Dear successful people: jullie hebben het verdiend. En hebben misschien ook wat geluk gehad
Vorig weekend publiceerde ik een stuk over de rol van toeval in succes, hoe succes je zelfbeeld vertekent, en hoe dit te maken heeft met de nieuwe trainer van PSV, Roger Schmidt. Je kunt het stuk hier lezen.
Een interpretatie die ik hoopte te omzeilen is dat succesvolle mensen hun succes vooral aan toeval te danken hebben. Dat is natuurlijk niet zo. Dat toeval (in bepaalde situaties) een beslissende rol speelt, maakt het nog niet de belangrijkste rol. Je kunt geen trainer worden van PSV, of speler van PSV, of van welke andere topclub ook, met alleen mazzel. (Al is het verbazingwekkend hoever je kunt komen zonder talent en met bedrog.)
Je moet allereerst verrekte goed zijn. (Dat is bij spelers makkelijker om vast te stellen dan bij trainers, maar dat even terzijde voor nu.) Daarna speelt het toeval een grote rol. Anders gezegd: je talent en harde werk geven je toegang tot de loterij; dat je daarna wint, is voor een groot deel toeval. Dear successful people: jullie hebben het verdiend.
Maar toch. Neem CEO’s. CEO’s worden vereerd als intellectuele rocksterren, terwijl zij – anders dan rocksterren – achter gesloten deuren dingen ‘presteren’. Hoe weten we of ze wel zo goed zijn, en wat ze überhaupt doen? Misschien overleefden ze gewoon een interne machtsstrijd, als derde hond, of hadden het geluk van de conjunctuur.
Jack Welch van General Electric was de beroemdste en meest bewonderde CEO van zijn tijd, maar ja – het is makkelijker om te gloriëren als de economie door een ongekende boom gaat, of als je de baas bent (zoals Welch) van een bedrijf dat al decennia fantastisch presteert. (Totdat het niet meer fantastisch presteert.)
Speaking of rocksterren – die zijn dus ook een baggermetafoor voor meritocratie. Sociologen Duncan Watts, Matthew Salganik en Peter Dodds toonden dat eens aan met een fascinerend experiment. Ik kom daar later nog op terug, maar voor nu de tl;dr: het gaat erom wie jouw liedje op welk moment goed vindt. Dat schept een sneeuwbaleffect waardoor voor veel nummers elke uitkomst – top of flop – mogelijk is. (Tip: Watts’ boek Everything is Obvious.)
Op Twitter wees iemand me op een mooi interview met de actrice Joy Delima in Volkskrant Magazine. Op een zeker moment gaat het over haar prestaties en vooruitzichten. De interviewer haalt actrice en schrijver Romana Vrede aan, die zegt dat Delima alles in zich heeft om een ster in Hollywood te worden: ‘schoonheid, intelligentie, een goed karakter en talent’. Delima zegt daarop moeite te hebben met het in ontvangst nemen van complimenten. En ze zegt: ‘Mijn succes is geen toeval, ik heb hier heel bewust naartoe gewerkt.’
Ik snap dat. Aan de andere kant: als Delima straks inderdaad een Hollywoodster wordt, dan heeft ze een deel te danken aan haar schoonheid, en dat is toch echt een versie van geluk. Overigens benoemt Delima zelf de nadelen van het feit dat ze – haar woorden – ‘er niet direct uit(ziet) als een treurige crackhoer’. Ze krijgt daardoor bepaalde rollen niet. Ook weer waar. (En een illustratie van het maffe belang van uiterlijk in die wereld?)
Delima’s punt over te mooi zijn begrijp ik uiteraard heel goed. Brad Pitt heeft er ook last van. Brad Pitt is ook niet bepaald een treurige crackgigolo, en baalt ervan dat hij daardoor vrijwel altijd wordt (werd) gecast als adonis, terwijl hij juist erkenning wil voor zijn technische kwaliteiten. Dat was blijkbaar de reden voor Pitt om zich te storten op de productie van de film Moneyball, die gaat over hoe mensen op oppervlakkigheden worden beoordeeld.
Verder schreef ik nog een stukje over Roger Schmidts boek, los van al het toeval. Een voetbalnieuwssite maakte er het bericht van dat Schmidt de PSV’ers dreigt met een ‘harde ingreep’. Fascinerend hoe dat gaat. (Zie leestip 7.)
Lees-, kijk-, en luistertips
- Megan Rapinoe, voetballer, wereldkampioen, activist, gaf een interview aan de Harvard Business Review.
- Een onderwerp dat ik liet liggen (ook omdat ik het al eens heb gedaan) was het effect van het gebrek aan toeschouwers op voetbalwedstrijden. Het thuisvoordeel, bijvoorbeeld, wordt vaak toegeschreven aan de invloed van het publiek op de supporters. Dat lijkt nu bevestigd te worden.
- Maria Konnikova heeft een boek over haar pokercarrière geschreven. Hier een voorpublicatie.
- Malcolm Gladwell had een mooie podcast over politieke verkiezingen en toeval.
- Tamar Stelling schreef weer over Boyan Slats plasticopruimer.
- John Lanchester schrijft over George Simenon, schrijver van de Maigret-detectives.
- Jonathan Haidt over sociale media en waarom iedereen elkaar lijkt te haten daar.
- Het onderwerp experts vs. amateurs leeft in zo'n beetje alle landen waarin het niet echt lekker ging met de coronabestrijding. Groot-Brittannië hier, Nederland hier.
- Verder heb ik deze twee weken 's avonds laat The Godfather 1 en 2 gekeken. Daarna las ik wat recensies. Alles wat goed is, kan altijd een heel stuk beter.
- In een rechtvaardige wereld had Mike van der Hoorn meegedaan aan De Slimste Mens en had Bart Vriends nu in de Premier League gespeeld. Maar ja.
- Waar begon het allemaal ook alweer mee? Precies, met een bal. En – bruggetje dit – die gaat weer rollen. In De Balie praten de kopstukken van VI, Kees Jansma en FC Utrecht-eigenaar Frans van Seumeren over de herstart van de Eredivisie. Wees daar of wees vierkant.