‘Vlees bevat onmisbare vitamines voor de mens’, kopte het Algemeen Dagblad Dat klopt. Hetzelfde geldt trouwens voor alle andere voedselproducten met vitamines.

Er had net zo goed ‘Vlees bevat vitamines’ kunnen staan, want vitamines zijn per definitie onmisbaar voor de mens. De kop begeleidde een opinieartikel van Laurens Hoedemaker, voorzitter van de Centrale Organisatie voor de Vleessector (COV). Daarin beargumenteerde hij dat het juist goed was dat de overheid ‘minder vlees eten’ had geschrapt uit haar klimaatcampagne.

Geen idee of hij die kop zelf heeft bedacht, maar het is ontroerend doorzichtig. Het lijkt erop dat de vleessector in paniek verkeert. En dat is terecht, want minder vlees eten is een van de weinige manieren waarop je je eigen klimaatvoetafdruk met weinig moeite toch fors kunt verminderen.

Toch is het schrappen van die goeie tip uit een overheidscampagne geen verbazingwekkend besluit, van een overheid die met haar landbouwbeleid al decennialang de productie van vlees opstuwt. Ik schreef er een column over.

Fake news in het Algemeen Dagblad

Maar goed. De kop komt dus met vlag en wimpel door een factcheck. Zo niet een andere bewering uit het stuk: namelijk dat de ‘klimaatimpact van vlees eten zeer beperkt’ is,  omdat broeikasgassen ‘weer worden opgenomen door de planten die als veevoer geteeld worden’. 

Dat is lariekoek. Bijvoorbeeld omdat het methaan (CH4) dat koeien en varkens uitstoten 25 keer zo’n sterk broeikaseffect heeft als de CO2 die planten opnemen uit de lucht. Maar ook omdat de landbouw grootverbrander is van fossiele brandstoffen. Via landbouwmachines, en nog veel meer via kunstmest. Het maken van kunstmest, de voeding voor planten die op hun beurt weer als voedsel dienen voor koeien en varkens, kost sloten aardgas. ’s Neerlands grootste gasafnemer is kunstmestfabriek Yara – haar verbruik staat gelijk aan

Minder vlees eten is gezonder, beter voor de natuur én beter voor het klimaat, en de brief van Hoedemaker is bewuste misleiding. Dat zijn de feiten.

Vlees is niet per definitie slecht

Moeten we dan allemaal veganist worden? Daar zijn goede redenen voor: dierenleed is een inherent onderdeel van grootschalige veehouderij. Maar er is ook een goed argument tégen.

Dat argument wordt helder verwoord in hoogleraar Dieren & Duurzame Voedselsystemen aan de universiteit van Wageningen. Een onderzoeksteam onder haar leiding schat in dat het duurzaamste dieet, in termen van milieuvervuiling (dus niet in termen van klimaatverandering of dierenleed), wel degelijk een beetje vlees bevat.

In de huidige veehouderij kosten de meeste dieren meer voedsel dan ze opleveren

Hoe kan dat? Vlees heeft een grote ecologische voetafdruk. Sterker nog, in de huidige veehouderij kosten de meeste dieren meer voedsel dan ze opleveren. Voor elke kilo vlees eten varkens en kippen twee kilo voedsel dat ook door mensen gegeten had kunnen worden. En dus, zeggen veel onderzoekers, is vegetarisch eten altijd beter.

Maar dat is een lineaire manier van kijken naar de groei van voedsel, zegt De Boer, en dat is te simplistisch. Ons voedsel groeit in een ecosysteem: geen rechte lijn, maar een kringloop. Wil landbouw duurzaam zijn, dan moet alles wat de landbouw uit de bodem haalt, er net zo snel in terugstromen. 

Volgens Imke de Boer betekent duurzame landbouw: voldoende gezond voedsel voor iedereen, in een gesloten kringloop, met zo weinig mogelijk landgebruik. En daarvoor zijn dieren handig, stelt ze. Zij kunnen plantdelen en voedselafval opeten die mensen zelf niet kunnen of willen eten. Die zetten ze om in kwalitatief eten (vlees, zuivel en eieren) en meststoffen (poep). Zo brengen dieren de resten van onze voedselproductie snel weer terug in de kringloop. Een snellere kringloop betekent meer voedsel per vierkante meter grond. En dus: minder landgebruik.

Waarom het ideale dieet niet de ideale keuze is

Moeten we in de supermarkt dan kiezen tussen het milieu (beetje vlees) en dierenwelzijn (geen vlees)? Geenszins. Althans, nog lang niet. Want uiteindelijk gaat het er niet om of jíj het ideale dieet hebt, het gaat erom dat we gezamenlijk het ideale dieet hebben. 

Nederlanders eten net als andere Europeanen véél meer vlees dan in het ideale dieet, vertelt Imke de Boer in haar lezing. Dus ook al bevat het ideale dieet een beetje vlees: omdat andere mensen zo veel vlees eten, kan jíj het beter niet doen. Vleeseters: dank veganisten en vegetariërs voor het compenseren van jouw spareribs.

Lees- en luistertips

  • Vind je ook dat minder vlees en meer plantaardig eten structureel onderdeel van voedsel- en landbouwbeleid zou moeten zijn? Kijk eens op Daar vind je ook posters uit de jaren zeventig – ook toen werd er al uit milieuoverwegingen geprotesteerd tegen het op vlees en zuivel gerichte Nederlandse landbouwbeleid.
  • Niet alleen het Algemeen Dagblad suggereert dat dierlijke eiwitten niet kunnen ontbreken in een gezond dieet. Die fabel gaat ver terug, naar gebrekkig onderzoek naar ondervoede mensen in Afrika in de jaren 1920. Meer daarover in
  • Om de stikstofcrisis te verlichten, wil de overheid boeren uitkopen. Desnoods via onteigening, en dat zou tot wel 12 miljard euro kunnen gaan kosten. Follow The Money zocht uit wie dat geld in zijn zak gaat steken. Boeren zou je denken. Die lijkt wel de eeuwige winnaar van het landbouwbeleid.
  • Je hoort weleens dat de moderne saaie akkers met Engels raaigras van intensieve boeren eigenlijk dood zijn. Niet waar natuurlijk: het staat vol levend gras. Maar ook het idee dat er geen bodemleven is, klopt niet. Het gaat er alleen om wat voor bodemleven, want de ene worm is de andere niet. En dat is grotendeels nog een ondergronds mysterie. Wormenonderzoeker Jeroen Onrust neemt Volkskrant-journalist Caspar Janssen
  • Leerzame boeken hoeven niet dik te zijn. Het boek Twaalf boslessen van Simon Klingen heb je zo uit. Het is een genot om daarna door het bos te lopen en terug te zien wat je eerder hebt gelezen. Waarom de dikste bomen doorgaans aan de randen van het bos staan, en waarom je in Nederland door de bomen meestal nog prima het bos kunt zien. Het boekje is te koop, maar ook

Tot slot vestig ik graag je aandacht op twee stukken die me na aan het hart liggen. Ze gaan over de bijzondere expeditie waar ik afgelopen zomer aan deelnam:

Bedankt, en tot de volgende!