Wat doe je als je inboedel via de brandtrap je huis verlaat en de straat uitloopt?

De verteller van het titelverhaal van American Innovations, Rivka Galchens nieuwe verhalenbundel, ontwaakt op een verder niet bijzondere dag met een derde borst. Een derde borst, op haar rug. Het is een prachtige borst, ‘hoewel bescheiden in omvang, misschien een B-cup,’ en anatomisch gezien helemaal ‘volgens het boekje.’ Behalve dan de locatie, zo op haar rug: ‘Alsof zij zich voor me wilde verbergen. Alsof zij bedoeld was om, in het geniep, een niet-erkend kind te onderhouden.’

Na deze ontdekking in de spiegel trekt de verteller haar shirt weer naar beneden, bakt een ei, leest de krant, en gaat naar college. Wanneer ze dagen later besluit een arts te raadplegen, blijkt deze niet geïnteresseerd in diagnose of prognose; in plaats daarvan vraagt ze de verteller ‘even goed na te denken’ over haar nieuwe lichaamsdeel: ‘Do you really want to change yourself just to suit fashion when you don’t even know what fashion will bring next? That may not be the person you want to be.’ De verteller vertrekt, 215 dollar lichter, dankbaar dat de arts ‘echt de tijd had genomen om met me te praten.’

Op zoek naar een nieuwe rasp

De gelatenheid waarmee het personage reageert op wat voor de meeste mensen een tamelijk schokkende ontdekking zou zijn, is kenmerkend voor alle verhalen in American Innovations. In het verhaal ‘Once an Empire’ bijvoorbeeld, ziet de hoofdpersoon op een avond hoe haar volledige inboedel via de brandtrap haar appartement verlaat en de straat uitwandelt, ‘richting het oosten.’ Ze besluit haar huis te verhuren en ergens anders een kamer te huren, in afwachting van een nieuw leven met nieuwe spullen.

Zijn zij nou zo gek, of ben ik het?

In ‘The Region of Unlikeness’ raakt de verteller intens bevriend met twee mannen, Ilan en Jacob, die bezig blijken met tijdreisexperimenten en die misschien wel - maar misschien ook niet - haar toekomstige man en zoon zijn. Misschien zijn ze gek geworden, misschien zijn ze echt – de verteller weet het niet, en haalt er, ondanks een reeks bizarre gebeurtenissen, haar schouders over op. ‘Of een persoon nu wel of niet, in onze eigen tijd-ruimte, naar het verleden kan reizen – dat weet niemand. Misschien. Het is in ieder geval zo dat onze wereld zich aan regels houdt die wij ons nog niet kunnen voorstellen. Misschien is Jacob mijn lot. Hoe dan ook, voorlopig vermijd ik hem maar.’

In ‘The Entire Northern Side Was Covered With Fire’ wordt een vrouw, die net een paar maanden zwanger is, plotseling verlaten door haar man. Haar eerste reactie is om online op zoek te gaan naar een nieuwe kaasrasp – ze hadden een heel fijne rasp en haar man heeft die meegenomen.

De vanzelfsprekendheid waarmee de personages de vervreemdende werkelijkheid ondergaan – en er vaak ook zelf aan bijdragen – maakt dat je je als lezer afvraagt wie hier nou gek is: jij of de personages?

Onbetrouwbare vertellers

De Canadees-Amerikaanse Rivka Galchen (1976) studeerde eerst medicijnen en werkte een paar jaar als psychiater voordat ze in 2008 doorbrak met haar debuutroman Atmospheric Disturbances. Die roman, over een psychiater die denkt dat zijn vrouw is vervangen door een dubbelganger en haar middels semi-wetenschappelijke methoden probeert terug te vinden, leverde Galchen nominaties, prijzen en een plek op de prominente ‘20 under 40’ -lijst van The New Yorker op (het boek werd in meer dan twintig talen vertaald, waaronder in het Nederlands als Atmosferische Storingen).

