De natuur was geen item deze verkiezingen. Zelfs in de rijtjes van belangrijke onderwerpen waar het in de afgelopen verkiezingscampagne níet over ging, kwam de natuur niet voor (die eer viel te beurt aan de toeslagenaffaire en het klimaat).

Dat is volkomen onterecht. Want de partijen verschillen fundamenteel in hun denkbeelden over natuur, en dat is de basis voor grote meningsverschillen in onderwerpen die deze verkiezingen wel degelijk op het spel stonden. De aanpak van corona, de energietransitie, en vooral ook het belang van landbouw en de houdbaarheid van de intensieve veehouderij. Allemaal beginnen ze bij onze ideeën over wat natuur is, en waarom het van belang is. Daarover schreef ik een stuk – duik vooral even in de mooie infographic van beeldredacteur Leon de Korte.

Meer huizen én meer groen

Twee derde van Nederland bestaat uit landbouwgrond. Maar waarom eigenlijk? Wat mij betreft maakt de landbouwindustrie deze vraag steeds relevanter. Want de vier belangrijkste argumenten die de regering en de voedselmultinationals gebruiken om de intensieve landbouw te verdedigen, zijn steeds minder waar. Daarover schreef ik onlangs een column.

Daar kwamen veel reacties op. Van mensen die het daar grondig mee eens zijn, maar ook van boeren en burgers die andere redenen zien voor het belang van de landbouw. Redenen zoals het produceren van gezond en lokaal voedsel, het in stand houden van een mooi landschap, het opslaan van CO2, zorgen dat het land niet uitdroogt en het in stand houden van de Nederlandse biodiversiteit, zoals weidewogels en heel veel plantensoorten.

Ik stel voor dat precies dat de speerpunten worden van de landbouwparagraaf in het volgende regeerakkoord.

En dat kan ook allemaal. Er zijn ideeën, welwillendheid en praktijkvoorbeelden genoeg. Zo verzamelt geld om landbouwgrond aan te kopen, en dat te verpachten aan biologische boeren die van duurzaam landbeheer de hoofdzaak maken. Iedereen met spaargeld kan het bij hen beleggen in grond voor de goede zaak. De eerste boeren pachten nu land via deze route, maar er zijn vijf keer zoveel aanmeldingen van boeren als dat Aardpeer kan bieden. Tientallen boeren staan bij hen te popelen om werkelijk duurzaam te gaan boeren, maar kunnen dat nog niet.

Goedkope grond is de crux. Als boeren daar minder geld aan kwijt zijn, kunnen zij tevreden zijn met minder opbrengst. Dat stelt hen in staat om allerlei diensten te leveren die niet bijdragen aan een hogere opbrengst, maar wel aan een duurzame toekomst.

We kunnen niet verwachten dat dit allemaal gefinancierd wordt uit particuliere beleggingen. Maar projectontwikkelaars en huizenkopers kunnen het wel betalen. Dat rekent initiatief voor.

Zij stellen voor dat de staat massaal landbouwgrond koopt. Die kan dat bekostigen door een miniem deel daarvan weer te verkopen als bouwgrond, die veertig keer zoveel waard is als landbouwgrond. Er is dan nog genoeg geld over om boeren royaal te compenseren, en hen in staat te stellen om de transitie naar biologische landbouw te maken. De enorme lappen overgebleven land kunnen natuurgebied worden, of terug gepacht worden aan boeren om duurzaam op te boeren. Te mooi om waar te zijn? Rutte, volgens mij is dit wel een haalbaarheidsonderzoekje waard. En wel vóór het volgende regeerakkoord alweer is dichtgetimmerd.

Lobby voor intensieve landbouw

Nederland zit met 3,7 procent ver onder het Europese gemiddelde aan biologische landbouwgrond van 8,5 procent. Met 1,8 procent van de subsidies uit het Europese Gemeenschappelijk Landbouwbeleid, 7,5 miljard euro, krijgt de biologische sector veel minder geld dan de conventionele landbouw.

In een zojuist gepresenteerd concept actieplan wil Landbouw-commissaris Frans Timmermans het voorgestelde Gemeenschappelijk Landbouwbeleid van de EU aanpassen, door 38 tot 58 miljard euro te reserveren in de periode 2023-2027 om biologische landbouw te stimuleren. Dat schrijft Zo probeert Timmermans een grove fout te repareren, die ervoor zorgde dat het geplande Gemeenschappelijk Landbouwbeleid voor de komende jaren opnieuw in het nadeel van biologische boeren is, en vooral goed uitpakt voor de Dat was het resultaat van een machtige lobby achter de schermen door voedselmultinationals.

Hoezeer ook in Nederland grote bedrijven achter de schermen strijden om intensieve landbouw te behouden, bleek deze week opnieuw uit verschillende kanalen. Zo zomaar dat de BoerenBurgerBeweging, die met één zetel in de Tweede Kamer komt, volledig vervlochten is met een reclamebureau (ReMarkAble) dat wordt gefinancierd door onder andere slachtgigant Vion, melkrobotfabrikant SAC en chemiebedrijf Bayer.

