De Grote Afrekening is uitgebleven. President Donald Trump kreeg dan in 2016. Ondanks zijn hang naar corruptie, racisme, minachting voor vrouwen, haatzaaierij, nepotisme en ondermijning van de democratische rechtsstaat wil bijna de helft van de Amerikaanse kiezers (70 miljoen stemmen) hem nog vier jaar in het Witte Huis zien.

Aan een toekomstige president Joe Biden (meer dan 74 miljoen stemmen) de taak om de twee Amerika’s enigszins met elkaar te verzoenen en (voormalige) bondgenoten in het buitenland gerust te stellen. En dan moet hij ook nog de aantasting van het Amerikaanse bestel repareren. Vóór hij daaraan kan beginnen zal hij nog weken rechtszaken, verdachtmakingen en hertellingen van de kant van Donald Trump moeten doorstaan.

Komt hij daar ongeschonden uit, dan vindt Biden een vooralsnog door de Republikeinen gedomineerde Senaat tegenover zich, die vrijwel ieder voorstel blokkeert dat afwijkt van het klimaatonvriendelijke, eenzijdig op het bedrijfsleven en op grootverdieners gerichte beleid van de afgelopen vier jaar. Dat is nog los van de argumentvrije partijpolitieke obstructie.

De kans is groot dat de Democraten het Witte Huis hebben heroverd, maar niet kunnen gaan regeren.

Trumps extreemrechtse smartlappensymboliek

Een groot deel van de Republikeinse helft van de Verenigde Staten kon niet genoeg krijgen van de persoonlijkheidscultus die Donald Trump had opgebouwd, versierd met zelfgenoegzame, slachtofferachtige, extreemrechtse smartlappensymboliek. Al heeft iedere nieuwe president relatief veel vrijheid in het buitenlands beleid, Trumps isolationistische Amerika is niet met een pennenstreek terug te brengen in de familie der democratische volkeren.

Zover is het nog niet. Zijn pathetische, rammelende, onsamenhangende van donderdagavond was theatraal gezien een briljante samenvatting van het presidentschap van Donald Trump. Een dolende, blinde King Lear. Volstrekt onlogisch beklaagde hij zich: deze verkiezingen zijn ik word uit mijn tweede termijn gefraudeerd, maar de Republikeinen in het Huis en de Senaat hebben geweldige resultaten bereikt.

Zijn pathetische, rammelende, onsamenhangende toespraak van donderdagavond was theatraal gezien een briljante samenvatting van het presidentschap van Donald Trump

Eigenlijk had hij de verkiezingen al gewonnen toen de corrupte Democraten onverklaarbaar met pakken stemmen op de proppen kwamen, die bijna allemaal voor Biden bleken te zijn. Ook die klacht was onzin: hij had zijn kiezers weken opgeroepen zelf te gaan stemmen op verkiezingsdag, het was bekend dat Democraten (die de gezondheidsgevaren en de besmettelijkheid van covid-19 wel erkennen) veel per post hadden gestemd. Die stemmen werden in de meeste staten als laatste geteld.

Zelfs nadat aanzienlijke groepen zwarte kiezers op Trump hadden gestemd veroorloofde de president zich de racistische aantijging dat verkiezingen in steden als Detroit en Philadelphia (met een aanzienlijke Afrikaans-Amerikaanse bevolking) een reputatie van fraude en corruptie hebben. ‘Blanke’ historische verkiezingsfraude in steden als New York en Chicago liet hij ongenoemd. Hij zou zoveel als nodig aanspannen om ‘de integriteit van het verkiezingsproces’ te beschermen.

Verschillende Amerikaanse hielden na een tijdje op met uitzenden van wat de president te zeggen had in de kleine perszaal, het vroegere binnenzwembad van het Witte Huis. Fox en CNN zonden ieder woord uit, tot en met de weigering vragen te beantwoorden en het wegsjokken in de benedengangen van het bekendste ambtspaleis op aarde.

