Als iemand z’n probleem met je deelt, hoef je het niet op te lossen (en nog twee lessen voor lastige gesprekken)

De dood. Seks. Geld.

Het zijn onderwerpen waar iedereen mee bezig is, maar waar het weinig over gaat in alledaagse gesprekken. Dat was de premisse waarmee journalist Anna Sale in 2014 de Amerikaanse podcast Death, Sex and Money begon. Na een pittige scheiding realiseerde ze zich hoe belangrijk diepe gesprekken waren geweest voor het heropbouwen van haar leven. Die diepe gesprekken wilde ze voortzetten, nu op de radio.

Ik luister al jaren graag naar de show. Hoogtepunten waren voor mij de prachtige eerste aflevering waarin Sale oud-senator Al Simpson en zijn vrouw Ann interviewt over hun liefde (ook vertelt ze over de bijzondere rol die de Simpsons speelden in haar eigen relatie) en het gesprek met schrijver John Green over zijn worsteling met OCD. Sale interviewt niet alleen bekendheden, ze vraagt ook luisteraars om in te bellen met hun verhalen. Over porno, de rol van geld in een relatie en bijna-doodervaringen, om maar wat te noemen.

De inhoud van de podcast is mooi en belangrijk, maar de grootste aantrekkingskracht van de podcast is Anna Sale zelf. Haar stem, innemende lach en oprechte nieuwsgierigheid zorgen voor bijzondere gesprekken. Je hoort dat ze goed kan luisteren.

Daarom was ik blij dat ze haar inzichten nu in een boek heeft gegoten: Let’s Talk About Hard Things. Daarin gebruikt Sale haar ervaringen met lastige gesprekken en geeft ze je advies over wat je kunt zeggen in zo’n gesprek – en wanneer je je mond moet houden.

Drie lessen voor echte gesprekken

In het boek schrijft Sale over de onderwerpen van haar podcast – dood, seks, geld – en ook over familie en identiteit. Dat zijn natuurlijk geen nieuwe onderwerpen, maar wat anders is dan vroeger, schrijft Sale, ‘is dat ieder van ons meer van de last van de lastigste conflicten van het leven op onze eigen schouders draagt’.

Kerken lopen leeg. Lokale bankkantoren sluiten. En meer mensen werken als zelfstandige. Ontwikkelingen die misschien niet direct met elkaar verbonden zijn, maar allemaal hetzelfde gevolg hebben: beslissingen over de belangrijke zaken van het leven, ooit bij uitstek iets sociaals, komen meer bij individuen te liggen. Sale schrijft over de Verenigde Staten, maar ik denk dat in Nederland vergelijkbare ontwikkelingen gaande zijn – zij het minder extreem.

En dan is er nog de opkomst van het internet. Meer gesprekken vinden online plaats, ook over de lastige onderwerpen die Sale noemt. Zelf worstel ik met virtuele interactie, schreef ik eerder al eens, omdat ik de verbinding mis die je in levende lijve wél voelt.

Het is daarom ouderwets en verfrissend tegelijk dat alle verhalen in Sales boek over fysieke gesprekken gaan. Tussen geliefden, familieleden, collega’s of vreemden. Ik haalde er drie lessen uit die ik meeneem naar mijn volgende moeilijke gesprek.

1. Wil je gelijk krijgen of samen zijn?

Pam Daghlian haatte haar stiefvader George toen ze kind was. Ze vond het maar niks dat ze haar moeder moest delen en vond de man veel te streng. Zo geloofde hij dat je je gympen niet uit moest doen als je veters nog gestrikt waren, omdat de achterkanten van je schoenen dan beschadigd raken. Pam negeerde zijn punt, waarop haar schoenen ineens uit het huis verdwenen. Toen ze daarop al zijn bretels verstopte, verschenen haar gympen weer.

Soms is het belangrijk om voet bij stuk te houden, soms gaat het meer om de verbinding

Nadat Pam uit huis ging, had ze nauwelijks contact met haar familie. ‘We negeerden elkaar min of meer. Dat bleef zo toen ik in de twintig was, in de dertig, tot ik midden veertig was.’ Pas toen Pams moeder begon te dementeren, vonden Pam en George elkaar. Ze bleef logeren, ook nadat haar moeder naar een verzorgingstehuis was verhuisd. George was overtuigd Trump-aanhanger, Pam was Democraat. Maar daar wilden ze hun relatie niet door laten verpesten. ‘Hij zei als eerste’, vertelt Pam aan Sale, ‘dat onze relatie belangrijker is dan politiek.’

Als je lastige gesprekken aangaat, is het belangrijk om te bedenken wat je eruit wilt halen. Sale citeert de komiek Hasan Minhaj, die in haar podcast vertelde dat zijn vader hem altijd adviseert om te bedenken: ‘Do you want to be right or do you want to be together?’

