De klimaatcrisis het hoofd bieden is dé lakmoesproef voor onze democratie. Hoe worden we het met elkaar eens over de snelle verduurzaming van ons land?

Onze democratie staat er niet al te florisant bij. Vorig jaar werd het Malieveld voortdurend platge(t)reden. De uitbraak van het coronavirus zorgde voor een korte verstomming van het protest; even was er saamhorigheid. Toen liep de Dam vol voor een demonstratie tegen racisme en begonnen mensen te protesteren tegen de anderhalvemetersamenleving. 

De Tweede Kamer is te wit, te hoogopgeleid en te Randstedelijk om een afspiegeling te zijn van de Nederlandse samenleving. Veel mensen herkennen zich niet in politici en in de besluiten die zij nemen. Als het om cruciale thema’s gaat, zoals wonen en stikstof, lukt het de politiek niet om echte knopen door te hakken. En populisten beuken al een tijdje in op democratische normen zoals eerlijkheid en respect voor de rechterlijke macht.

Kortom: de democratie schudt op haar grondvesten, terwijl de duurzame verbouwing van Nederland nog amper is begonnen. Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) signaleerde deze week dat ‘de steun [voor de energietransitie] afkalft wanneer het meer concrete maatregelen betreft’. Hoe komen we er samen uit? Om die vraag draait mijn correspondentschap de komende tijd.

Kan een burgerberaad helpen?

Mijn hypothese – ik schreef het al nu ben ik terug – is dat een burgerberaad over het klimaat kan helpen.

In een burgerberaad gaat een eerlijke dwarsdoorsnede van de samenleving met elkaar in gesprek en op zoek naar oplossingen die op brede steun kunnen rekenen. Het kan de besluitvorming op tal van onderwerpen verder helpen, en lijkt bijzonder geschikt om de polarisatie over klimaatbeleid te verminderen en de democratie te versterken.

Namens een groep Nederlanders uit alle geledingen van de samenleving pleitten schrijver en kunsthistoricus Eva Rovers en ik vorige week op de site van de Volkskrant voor zo’n

We kregen tal van vragen. Kunnen ‘gewone’ burgers zo’n complex probleem wel te lijf? Moeten we dat niet overlaten aan de experts? En hoe zorg je dat echt alle stemmen worden gehoord?

Tijd om al die vragen te beantwoorden, dachten Eva en ik, want over een van de interessantste innovaties van de democratie is vooral veel níét bekend.

In de explainer die we deze donderdag publiceerden lees je wat een burgerberaad is en waarom het een goed idee kan zijn, en beantwoorden wij alle kritische vragen over dit fenomeen:

Een idee waarvoor de tijd rijp is?

Ineens lijkt er momentum te zijn voor een nationaal burgerberaad over het klimaat. Actievoerders van Extinction Rebellion hebben er veelvuldig voor gepleit. Ed Nijpels, voorzitter van het Voortgangsoverleg Klimaatakkoord, En deze week werd een gezamenlijke van acht politieke partijen aangenomen waarmee het kabinet de opdracht krijgt de voor- en nadelen van een burgerberaad over het klimaatbeleid te onderzoeken. In dezelfde geest roepen inwoners van België hun regering op om een in te stellen rond de ecologische noodtoestand.

Half september ging ik kijken bij een protest van Extinction Rebellion op de Zuidas in Amsterdam, waar werd gepleit voor een burgerberaad over de klimaat- en ecologische crisis. Mijn hond Moos bleek warm voorstander.

Zelf heb ik de afgelopen twee maanden wekelijks gebrainstormd met een groepje voorstanders van dit idee. Roebyem Anders (sociaal ondernemer), Matthea de Jong (Warming Up), Ellen Maassen (BoerBurgerDialoog), Mirjam de Pagter (G1000), Eva Rovers en ik probeerden na te gaan hoe zo’n burgerberaad in Nederland er echt zou kunnen komen, mét mandaat uit politiek Den Haag. De oproep in de Volkskrant was een resultaat van onze verkenningen en gesprekken met politieke insiders, die we de komende tijd voortzetten en waarvan ik hier verslag zal doen.

Maandag mocht ik over het idee vertellen, en woensdagavond werd er een gesprek over georganiseerd met Kamerleden Tom van der Lee (GroenLinks) en Matthijs Sienot (D66) op het Warming Up Festival in de Tolhuistuin in Amsterdam. Die avond kun je binnenkort

Ik ga de komende tijd meer onderzoek doen naar democratische vernieuwing ten behoeve van beter klimaatbeleid. Welke barrières zijn er als het gaat om het organiseren van een burgerberaad? Van welke eerdere ervaringen kunnen we leren? En hoe worden burgers nu (niet) gehoord?

Heb jij (lees)tips of brandende vragen? Ik hoor ze graag. Tot de volgende!

Jelmer