Van rechtszaak naar rechtszaak, ook nu

Het was de deerniswekkende zwanenzang van een stervende despoot, een man die zijn aanstaande verlies niet kan toegeven en zweert te zullen strijden tot zijn laatste snik omdat alles over hem zelf gaat. Her en der drongen semiknokploegen stemtelkantoren binnen, of dreigden daarmee. Op allerlei plaatsen zijn rechtszaken begonnen. Zo heeft Donald Trump dat zijn hele zakenleven gedaan.

En dat terwijl hij als politicus meer had bereikt dan hij leek te beseffen.

Net als in 2016, toen een makkelijke overwinning van de Democratische kandidaat Hillary Clinton werd voorspeld, leken de in 2020 opnieuw positiever voor de Democratische kandidaten dan de werkelijkheid van de stembus. Opnieuw hadden de opiniepeilers de afgelopen maanden moeite om aard en omvang goed te schatten van de ongelijksoortige coalitie die Donald Trump achter zich wist te verzamelen.

Destijds konden de peilers na afloop hun wonden likken en wijzen op de voor enquêteurs moeilijk te bereiken slachtoffers van de globalisering, de blanke, laagopgeleide ex-werknemers van de grotendeels achterhaalde industrieën in het Midden-Westen, de zich vergeten voelende inwoners van Amerika’s flyover country.

Dit keer slaagde Trump erin een te mobiliseren. Minder witte ongeschoolden en middelbaar geschoolden, maar meer vrouwen met een opleiding, en meer kiezers met een Latijns-Amerikaanse en Afrikaans-Amerikaanse achtergrond. Hij moest senioren inleveren, maar kreeg er rijken voor terug.

Rond zijn Make America Great Again (MAGA)-thema – met nauwelijks verhulde racistische en nationalistische oproepen, zijn flirten met samenzweringstheorieën, geweld op straat en zijn groteske aanvallen op het vermeende socialisme of zelfs communisme van Bidens brede Democratische coalitie – heeft Donald Trump een massale identitaire beweging gesmeed die als voorbeeld kan dienen voor populistische collega’s in de hele wereld.

Toen hij deze week in toenemende mate als een narcist met acute batterijproblemen aan zijn ondergangstournee begon, lieten zij hem keihard vallen

Het trumpisme als opvolger van de Tea Party-beweging heeft weinig heel gelaten van de traditionele Republikeinse partij. Congresleden hebben vier jaar samengespannen met de outsider die hun partij had overgenomen. Toen hij deze week in toenemende mate als een narcist met acute batterijproblemen aan zijn ondergangstournee begon, lieten zij hem keihard vallen. Velen deden het in hun of staat beter dan de president. En toch zullen zij met zijn erfenis om moeten gaan.

Een eigen waarheid op sociale media en bij Fox

De beweging die Trump creëerde loopt dwars door het Amerikaanse volk, is minder dan voorheen te typeren als stad-versus-platteland of laag-versus-hoog-inkomen. De Trump-genoten leven in een gedeeld parallel universum met eigen waarheidsvoorziening via Fox News en de verwante socialemediakanalen.

Nergens wordt dat beter gedemonstreerd dan in primetime avondshow op Fox News. Hij is Trumps trouwste woordvoerder die niet in dienst van het Witte Huis is. Met tonnen verontwaardiging en vlammende banieren steunt Hannity de doodsstrijd van de president. Trumps huiszender bracht het verkiezingsnieuws vrij feitelijk, maar voor Hannity is het allemaal bedrog, behalve waar Trump won.

Anders dan de Democraten hoopten, heeft de achteloze en uitdagende ontkenning van de wetenschappelijke feiten rond het coronavirus de president hoogstens wat steun van de oudere kiezers gekost. Dat instinct heeft zelfs bijgedragen aan het gevoel van anti-elitair verbonden zijn van miljoenen veronachtzaamde burgers die een gemeenschappelijk huis vonden in het geïndividualiseerde Amerika, beschreven in Robert Putnams Bowling Alone. Samen één grote motorclub.

