IJsschotsen en schepen zijn nooit echt een lekkere combinatie geweest – je weet wel, de Titanic enzo. Maar nu de poolkappen steeds minder kap en steeds meer water worden, krijgt één idee steeds meer aandacht: dat we binnenkort kunnen varen in ijskoude, voorheen dichtgevroren gebieden.

Zo kwam de Russische president Poetin dat de wereld zich moet opmaken voor de Noordpoolroute: een vaarroute door het Noordpoolgebied, die Azië en Europa met elkaar verbindt. Nu zijn er nodig om er te varen, maar door de opwarmende aarde is de verwachting dat de route net zo vloeibaar is als  

En dat biedt voordelen: want de route is zo’n 8.000 kilometer korter dan via het Suezkanaal – ’s werelds belangrijkste waterweg waar zo’n 12 procent van de wereldhandel En een kortere route betekent minder uitstoot. Win voor de handel, win voor het klimaat, iedereen blij, zou je denken. 

Nog even los van de ironie – een klimaatvriendelijke route die bevaarbaar wordt door de opwarming van de aarde – is het onjuist dat de Noordpoolroute beter is voor het klimaat. 

De effecten op het milieu en klimaat zijn namelijk, juist in het poolgebied, gigantisch. Eelco Leemans van de Clean Arctic Alliance doet al jaren naar de rol van de scheepvaart op het klimaat in het hoge noorden. Dat laat grote problemen zien met scheepvaart langs deze weg:  

  • De meeste schepen in het Noordpoolgebied gebruiken stookolie om te varen (het meest smerige overblijfsel van raffinaderijen, een soort asfalt, en de meest
  • Door de stookolie stoten schepen grote hoeveelheden roet uit. Roet blijft liggen op sneeuw en ijs, waardoor die sneller smelten. Dat komt omdat roet het oppervlakte donkerder maakt, waardoor zonlicht minder wordt weerkaatst dan bij
  • Smelt er meer ijs door neervallend roet, dan wordt het wateroppervlakte groter. De zon schijnt dan direct op water, waardoor dat opwarmt, en het zeewater minder snel dichtvriest.

Kortom: vaar je door het Noordpoolgebied, dan kom je in een spiraal terecht die de aarde verder Slecht voor het fragiele ecosysteem in het gebied én voor de klimaatdoelen wereldwijd.

  • Nog een probleem: schepen in arctische gebieden verbruiken meer stookolie dan schepen in rustigere en warmere wateren, vanwege onder andere  
  • En dan is er nog een vijfde probleem, vertelt Maarten Verdaasdonk, projectleider Schone Scheepvaart bij Stichting De Noordzee. In het poolgebied zijn ongelukken extra riskant, omdat het een afgelegen en dunbevolkt gebied is, met beperkte hulpvoorzieningen. Een olieramp zou zeker wanneer de olie zich onder het ijs verspreidt. De olie is daardoor nog lastiger op te ruimen en door het koude zeewater breekt het slechter af.

Dit alles is best bekend in de scheepvaart. Enkele grotere rederijen beloofden in het verleden niet via de route te gaan varen, om milieuschade Toch is de voorspelling dat het zeeverkeer langs de Noordpool de komende dertig jaar met meer dan 50 procent Rusland is er alles aan gelegen de route wél in gebruik te nemen. 

Logisch: schepen die de ‘Russische’ route varen, zijn afhankelijk van Russische terminals, olie, loodsen en ijsbrekers. En daar wordt nu al volop Ka-ching voor de Russische economie, en een boost voor haar macht op het wereldtoneel.

De hoeveelheid zee-ijs die vorig jaar na de zomer is overgebleven in de poolzeeën, was de op een na Als we de wereld leefbaar willen houden is het laatste wat we moeten doen door die overgebleven schotsen heen varen. Over de enige organisatie die hier op mondiaal niveau iets aan kan doen – de International Maritime Organization van de Verenigde Naties – schrijven we binnenkort. 

Over het beeld De installatie The Legal Status of Ice door de Italiaanse ontwerper Irene Stracuzzi visualiseert de race om het Noordpoolgebied en alles wat er op het spel staat in een reusachtig 3D-model. Door middel van een projectie verkent het werk de overlappende grensclaims. Het vergelijkt deze met geografische gegevens over schommelingen in het zee-ijs, olie- en gasreserves, vaarroutes en de geologische formaties van de zeebodem. Nu de Arctische naties proberen meer gegevens te verzamelen om hun aanspraken te staven, laat het model zien wat reeds bekend is, waaruit blijkt hoe belangrijk het is waardevolle geografische en geologische informatie te bewaren. In het algemeen wil het project het cartografisch kolonialisme achter het geschil aantonen en de notie van soevereiniteit in vraag stellen in een regio die als een mondiaal gemeengoed moet worden beschouwd. Bekijk hier meer werk van Irene Stracuzzi Wil je dit project over containervaart volgen? Dat kan! We houden je met een mailtje tweewekelijks op de hoogte van ons onderzoek. Schrijf je hier in voor de nieuwsbrief