Het liefst wil je natuurlijk allebei – gelijk krijgen én samen zijn – maar regelmatig moet je kiezen. Pam en George kozen voor het samen zijn. Maar soms is het belangrijker om een grens te trekken, hoe ongemakkelijk dat ook mag zijn. Als je familie jouw levenskeuzes niet accepteert, bijvoorbeeld. ‘Soms is het nodig om "gelijk" te hebben, en te verklaren dat jij de autoriteit bent in je eigen leven.’

Na een tijdje gingen Pam en George de gesprekken over politiek niet meer uit de weg. Ze begonnen elkaar vragen te stellen, te luisteren naar andermans overtuigingen, ook als die niet strookten met hun eigen ideeën. Ze waren het nog altijd niet eens, maar dat hinderde hun samenzijn niet meer.

2. Waar gaat het gesprek écht over?

Sale vertelt ook over Hien en Mitchell, een stel dat knallende ruzie kreeg toen Hien een investering deed van 100.000 dollar van de gezamenlijke rekening zonder het te vertellen. Dat is een vertrouwensbreuk die menig relatie kapot zou kunnen maken. Maar Hien zag het niet zo: ‘Ik wist dat ik mijn familie ermee hielp’, zei hij over de ton die hij investeerde in een vastgoedproject van zijn broer.

Geld is nooit alleen een middel, stelt Sale. Het is een symbool voor je waarden, voor waar je voor staat. Zoals financieel therapeut Amanda Clayman in een van de podcastafleveringen vertelde: ‘Het is emotioneel, maar het is ook een concreet iets.’

Zo ging het ook bij Hien en Mitchell om meer dan hun banksaldo. Hien had een Vietnamese achtergrond en was gewend dat iedereen uit de gemeenschap geld op een hoop gooide om elkaar te steunen. Mitchell was opgegroeid in een arm gezin en had juist geleerd om zijn eigen boontjes te doppen. Hien was gewend om risico te nemen, Mitchell was voorzichtig. Door die verschillen in te zien, begrepen ze beter van elkaar waarom Mitchell de investering verraad vond, terwijl Hien het probleem niet zo zag.

Dit voorbeeld laat zien dat het soms goed is om dieper te graven, naar wat er onder een conflict ligt. Zo ben ik weleens kwaad geworden toen ik bruschetta wilde maken en iemand dat niet wilde. Geloof me, het ging niet om de bruschetta. Mijn moeder had net te horen gekregen dat ze ongeneeslijk ziek was en ik probeerde alles, tot aan de boodschappen, zo goed mogelijk te organiseren. Mijn kleine uitbarsting maakte duidelijk dat we het moesten hebben over het verdriet en de onmacht die ik voelde, en niet over het avondeten.

3. Je hoeft het niet op te lossen

Als een dierbare je vertelt over een probleem, dan wil je dat het liefst oplossen. Moet je niet naar de dokter? Met iemand gaan praten? Of wil je misschien een andere baan? Maar wat de ander vaak nodig heeft is geen oplossing, maar een luisterend oor.

Het kan eenzaam voelen als je alleen bent met je verdriet of zorgen. Sale schrijft over Megan, die haar partner Matt verloor door verdrinking. Zelfs op zijn begrafenis zeiden mensen tegen haar dat ze vast weer iemand zou vinden. Ze wilden haar helpen, haar verdriet wat verzachten, maar het tegenovergestelde gebeurde. ‘Je kunt mijn pijn niet oplossen door er een nieuw mens in te pluggen’, vertelde ze aan Sale.

Ook ‘laat me weten als je iets nodig hebt’ (een uitspraak waar ik me vaak schuldig aan heb gemaakt) loste niets op. ‘Een persoon in rouw weet heel vaak niet wat ze nodig hebben’, vertelt Megan. Je hele brein is bezig met te begrijpen wat er is gebeurd, om dan te bedenken wat je nodig hebt, te bedenken wie je daarvoor kan vragen en diegene ook nog eens op te bellen – daar is simpelweg geen ruimte voor.

Maar Megan merkte dat mensen wel iets van haar wilde horen. Een vriendin was zelfs bang dat Megan zichzelf iets aan zou doen. Dus bedachten ze samen een systeem: als de vriendin een berichtje stuurde hoefde Megan niet uitgebreid te antwoorden. Als ze liever alleen wilde zijn en niet wilde praten, hoefde ze alleen maar een ‘*’ te sturen.

De moeilijkste gesprekken gaan vaak niet om woorden. Soms is er weinig te zeggen, maar moet je er gewoon zijn.

Verder lezen?