De leden van zijn in vier Witte Huis-jaren hechter aaneengesmede volksbeweging staan er gevoelsmatig minder alleen voor, want de aanhangers zijn nu zoals een recente studie van Trumps achterban door onderzoekers van de London School of Economics samenvatte.

Zij delen zijn retoriek over de waardeloze, onvermijdelijk corrupte en socialistische overheid. Dus verwachten zij ook niets van de overheid

Uit exitpeilingen blijkt dat de economie de kiezers meer interesseerde dan covid-19, waar Joe Biden sterk op inzette. De economische neergang ten gevolge van de door Trump rampzalig behandelde coronacrisis is hem door zijn buddies nauwelijks kwalijk genomen. Zij delen zijn retoriek over de waardeloze, onvermijdelijk corrupte en socialistische overheid. Dus verwachten zij ook niets van de overheid.

Voor iedere Democraat is het een helse uitdaging iets van sociaal beleid te herstellen, tegenover een tegen overheid en verzorgingsstaat opgehitste helft van het volk. Bovendien zit er een zuinige Senaat, die na de miljarden kostende belastingverlagingen ongetwijfeld weer fiscale prudentie gaat voorwenden zodra de Democraten geld willen uitgeven voor de publieke zaak, of het nu gezondheidszorg of wegenonderhoud is.

De Democraten hebben het relatief teleurstellende resultaat bij de Congresverkiezingen van deze week zeker ook aan zichzelf te danken. Zij konden met Biden-de-arbeiderszoon niet in één campagne goedmaken dat zij jarenlang te weinig begrip hebben getoond en te weinig zijn opgekomen voor die in twee baantjes hardwerkende Amerikanen die van creditcardschuld naar persoonlijke lening struikelen.

Natuurlijk hebben Obama en Biden met hun zorgwet geprobeerd voor die mensen betaalbare medische zorg bereikbaar te maken, maar het sociaal-culturele minderwaardigheidsgevoel van de mensen die Hillary Clinton in 2016 zo desastreus omschreef als ‘deplorables’ hebben zij onvoldoende aangevoeld en niet fundamenteel geadresseerd.

Hetzelfde kan gezegd worden van het als zekere Democratische kiezers incalculeren van latino’s en Afrikaanse Amerikanen. Biden is de laatste zeven weken regelmatig naar zuidelijk Florida gegaan, waar veel voormalige Latijns-Amerikanen wonen, de afgelopen week stuurde hij Obama twee keer. Maar Trump woont er officieel, kwam er veel weekeinden, al was het om te golfen. Hij begreep veel beter dat gevluchte Cubanen, Venezolanen en Mexicanen liever bij de motorclub van een witte nationalist horen dan bij de socialist die te veel lijkt op de dictator die zij ontvluchtten.

Joe Biden zal, als de Republikeinen hem in januari de sleutels van het Witte Huis gunnen, een vorm van beschaving terugbrengen. Dat zal in Europa een fijn gevoel geven, maar zodra inclusieve internationale gebaren, zoals het weer toetreden tot het Verdrag van Parijs, geld gaan kosten zal hij thuis merken dat zijn banden lek zijn.

Europa heeft van Donald Trump geleerd dat het een eigen fiets moet kopen of bouwen. De Verenigde Staten gaan vier jaar van verhevigde interne strijd tegemoet. Voorlopig kunnen we nog even genieten van de Twitter-president: ‘All of the recent Biden claimed States will be legally challenged by us for Voter Fraud and State Election Fraud. Plenty of proof – just check out the Media. WE WILL WIN! America First!’

 Lees verder:

Beste nieuwsmedia, versla de VS niet langer als een democratie De Verenigde Staten zijn een autocratie in wording. Dat vraagt om een fundamenteel ander soort journalistiek. Journalistiek die niet draait om nieuws maken, maar om het verdedigen van de democratie.

 Lees Robs analyse hier