Let op! Geld lenen, je kunt er niet vroeg genoeg mee beginnen

De afgelopen jaren hebben we in de politiek heel wat knappe staaltjes framing de revue zien passeren: bezuinigingen die ‘hervormingen’ of ‘ombuigingen’ worden genoemd, oorlogen die plotseling doorgaan voor ‘wederopbouw-’ of ‘vredesmissies,’ het afbouwen van de verzorgingsstaat dat opeens ‘participatiesamenleving’ heet.

Aan dit rijtje mag nu weer een meesterlijke omdraaiing van betekenissen worden toegevoegd: het sociaal leenstelsel.

Zeven jaar lang is schuldnu het alfa en omega van alle ellende in de wereld geweest. Amerikaanse huizenbezitters die zichzelf massaal met hun nek in de hypotheekstrop legden en zo zichzelf en de bankensector naar de rand van de afgrond brachten. Overheden die de begrotingstekorten tot ongekende hoogten opstuwden om de financiële sector overeind te houden. Zuid-Europese landen die bijna failliet gingen door bloedrode cijfers in de huishoudboekjes. Op de pof gebouwde vastgoedprojecten die als zeepbellen uit elkaar spatten. Consumenten die zichzelf de schuldhulpverlening in hielpen door op kosten van Dirk Scheringa & Co hun te dure keukens en vakanties voor te financieren.

Als er, kortom, één les te trekken valt uit zeven jaar crisis, dan is het wel: na schuld volgt boete.

Sterker nog, schulden zijn zo gevaarlijk gebleken dat sinds 2009 op iedere lening verplicht van overheidswege een waarschuwing dient te worden afgegeven, zoals op ieder sigarettenpakje ook moet worden vermeld hoe dodelijk roken is: Let op! Geld lenen kost geld.

Het uitroepteken staat er niet voor niets, zou je zeggen. En ook het logo dat naast deze waarschuwing prijkt, is weinig dubbelzinnig: een mannetje met een euroteken geketend aan zijn enkel. Laat er geen misverstand over bestaan, wil uw overheid er maar mee zeggen: schulden zijn een moderne vorm van slavernij. De voetboei van het eenentwintigste-eeuwse kapitalisme.

Flash forward naar juni 2014: dag schuld is slavernij, hallo sociaal leenstelsel. Let op! Geld lenen, je kunt er niet vroeg genoeg mee beginnen. Bijvoorbeeld als je net achttien bent, je brein nog een kleine zes jaar onderontwikkeld is en je langetermijnplanning ongeveer zo ver strekt als die van een eendagsvlieg. Laten we deze brave burgers in de dop, die zichzelf over een jaar of tien ook al massaal in de schulden zullen steken voor een dak boven hun hoofd, alvast maar wennen aan het idee: de komende dertig jaar zal je leven in het teken staan van het afbetalen van je verleden. Niet dat je daar met je puberbrein de implicaties al van doorgrondt, bovendien zul je wel moeten als je straks nog enige kans wil maken op de arbeidsmarkt.

Leren is leren lenen.

Het gaat hier niet om de voorwaarden, het gaat hier om het principe: dat je leven, nog voor die goed en wel begonnen is, al gepaard gaat met het opbouwen van een schuld

Nu zullen voorstanders zeggen: overdrijf niet zo Rob, de voorwaarden van de lening zijn uiterst coulant, hoor. Als je te weinig verdient, hoef je niets af te betalen; de rente is hartstikke laag en de afbetalingstermijn ontzettend lang. Allemaal waar. Toch is mijn antwoord daarop: bespaar me de details.

Het gaat hier niet om de voorwaarden, het gaat hier om het principe: dat je leven, nog voor het goed en wel begonnen is, al gepaard gaat met het opbouwen van een schuld. Dat het onderwijs, het fundamenteelste onderdeel van een beschaafde samenleving, datgene wat de criminaliteit bestrijdt, de kenniseconomie draaiende houdt en de vooruitgang waarborgt, voortaan op afbetaling komt. Dat er rente zit op onze toekomst.

Onbegrijpelijk is het, hardleers ook, en vooral: hypocriet. ‘Onderwijs als motor van de kenniseconomie,’ oreert de PvdA in haar partijprogramma. ‘Nederland moet uitmunten in wetenschap en beroepsonderwijs,’ vindt D66. En: ‘Schulden maken mag nooit lonen!’ orakelde de VVD onlangs nog in een persbericht.

Behalve als het om de toekomst van onze kinderen gaat. Dat het onderwijs er substantieel ontoegankelijker door wordt, dat doorstuderen enorm wordt ontmoedigd, dat de kloof tussen de haves enhave nots zo alleen maar groter wordt: we nemen het op de koop toe. Geld lenen, wie is er niet groot mee geworden?

Zo begint de werkelijke droom van dit kabinet zich langzaam maar zeker te ontvouwen. Een land vol gehoorzame, hardwerkende, belasting betalende burgers die hun hele werkzame leven geketend zijn aan een overheid bij wie ze al vanaf hun achttiende in het krijt staan. De schuld kan, als je een beetje ambitieuze leerling bent, zelfs oplopen tot wel 30.000 (der-tig-dui-zend!) euro. Voor de toekomstige advocaten en accountants al geen pretje, laat staan voor de loodgieters en lassers in spe.

Noem dat maar sociaal.