Deze week: Hoe de toeslagenaffaire kon ontstaan

Nieuws gaat meestal over wat er vandaag gebeurt, maar zelden over wat er elke dag gebeurt. Het richt zich daardoor op de uitzonderingen, waardoor de regel buiten beschouwing blijft. De Correspondent heeft een andere opvatting van nieuws: wij kijken niet naar het sensationele, maar naar het fundamentele [...] en hopen je zo dieper inzicht te geven in hoe de wereld werkt.

Zo luidt het eerste principe uit ons manifest. Zelden maakten we deze belofte meer waar dan deze week: op de dag dat het kabinet viel, liet correspondent Jesse Frederik na anderhalf jaar onderzoek naar de toeslagenaffaire zien hoe de gebeurtenissen van die dag verhullen wat er werkelijk op een systemisch niveau aan de hand is.

Door de obsessie met de vraag ‘wie is hier verantwoordelijk voor?’ blijft een antwoord op de wezenlijkere vraag ‘hoe heeft dit kunnen gebeuren?’ op de achtergrond. 

Met een adembenemend gedetailleerde reconstructie laat Jesse precies dat zien: hoe deze tragedie kon ontstaan. Niet door kwaadwillende personen, nalatige rechters of schuldige kabinetten, maar door de logica van en dynamiek tussen zes verschillende instituten: de regering, de Tweede Kamer, de ambtenarij, de rechtspraak, de pers en wij – kijkers en kiezers.  

Ieder van hen droeg onbedoeld bij aan hoe alles misging: een gebrek aan verantwoordelijkheidsgevoel bij de een, een overdreven dadendrang bij de ander en ook: angst en wantrouwen jegens elkaar. 

• De pers wil nieuws en maakt overdreven gewag van enkele fraudegevallen.
• De Kamer is geschokt en eist keiharde maatregelen van de regering.
• De regering wil niet bagatelliseren en schrijft veel te strenge wetgeving voor.
• De ambtenaren willen niet ongehoorzaam zijn en voeren het beleid rechtlijnig uit.

Het resultaat: tienduizenden goeden lijden onder enkele kwaden.

• De slachtoffers van de te strenge regels komen groot in het nieuws.
• De pers schreeuwt nu andersom moord en brand: dit kan niet de bedoeling zijn!
• De Kamer is wéér geschokt en eist nu compensatie.
• De regering wijst naar de Belastingdienst die…

Enzovoorts, enzoverder.

En ondertussen kijkt niemand naar zijn eigen rol in het geheel.

Lees hieronder Jesse Frederiks verhaal en je snapt niet alleen waarom het aftreden van het kabinet de problemen achter de toeslagenaffaire juist in stand houdt, je begrijpt ook wat we bedoelen met: voorbij de waan van de dag kijken. Niet naar wat er vandaag gebeurt, maar naar wat er elke dag gebeurt. Niet de uitzondering, maar de structuur. Niet het weer, maar het klimaat.

Verder op De Correspondent:

Op een weekendschool in Amsterdam-Zuidoost krijgen kinderen van 10 tot 14 jaar elke zondag aanvullend onderwijs. Correspondenten Vera Mulder en Valentijn De Hingh mochten er komen vertellen over journalistiek, waarna de leerlingen zelf minireportages maakten over hun buurt. Het resultaat lees je hier.

De PVV wil het gelijkheidsbeginsel afschaffen, het leger inzetten op straat en boeken verbieden. Of zoals de NOS het samenvatte: ‘De PVV pleit in zijn verkiezingsprogramma voor de terugkeer van oer-Hollandse gezelligheid’. Oprichter Rob Wijnberg over de normalisering van extremisme.

In de aanloop naar de verkiezingen probeert correspondent Klimaat & Democratie Jelmer Mommers een overzicht te krijgen van de democratische vernieuwingen die het kabinet-Rutte III (niet) heeft doorgevoerd. Help je mee de balans op te maken?

Wie deze lockdown thuisonderwijs en zorg moet leveren heeft algauw het gevoel niet aan werken toe te komen. Maar zorgen voor je gezin is geen afleiding; het is óók werk, stelt correspondent Zorgzaamheid Lynn Berger.