Ook in komen ondergrondse tunnels van het grootkapitaal aan bod. Zij stuitten op een van onder andere Rabobank, boerenorganisatie LTO Nederland en de Nederlandse Zuivel Organisatie aan Pieter van Geel, voorzitter van de landbouwtafel binnen het Klimaatakkoord. Hoewel deze organisaties publiekelijk pleiten voor verduurzaming in de landbouw, pleiten ze in deze brief tégen een studie naar de noodzaak tot het krimpen van de hoeveelheid vee in Nederland op korte termijn. En dat terwijl de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur vlak daarvoor naar buiten bracht dat forse krimp voor 2050 noodzakelijk is.

Rabobank en LTO schreven bang te zijn dat de uitkomsten van die studie niet goed uitpakken voor hun achterban. De voorgenomen studie werd vervolgens inderdaad uit het akkoord geschrapt – een reden voor Greenpeace om niet te ondertekenen. Desgevraagd zegt Rabobank nu publiekelijk níet tegen zo’n onderzoek te zijn.

De dekolonisatie van de landbouw

Over de donkere kant van de landbouwindustrie hoorde ik nog nooit zo iets onderbouwd radicaals als in de recente podcast van mijn collega-correspondent Lex Bohlmeijer met socioloog Willem Schinkel. In één zin verbindt hij het landbouwdebat aan dat over racisme: ‘Zolang we meegaan in een systeem waarin de aarde als een grote plantage gezien wordt, worden we allemaal genaaid. Op asymmetrische manieren.’ Die galmde bij mij nog even na.

Schinkel is zo links als de neten, en stelt dat Nederland geregeerd wordt door ‘een politiek van de dood’. Hij ziet dat terug in een coronabeleid dat over lijken gaat, in een staat die door en door racistisch is omdat die zich definieert door het buitenhouden van anderen met dodelijk geweld, en in een landbouwindustrie die linea recta voortvloeit uit een systeem dat begon op de plantages, en pandemiën op de koop toe neemt.

Nederlandse boeren moeten volgens Schinkel niet meegaan in de voortdurende en niets of niemand ontziende opschaling. Hun solidariteit moet liggen bij álle boeren in de wereld, die massaal de dupe zijn van ons systeem. ‘Sommige mensen worden fundamenteel harder genaaid dan anderen, maar uiteindelijk worden we allemaal genaaid.’ Dat is denk ik wat Schinkel met asymmetrisch bedoelt. Verder windt hij er geen doekjes om.

Goed nieuws voor Russische trekvogels?

Ten slotte, nieuws voor trekvogels die in Rusland broeden. Afgelopen jaar schreef ik over een historisch grote olieramp die daar heeft plaatsgevonden door nalatigheid van mijnbedrijf Nornickel in het Siberische Norilsk.

Nornickel heeft zich nu neergelegd bij een recordboete van 2 miljard dollar. Volgens Poetin moet dit geld gebruikt worden om de ecologie op de toendra te En dat is nodig, want olielekken en andere bronnen van milieuverontreiniging zijn er eindeloos, en nemen ook in frequentie toe door het smelten van de permafrost.

Nornickel zelf claimt echter dat het bedrag een compensatie is voor de schoonmaakwerkzaamheden van de lokale grond en Het is dus nog afwachten of dit geld gebruikt gaat worden om de ecologische situatie daadwerkelijk te verbeteren, of slechts om de rekeningen te betalen van kosten die het bedrijf al gemaakt heeft om haar eigen rotzooi op te ruimen.

Lees- en kijktips

  • Om in Russische sferen te blijven: onze landbouwindustrie draait op fossiele brandstof, en dat maakt ons fundamenteel afhankelijk van landen als Rusland. Follow The Money onthulde hoe de noodzaak tot goedkoop gas leidt tot stiekem gedrag van demissionair ministers
  • Kijk naar Fryslân-DOK en huiver. Waar FrieslandCampina zegt de wereldbevolking te willen voeden met gezonde zuivel, laat de praktijk te wensen over. Hun grootste streven lijkt juist om zo veel en zo goedkoop mogelijk melk te produceren, ook door op allerlei manieren de beknibbelen op de gezondheid van haar producten.
  • Van mest kan je biogas maken, in zogenaamde co-vergisters. Groen zou je denken, maar dat valt tegen. De mest zelf is maar in beperkte mate te vergisten, en dus worden er vooral veel andere producten bijgegooid die dat wel doen. Het restproduct mag vervolgens uitgereden worden op het land. Zo raakt de boer van zijn overtollige mest af. Maar nog belangrijker: zo dumpen afvalbedrijven op slinkse wijze illegaal chemisch afval op landbouwgrond door het
  • Johan Vollenbroek legde met zijn actiegroep heel Nederland plat vanwege een onwettig stikstofbeleid. Ondertussen modderen verschillende demissionaire ministers door in dit dossier. Als het aan Vollenbroek ligt, gaan ze daar nog spijt van
  • Je bent nog net op tijd om een boom te planten in je tuin of ergens anders. Dat is mooi, en goed voor vogels en andere natuur. Kijk hoe dat moet.

Genoeg vrolijk nieuws voor vandaag. Tot de volgende!