#BringBackOurGirls: hoe betuig je medeleven met ontvoerde Nigeriaanse meisjes?

Op 14 april jongstleden ontvoerde de terroristische beweging Boko Haram in Noord-Nigeria 276 meisjes. Uit hun school. Want meisjes horen niet op school. Lang bleef het stil. Tot op 23 april een Nigeriaanse zakenman #BringBackOurGirls twitterde. Een week later - toen bekend werd dat de meisjes op markten als seksslaven te koop waren - explodeerde de hashtag. Op 6 mei was de hashtag een miljoen keer getweet; een hype op volle sterkte. Zelfs Michelle Obama twitterde mee.

Een actualiteitenprogramma belde wat ik ervan vond. Is dit nu vrijblijvend activisme tussen drie latte macchiato’s door (even wat endorfine aanmaken), of is het fantastisch dat mensen vanuit de hele wereld zich hiervoor inzetten?

Daar had ik natuurlijk geen antwoord op. Het is denk ik ook de verkeerde vraag.

Want wie vindt er niet dat die 276 meisjes gewoon thuis horen te zijn? Iedereen natuurlijk, op een paar terroristen na. Dat maakt zo’n tweet populair. Meisjes horen veilig te zijn. Ook in Nigeria. Hier is mijn steun. Hashtag BringBackOurGirls.

Maar de complexiteit van de situatie in Nigeria is natuurlijk niet te vatten in een hashtag. Dat maakt het actievoeren simplistisch en vrijblijvend. Click-activism, noemen we dat.

Daarin doet #BringBackOurGirls denken aan Kony2012, een van ’s werelds grootste viralcampagnes ooit, waarin werd gepleit om Joseph Kony, Oegandees met een leger van kindsoldaten, op te pakken. Click-activism was júist het doel, aldus de initiatiefnemers, want hoe beroemder Kony door alle like’s en retweets werd, hoe groter de kans dat machthebbers zouden ingrijpen en de ondergang van Kony zouden inluiden.

Er bestaat geen simpele oplossing, terwijl daar nu wel massaal voor gepleit wordt

De meestgehoorde kritiek toen: Kony’s rol was al lang uitgespeeld. Er vielen destijds in één jaar meer doden in het Oegandese verkeer dan Kony in drie jaar aan slachtoffers maakte. Bovendien, de wereldwijde aandacht kon weleens gevaarlijk zijn. Afrika-kenner en internetdenker Ethan Zuckerman haalde op zijn blog een Congolees onderzoek aan waaruit blijkt hoe gevaarlijk het kan zijn problemen in Afrika simpel te verpakken. Ik vatte dat onderzoek destijds in nrc.next als volgt samen:

‘Onderzoeker Severine Autesserre schrijft dat de problemen in Oost-Congo door westerse journalisten als volgt zijn samengevat: rebellenlegers gebruiken massaverkrachting als wapen in een oorlog om coltan – mineraalerts dat essentieel is voor de ontwikkeling van telefoons en computers. De oplossing voor dit probleem lijkt simpel: geen bloedmineralen meer gebruiken in telefoons. Het gevolg is dat het delven van deze mineralen nu in het illegale circuit zit, waardoor de industrie nu in handen is van rebellen, die bovendien steeds vaker massaverkrachtingen als wapen inzetten, omdat deze meer aandacht en dus een betere positie aan de onderhandelingstafel opleveren. Een simpel verhaal kan verschrikkelijke gevolgen hebben, betoogt Autesserre.’

Er zijn grote verschillen tussen Kony2012 en #BringBackOurGirls. Zo werd de actie tegen Kony opgezet door Amerikanen, terwijl #BringBackOurGirls in Nigeria zelf is ontstaan. Joseph Kony deed er niet echt meer toe, terwijl Boko Haram elke week slachtoffers maakt.

Maar de grote overeenkomst is dat er op beide campagnes felle kritiek geleverd wordt door Afrika-experts. Zo twitterde de invloedrijke Nigeriaans-Amerikaanse auteur Teju Cole:

‘For four years, Nigerians have tried to understand these homicidal monsters. Your new interest (thanks) simplifies nothing, solves nothing.’

Er bestaat geen simpele oplossing, betoogt Cole, terwijl daar nu wel massaal voor gepleit wordt.

Troepeninmenging, of het nu Amerikaanse (met hun walgelijk slechte track-record) of Nigeriaanse (dat vergelijkbare gruwelijkheden als Boko Haram op zijn geweten heeft) is, ziet hij ook niet zitten. Boko Haram ontspoorde onder andere doordat het Nigeriaanse leger talloze volgelingen zonder proces executeerde, schreef Cole in The New Yorker.

‘En waar wil je de meisjes naartoe brengen?’, vraagt hij. Drie dagen geleden werden op drie uur rijden van de woonplaats van de meisjes 336 dorpelingen met AK-47’s en granaatwerpers afgeslacht door Boko Haram. De terroristen hadden ‘vrij spel,’ zei een Nigeriaanse senator tegen The New York Times, want alle militairen waren opgeroepen de meisjes te zoeken.

Cole komt met een oplossing: ‘Do good work, support good work, find whatever in the inferno is not infernal, but do it from a place of understanding, that is all.’ Met andere woorden: maak je druk om zaken waar je echt wat aan kunt doen. Aan de ene kant vindt hij de hashtag een belangrijk moment in de geschiedenis van de Nigeriaanse democratie, aan de andere kant noemt hij het een ‘wereldwijde golf van sentimentaliteit.’

Toch laat ook dat een onbevredigend gevoel achter. In Amerika, Groot-Brittannië of de Hollandse polder lezen over honderden ontvoerde meisjes en vervolgens niets met je verontwaardiging mogen doen omdat je de meisjes niet écht kunt helpen, klinkt als een recept voor afstomping. Voor nergens meer om geven. Voor landen die alleen hun eigen hachje willen redden.

Boko Haram en het leger konden elkaar op gruwelijke wijze bevechten en talloze burgerslachtoffers maken, zonder dat het Westen daar heel opgewonden van werd. Nu is dat anders, dankzij een hashtag. En gelukkig zijn er journalisten die deze aandacht aangrijpen om beter uit te leggen wat er in Nigeria aan de hand is.

Want ik geloof best dat al die miljoenen mensen die over de meisjes twitteren dat met zuivere intenties doen. Ik denk alleen niet dat ze de complexiteit van de situatie en de consequenties van hun twitteractie inzien. Die meisjes moeten naar huis, natuurlijk, en het leger moet daar alles aan doen, maar, twittert de plaatsvervangend buitenlandchef van The New York Times: het is heel goed mogelijk dat hun broers vervolgens worden afgeslacht door het leger.

En gaat Boko Haram nu niet juist méér meisjes kidnappen? Pr-technisch een wijze beslissing: de wereld is nu op de hoogte van hun agenda en de grootste tegenstander - de Nigeriaanse machthebbers - krijgt harde internationale kritiek. De laatste weken probeerde de groep nog een aantal keer meisjes te ontvoeren, waarvan één keer met succes.

Niemand weet wie de meisjes het beste naar huis kan brengen, en hoe. En al helemaal niet wat de consequenties daarvan zijn. Dus misschien zou een belangrijke eerste stap zijn om vanuit het Westen ons medeleven en afschuw te delen, zonder daar een opdracht aan te verbinden.

#ThinkingOfYourGirls.