is een malariamiddel. Je kent het vast wel van ene Donald Trump, die het zelf gebruikte tegen corona.
Tot voor kort deden de WHO en andere organisaties onderzoek naar het medicijn. Maar toen eind mei een vernietigende studie verscheen – in The Lancet, nota bene, een van de meest prestigieuze wetenschappelijke tijdschriften – werden veel experimenten stilgelegd. De bijwerkingen zouden te gevaarlijk zijn.
Maar daar kwam de volgende plot twist. Want er was iets mis met de data waar deze en andere studies op gebaseerd waren. Er zat een luchtje aan.
Surgisphere
Een paar dagen nadat de hydroxychloroquine-studie wereldnieuws was geworden, stuitten Australische onderzoekers op iets vreemds. In de dataset (die liep tot 21 april) kwamen 73 Australische sterfgevallen voor. Alleen, er stonden op dat moment maar 67 coronadoden geregistreerd.
Apart.
Surgisphere, het bedrijf achter de dataset, kwam met de verklaring dat ze per ongeluk een Aziatisch ziekenhuis hadden geregistreerd als Australisch. De resultaten bleven hetzelfde, claimde het bedrijf.
Maar dit bleek pas het begin. Want toen The Guardian verder ging graven, kwamen er alleen maar gekkere dingen naar boven. Zo had het bedrijf maar zes medewerkers op LinkedIn (intussen nog maar twee).
De medewerkers die er waren, leken geen wetenschappelijke achtergrond te hebben. Er zat een fulltime sciencefictionschrijver bij, en een ‘adult content model’.
Zo ging het maar door. Tot voor kort verwees de contactpagina naar een cryptocurrencywebsite. De CEO van het bedrijf, een chirurg, is al in een paar medische tuchtzaken genoemd.
Hoe dan?
Tot zover de sappige details. Er zijn banalere redenen om te geloven dat de database van Surgisphere te mooi is om waar te zijn. Want hoe komt zo’n klein bedrijf aan data van, zoals het bedrijf claimt, 96.000 patiënten in 1.200 ziekenhuizen?
Iedere onderzoeker weet wat een crime het is om medische data te krijgen. Ethische commissies, wetgeving, contracten, noem maar op. En dan had Surgisphere ook nog eens gegevens uit meerdere landen. Hoe kon een bedrijf waar nog bijna niemand van had gehoord dat in een paar maanden klaarspelen?
Toen The Guardian contact opnam met vijf Australische ziekenhuizen, bleek dat geen van hen ooit van Surgisphere had gehoord. Maar zonder hun medewerking was het simpelweg onmogelijk geweest om zo veel Australische coronagevallen in de dataset op te nemen.
En NHS Schotland, dat werd genoemd op de website van Surgisphere, verklaarde dat geen van zijn ziekenhuizen had samengewerkt met het bedrijf.
The Lancet, het zal je intussen niet verbazen, besloot het artikel terug te trekken.
Polarisatie
De discussie gaat allang allang niet meer alleen over de wetenschappelijke methode. Velen, inclusief ondergetekende, wilden maar al te graag geloven dat Trump het aan het verkeerde eind had. De man wilde per slot van rekening ook desinfectiemiddel inspuiten.
En de terugtrekking van het artikel was weer koren op de molen van Trump-aanhangers. ‘THIS MISTAKE MAY HAVE COST LIVES,’ tweette Rudy Giuliani, Trumps advocaat. ‘TWO OF MY FRIENDS WERE SAVED BY HCQ. NUMEROUS STUDIES DEMONSTRATE IT’S EFFICACY. REPORT THEM!’
Dit heeft weinig meer met wetenschap te maken, alles met politiek.
Over wetenschap gesproken. Vlak na de terugtrekking verschenen de resultaten van een randomized controlled trial met het malariamedicijn met de moeilijke naam. De conclusie: het middel helpt niet.
Maar of mensen dat gaan geloven? Ik vraag het me af. Door dit soort Surgisphere-types loopt het vertrouwen in de wetenschap een flinke deuk op. De WHO heeft bekendgemaakt dat het de trials herstart. Wordt vervolgd...
Black Lives Matter
Ik kan deze nieuwsbrief natuurlijk niet op de bus doen zonder het te hebben over de protesten die nu wereldwijd plaatsvinden. Het houdt me bezig, zoals het jou waarschijnlijk ook bezighoudt.
Als journalist neem ik nu even een pas op de plaats. Anderen kunnen beter dan ik vertellen waar het over gaat en wat er nu toe doet. Graag verwijs ik je naar stukken die mij helpen om de protesten te begrijpen, en mijn eigen rol erin.
- 'Kijk niet naar Amerika, maar naar je eigen straat', van Arjen van Veelen.
- 'What public health experts want critics to know about why they support the protests', van Brian Resnick (Vox.com).
- 'Institutioneel racisme in Nederland: wat het is, waar het zit, en wat jij eraan kunt doen', van Vera Mulder en Riffy Bol.
- 'Waarom het verzet van Black Lives Matter iedereen aangaat', van Vera Mulder.
Dat laatste artikel is een interview met Patrisse Cullors, een van de oprichters van Black Lives Matter. Vooral dit citaat, van stand-upcomedian Michael Che, bleef me bij:
‘Zwarte levens doen ertoe. Niet: zwarte levens doen er méér toe dan het jouwe. Gewoon, doen ertoe. Wat is nog minder dan “doen ertoe”? Zwarte levens… bestaan? Mogen we dat zeggen? Is dat controversieel?’
Dus ja: Black Lives Matter.