De natuur dopt haar eigen boontjes. Maar zichzelf beschermen tegen bouwprojecten, dat kan ze niet. Natuurorganisaties, dat zijn mensen die de natuur willen beschermen tegen mensen. Het is niet anders.

Zo ook in de Waddenzee. Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat, nog net onder leiding van Eric Wiebes, besloot in januari om grote stroomkabels van een windmolenpark niet om het laatste echt grote natuurgebied in Nederland heen te leggen, maar er dwars doorheen. Door de oostpunt van Schiermonnikoog, en door het rijkste stukje van de Nederlandse Waddenzee. Ik schreef er een stuk over.

Nederland is een polderland bij uitstek. En juist in Nederland is heel veel biodiversiteit verloren gegaan. Zou het kunnen dat het poldermodel eigenlijk ongeschikt is voor natuurbescherming?

De natuur kan niet aan tafel zitten

Polderen is: met alle partijen ‘aan tafel zitten’, en net zo lang overleggen tot er een oplossing is waar iedereen mee kan leven. Natuurorganisaties hebben aan de poldertafel een moeilijke taak, want zij hebben niet zoals andere partijen een achterban. Vissen worden niet boos als het besluit verkeerd uitpakt, zoals vissers dat wel doen.

Bij gebrek aan die achterban hebben natuurorganisaties een surrogaat-achterban: natuurliefhebbers. Maar die hebben niet een-op-een dezelfde belangen als de natuur. Want een natuurliefhebber moet eten, heeft energie nodig, wil recreëren, kortom: het is een mens.

Natuurliefhebbers hebben niet een-op-een dezelfde belangen als de natuur. Een natuurliefhebber moet eten, heeft energie nodig, wil recreëren, kortom: het is een mens.

Neem de Waddenvereniging, volgens hun eigen website ‘dé landelijke organisatie die opkomt voor de belangen van de Waddenzee’. Maar in feite komt zij op voor liefhebbers van de Waddenzee. De Waddenvereniging is bijvoorbeeld niet tégen visserij, maar vóór duurzame Zo’n houding werkt constructief aan een poldertafel – het is misschien zelfs een vereiste om daar aan tafel te kunnen zitten. Voor natuurliefhebbers is het een mooi compromis. Maar het blijft een compromis: de natuur in de Waddenzee doe je geen plezier met duurzame visserij. Een garnaal of een harder zal ook door een duurzame visser niet graag worden opgevist.

Voor de Natuur en Milieufederaties, een natuurorganisatie die nauw betrokken was bij het opstellen van de plannen voor de stroomkabels, geldt hetzelfde. In een adviesrapport schrijven zij: ‘De Groningse en Friese Milieufederaties maken zich samen met hun achterban sterk voor meer duurzame energie.’ Maar de natuur heeft niets aan duurzame energie. Duurzame energie is op zichzelf al een compromis tussen mensen die energie willen, en de natuur die daar schade van ondervindt.

Zonder polderen kreeg activisme ruimte

In het geval van de stroomkabel door Schiermonnikoog was er niet echt gepolderd. Minister Wiebes nam de beslissing zonder akkoord van natuurorganisaties. Een petitie op Schiermonnikoog tegen het besluit werd meer dan Natuurmonumenten en de Waddenvereniging gingen vol in de weerstand.

En warempel. Door alle weerstand besefte de regering dat ze het belang van de natuur wellicht nog onvoldoende had meegewogen, en trok ze haar beslissing terug. Het komende halfjaar gaat het ministerie onderzoeken of er een beter alternatief is voor de huidige route. Hoera!

Regeren per decreet: beter voor de natuur?

Het is nog compleet onzeker hoe deze zaak gaat eindigen, maar dit tussentijdse succes voor de milieubeweging heeft me aan het denken gezet. Misschien is de Nederlandse poldercultuur, bedoeld om alle belangen te betrekken in de besluitvorming, helemaal niet geschikt voor natuurbescherming. 

Misschien werkt een regering die per decreet regeert wel veel beter. Niks geen onderhandelingen of polderen tussen allerlei partijen, maar onafhankelijke besluitvorming door een overheid die zelf alle belangen weegt. Zo hebben natuurorganisaties geen achterban nodig: als een advocaat voor de natuur kunnen zij voor behoud pleiten, zonder gelijk al met een compromis te moeten komen.

Misschien wel heel voor de hand liggend, want advocaten zijn er om partijen te verdedigen die zichzelf niet kunnen verdedigen. De natuur lijkt me de ultieme partij in die categorie.

Heb ik het verkeerd? Heb je aanvullingen of tips voor me? Reageer in de bijdragesectie of mail me (thomas@decorrespondent.nl), want ik wil hier graag meer over leren!

Ondertussen leg ik de laatste hand aan een stuk over het volgende maatschappelijke probleem waarbij de natuur het onderspit lijkt te delven: de wetgeving rondom bestrijdingsmiddelen. Die blijkt een groot gat te bevatten als het gaat om haar effecten op ecosystemen. Gifstoffen uit krachtvoer, diermedicijnen en stro komen via mest op het land terecht, en niemand die dat monitort. Het controlesysteem zit zo in elkaar dat niemand dit simpele hiaat corrigeert. Hoe kan dat?

Ten slotte: kijk- en leestips

  • Meer weten over de stroomkabelzaak? Kijk vooral ook dit item van Rutger Castricum bij Niet voor de nuance (Schiermonnikoog wordt verwoest?), maar wel omdat het verhelderend is.
  • ‘Regeneratieve landbouw’ klinkt goed, toch? over de problemen die er ontstaan wanneer een vorm van duurzame landbouw de hemel in wordt geprezen als één simpele oplossing zonder nadelen voor alle grote problemen.
  • ‘You might as well use a fish’, is het commentaar van een toxicoloog op het feit dat nieuwe bestrijdingsmiddelen in de VS maar op één diersoort getest worden om te kijken of ze schadelijk zijn voor het En dan nog wel op een bijensoort die niet eens in de grond broedt, zoals de meeste wilde bijen doen. Dan doen we het in Europa iets beter. Maar niet veel beter.
  • Boerenorganisatie LTO kwam vorige week met een nieuw plan om het stikstofprobleem aan te pakken. Het wordt gesteund door een brede groep organisaties, waaronder Natuurmonumenten. Maar andere natuurorganisaties stellen dat het ‘een sigaar uit eigen doos’ is. Sterker nog, de agrarische industrie zou veel meer overheidsgeld krijgen dan in het huidige plan, en ze hoeven er minder voor te doen. Alles gaat op basis van
  • Onlangs schreven Lynn Berger en ik een stuk over de benaderde positie van arbeidsmigranten in Nederland. Zij worden structureel vergeten in plannen voor duurzame Onderdeel daarvan is dat deze groep überhaupt niet wordt geregistreerd. in De Groene Amsterdammer laat zien hoe sommige gemeenten dit probleem bewust groter maken.
  • Met grote fascinatie en ontzetting heb ik in één adem (figuurlijk, want het zijn lange afleveringen) de podcast Revolusi van David Van Reybrouck geluisterd, over het geweld en de onderdrukking door Nederland in Indonesië.