‘Minder vlees’ te gevoelig? Logisch, als je landbouwbeleid het omgekeerde beoogt

Iedereen doet wat. Dat is de slogan van de publiekscampagne van de overheid tegen klimaatverandering. Check je bandenspanning, maak je hard voor een laadpaal in de wijk om elektrisch rijden te stimuleren, koop dakisolatie. Maar niet: ‘probeer eens een maaltijd zonder vlees’.

Afgelopen week werd duidelijk dat die tip er aanvankelijk wel degelijk tussen stond, op advies van het Voedingscentrum. Het is volgens hen een van de effectiefste consumptiemaatregelen.^* Maar ambtenaren van de ministeries van Economische Zaken en Klimaat en van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit hebben hem er op het laatste moment uitgevist.

Gemiste kans. Want wat we eten veroorzaakt een derde van de wereldwijde broeikasgasuitstoot. Vlees veroorzaakt voor de gemiddelde Nederlander, met 750 gram per week,^* 40 procent van die uitstoot.^* 100 gram minder is veel gezonder, en scheelt volgens het Voedingscentrum tot 10 procent uitstoot.^* Het effect van een goede bandenspanning komt daar niet bij in de buurt. Tenzij je de banden van je auto gewoon helemaal leeg laat lopen zodat je niet meer kunt rijden. Beter nog: doe het ook bij je buren!

Zoals de Hoge Raad het bondig verwoordde in de Urgenda-zaak: de staat doet te weinig om burgers tegen gevaarlijke klimaatverandering te beschermen. Nu wordt duidelijk wat ze wel beschermen: hamburgers. De vraag is waarom. Welke kwalijke gevolgen heeft het, als de overheid op haar website zet dat ‘iedereen doet wat’ ook kan betekenen ‘minder vlees eten’?

Wat beweegt de overheid?

Het antwoord van de overheid: de boodschap is ‘te politiek gevoelig’. Dat herhaalde gisteren ook demissionair staatssecretaris Dilan Yeşilgöz-Zegerius van Economische Zaken en Klimaat naar aanleiding van Kamervragen. Maar als dat zo is, waar ligt die gevoeligheid dan precies? Ik kan niet geloven dat burgers massaal uit hun vel zouden springen.

Wat ik wel geloof, is dat boeren er een uitnodiging in zouden zien om weer met hun trekkers naar Den Haag te trekken. Dat Tweede Kamerlid Caroline van der Plas van de BoerBurgerBeweging zou gaan steigeren, geloof ik ook. Ze heeft vast nog contacten bij haar vorige werkgever, PigBusiness^* – belangenbehartiger van de varkenshouderij. Daar schreef ze vorig jaar als redacteur nog artikelen om de miljoenen euro’s aan subsidies van de Europese Unie voor vleesreclames te verdedigen. De burger wil geïnformeerd worden, was het argument. Je kunt op je klompen aanvoelen dat ze daar met betrekking tot de klimaatgevolgen van vlees anders over denkt.

Ik zou ook boos worden, als de overheid me eerst op alle mogelijke manieren zo veel mogelijk vlees laat produceren, en vervolgens tegen mijn klanten zou zeggen dat ze er vooral niet te veel van moeten kopen

Wat me ook aannemelijk lijkt is dat de CEO van Unilever meteen bij Mark Rutte aan de lijn zou hangen – die heeft z’n nummer nog van dat akkefietje met de dividendbelasting. Andere miljardenbedrijven als kunstmestproducent Yara, veevoederbedrijf Agrifirm en slachterij Vion zouden zich wellicht zitten op te vreten bij het wachtmuziekje van de betreffende ministeries. Wat flikken jullie me nou?

Want het zijn niet alleen boeren en slagers die hun geld verdienen met vlees. Veruit het grootste deel van de omzet gaat naar de industrie eromheen: zij die de kunstmest leveren, zaden voor het gras, het krachtvoer uit het buitenland en zij die de dieren kopen van de boer, slachten, verpakken, en weer verhandelen.

En ze zouden gelijk hebben, dat ze boos waren. Ik zou ook boos worden, als de overheid me eerst op alle mogelijke manieren zo veel mogelijk van iets laat produceren, en vervolgens tegen mijn klanten zou zeggen dat ze er vooral niet te veel van moeten kopen.

Vlees is het eindproduct van ons complete voedselsysteem

Nederland is de grootste vleesexporteur van de EU. Ook aan de binnenlandse vleesconsumptie worden miljarden euro’s verdiend, en elk jaar meer. De helft van het Nederlandse landoppervlak gaat op aan (het telen van voedsel voor) koeien, varkens en kippen.^*

En dat is geen toeval. De Nederlandse overheid en de Europese Unie steunen deze industrie volmondig. Elke Nederlander betaalt via de belasting jaarlijks zo’n 130 euro aan de landbouwsector.^* Het uitkopen van varkensboeren vanwege de stikstofcrisis is daarin nog niet eens meegerekend. Subsidies voor veevoederbedrijven, slagers en reclames voor vlees wel.

Boeren zijn ondernemers. Zo veel mogelijk koeien of varkens is geen levensdoel. De meeste ondernemers willen een mooi bedrijf, en bovenal overleven. Als vandaag duidelijk werd dat boeren een betere boterham konden verdienen door geen snijmais voor koeien in te zaaien maar rogge of soja voor mensen (om maar een paar zijstraatjes te noemen die de uitstoot zouden verminderen en de voedselzekerheid zouden vergroten), dan ging die vanavond nog de grond in.

Gooi het landbouwbeleid om

Via landbouwsubsidies bepalen de Europese Unie en de Nederlandse overheid wat boeren produceren. Nu is dat melk en vlees. Dus ik snap het wel, dat de overheid in een spagaat zit.

Dat ze niet wil zeggen dat mensen minder vlees moeten eten, komt niet doordat ambtenaren bang zijn voor boze burgers. Het komt doordat het landbouwbeleid vloekt met zulke klimaatpraatjes. Je komt als overheid niet heel visionair over als je de productieketen van vlees aan alle kanten sponsort en vervolgens een campagne optuigt tegen het kopen ervan.

Die klimaatcampagnewebsite, waar sowieso geen kip naartoe surft, zal me een worst wezen. Kende jij die slogan, iedereen doet wat? Ik niet.

Wat ik wel al lang wist, is dat vlees eten slecht is voor het klimaat. En dat weten ook de mensen die voor hun gehaktbal vrezen. Een bewustwordingscampagne is wel het laatste wat we nodig hebben.

Het landbouwbeleid moet om. Niet productie, maar duurzaamheid moet centraal staan. En dan volgen de reclames vanzelf, geen subsidie voor nodig.

Lees ook: