Ik hoop dat je een mooie zomer hebt! Zelf ben ik net terug van een prachtige vakantie op Corsica. Intussen zijn twee nieuwe verhalen over onzekerheid verschenen.

Tijdens mijn vakantie kwam online dat ik had met Hristina Maas (32), die op haar vijfde vluchtte uit (toen nog) Joegoslavië. Vijftien jaar leefde ze in onzekerheid of ze in Nederland mocht blijven. Het zou haar leven, ook mét verblijfsvergunning, verregaand tekenen. Zo schrikt ze er niet voor terug om haar leven om te gooien. ‘Het leven zelf is een groot risico, dus die kleine risico’s – een andere baan, een nieuwe woonplek – durf ik wel aan.’

En vandaag verscheen dat ik had met Tamar Valkenier (34). Haar leven zat juist vol zekerheden, maar daar wilde ze vanaf. Dus zegde ze haar droombaan bij de politie op en begon ze te reizen. Eerst op de fiets in Europa, later met een kameel in Mongolië en met een geweer op haar rug in Nieuw-Zeeland. Intussen leidt ze al zesenhalf jaar een nomadisch bestaan. De paniekaanvallen die ze vroeger had, zijn nooit meer teruggekomen.

Je hebt altijd je eigen wil

Op het eerste gezicht kunnen deze twee verhalen niet sterker van elkaar verschillen. Waar Hristina door het lot werd opgezadeld met onzekerheid, koos Tamar er juist vrijwillig voor. Waar Hristina vijftien jaar lang leefde met de hoop in Nederland te mogen blijven, werd Tamar pas gelukkig toen ze het land verliet. En waar Hristina nog altijd ziek wordt als ze op reis gaat, maakt het Tamar juist gezonder.

Toch leerden deze vrouwen me hetzelfde: je hebt meer vrijheid dan je denkt. Beiden stellen ze de ongeschreven regels in de samenleving aan de kaak en beiden zoeken ze hun eigen pad binnen de mogelijkheden die ze hebben. Voor Hristina betekende dat verhuizen naar een nieuwe plek en haar kinderen inschrijven voor een onconventionele school; voor Tamar was dat zekerheden overboord zetten waar veel van haar leeftijdsgenoten juist naar streven.

Die les deed me denken aan over onzekerheid, dat met mijn moeder, die ongeneeslijk ziek is. Zij vertelde over de Amerikaanse psychologen Richard Lazarus en Susan Folkman, die in 1984 stelden dat er bij een dreigende situatie sprake is van de ‘eerste inschatting’. Dat zijn de feiten: welke ziekte heb je, wat zijn de procedures voor een verblijfsvergunning, naar welke landen kun je reizen met een Nederlands paspoort. In die feiten zit meer of minder onzekerheid, vertelde mijn moeder, maar daar kun je toch niet veel aan veranderen.

Dus richtte zij zich – net als Hristina en Tamar, realiseerde ik me na de gesprekken – op de ‘tweede inschatting’. Dat is de rol die je zelf speelt in het omgaan met die feiten. Hoe sta je in het leven? Welke keuzes kun je maken? Zoals Hristina het zei: ‘Je hebt altijd je eigen wil.’

Kortom: binnen de onzekerheid die de wereld je geeft, valt er nog veel te kiezen. Ik blijf mensen spreken over onzekerheid, dus wordt vervolgd.

Weer kiest een atleet voor haar geestelijke gezondheid

Even iets anders: in juni over tennisser Naomi Osaka, die besloot niet meer op te komen dagen bij persconferenties van het toernooi Roland Garros. Ik had bewondering voor haar moed om haar eigen behoeftes boven de verwachtingen van het systeem te stellen.

Tijdens de Olympische Spelen verscheen de volgende aflevering van atleet-kiest-voor-geestelijke-gezondheid. De Amerikaanse turnster Simone Biles, gezien als de beste in de geschiedenis van haar sport, raakte midden in een sprong tijdens de landenfinale het spoor bijster en liep de zaal uit. Ze stopte per direct met de wedstrijd.

Biles, die wordt gedefinieerd door haar acties in de turnzaal, zal deels herinnerd worden om een move die ze buiten de mat maakte

Na afloop stelde ze dat ze had gekozen voor haar geestelijke gezondheid. De druk was enorm geweest in aanloop naar het toernooi en moet het nog lastiger voor haar hebben gemaakt. ‘We zijn niet alleen maar atleten. We zijn ook gewoon mensen en soms moet je een stap terugdoen’, ‘Soms moet je zelfs grote wedstrijden laten schieten en voor jezelf kiezen.’

Dit was een belangrijk moment. Sportjournalist Juliet Macur noemde het zelfs ‘een van de meest verbazingwekkende en schokkende momenten in de Olympische geschiedenis’. Ze stelt dat het bijzonder is dat Biles, die wordt gedefinieerd door haar acties in de turnzaal, deels zal worden herinnerd om een move die ze juist buiten de mat maakte.

Ik vind het fascinerend hoe dit onderwerp steeds meer op de kaart komt te staan en hoe het sporters zélf zijn die deze ontwikkeling drijven. Volgens mij kunnen ook niet-sporters daar iets van opsteken, bijvoorbeeld als het gaat om voor jezelf opkomen op je werk.

Mocht je het interessant vinden, hier nog een luister- en een leestip (en deel vooral tips die je zelf hebt):

  • In de van The New York Times geeft Macur context bij de beslissing van Biles.
  • NRC zeven (ex-)profvoetballers over hun mentale weerbaarheid.

En pas nu ik dit schrijf besef ik dat de woorden van Hristina net zo goed op Osaka en Biles slaan. Ook zij lieten zien: je hebt altijd je eigen wil.

Tot slot...

...doe ik op maandagavond 20 september mee aan een avond over filosoof en econoom Nassim Nicholas Taleb in de Rode Hoed in Amsterdam. Het onderwerp: leven met onzekerheid. Bert Slagter en Arnon Grunberg zullen er ook bij zijn. Wil je erheen? De kaarten zijn uitverkocht, (ook voor het geval de capaciteit wordt verhoogd door versoepelingen).