Sindsdien bedrijft Galchen naast fictie ook (wetenschaps)journalistiek en maakt ze reportages die vaak iets bizars hebben, zoals haar verhaal over een indianenfestival in Duitsland of haar profiel van een fysicus in Oxford die bezig is een quantumcomputer te bouwen.

De werelden die Galchen creëert zitten in de hoofden van haar vertellers

American Innovations is Galchens tweede boek. De verhalen die erin staan verwijzen stuk voor stuk naar verhalen van literaire voorgangers, waaronder Nikolai Gogol en Jorge Luis Borgès – maar die literaire referenties zijn minder interessant dan het spel dat Galchen speelt met het geloof en ongeloof van de lezer. Sommige fictieschrijvers trekken hele werelden op, waarin personages zich voortbewegen en waar ook de lezer tijdens het lezen in woont. De werelden die Galchen creëert zijn de binnenwerelden van haar vertellers – hun waarnemingen, hun gedachtegangen en hun herinneringen. Dat is waar je het als lezer mee moet doen.

Maar de vertellers, allemaal vrouwen van ergens in de dertig en veertig, zijn onbetrouwbaar: ze zijn een beetje gek, een beetje vergeetachtig, een beetje getraumatiseerd, of misschien zelfs wel dood.

‘I’m a pretty normal woman, maybe even an extremely normal one,’ zegt de verteller van ‘Once and Empire’ in de eerste zin van het verhaal. Als lezer weet je inmiddels – het is het laatste verhaal in de bundel – dat het omgekeerde waarschijnlijk waar is.

Die onbetrouwbaarheid, in combinatie met de bizarre situaties waarin de personages verzeild raken en waar ze vaak zo koelbloedig op reageren, brengt je als lezer voortdurend aan het twijfelen over je eigen beoordelingsvermogen. Het effect van American Innovations is te vergelijken met dat van koorts: alles is indringend en levensecht, maar je weet niet zeker of je aan het hallucineren bent of dat iemand je net echt vertelde dat ze tienduizend Groupon-aandelen heeft gekocht.

Knettergek en doodnormaal

‘One thing I loved about medical training is that you start finding out that the idea that doctors know what’s wrong with you is really a fantasy,’ zei Galchen onlangs in een interview met Tablet Magazine. Haar achtergrond in de psychiatrie, en haar journalistieke interesse in wetenschap – en daarmee, in het verband tussen waarheid en waarneming – komen mooi samen in deze verhalen, die de betrouwbaarheid van de kennis en het observatievermogen van zowel personages als lezers bevragen.

In elk verhaal is er wel iemand op dieet

Tegelijkertijd bevatten de verhalen genoeg elementen die herkenbaar en "normaal" zijn. In elk verhaal is er wel een vrouw op dieet bijvoorbeeld, en in de meeste verhalen komt een gemankeerde moeder-dochterrelatie voor. De verteller in het titelverhaal, die met die derde borst, bedenkt dat ze meer lange shirts moet kopen – een vreemde maar tegelijkertijd pragmatische reactie op haar veranderde lichaam. Die dosis banaliteit is als de spreekwoordelijke spoon full of sugar die maakt dat je het medicijn – de absurditeit, het magisch-realisme – gemakkelijk doorslikt. Dat de verhalen allemaal lezen als een trein, geschreven in een stijl die nooit in de weg zit, altijd faciliteert, helpt natuurlijk ook.

Het besef waarmee de bundel je achterlaat is dat de scheidslijn tussen "absurd" en "normaal" op z’n best poreus is. En dat "gekte" een categorie is die sterk afhankelijk is van de omstandigheden. Of de innovaties in American Innovations nu afkomstig zijn van de vindingrijke schrijfster, haar onbetrouwbare personages, de naïeve lezer of een diep mysterieuze werkelijkheid doet er eigenlijk niet toe.

De wereld en de mens zijn eindeloos onkenbaar, is de boodschap van Rivka Galchen – en daar kan je je maar beter helemaal aan overgeven.