Wat doe je als komkommers kweken op gesubsidieerd gas niet meer uit kan? Nog meer subsidie

Pubquiz: welk Nederlands product kost per euro omzet de meeste fossiele energie: staal, papier of komkommers?

Jawel, de laatste. Door kassen met aardgas warm te stoken, te verlichten, en bij de stook vrijkomende CO2 in de kas te spuiten, groeien komkommers, tomaten en snijbloemen als een tierelier. Het hele jaar door. 

Op de chemie na is de glastuinbouw de meest energie-intensieve sector in Nederland. Kassen zijn verantwoordelijk voor negen procent van al het Nederlandse gasverbruik. Het Westland is ’s nachts de meest verlichte plek op aarde.^*

Een prima bedrijfsplan, als je aanneemt dat klimaatverandering niet bestaat en gas spotgoedkoop is. En dat laatste was ook zo, dankzij het gas dat bijna gratis uit de grond kwam in Groningen. 

Dit businessmodel is waardeloos

Maar nu niet meer. Nu klinkt het businessmodel ineens knap waardeloos. Want de komkommers worden duur betaald. In termen van euro’s, in termen van klimaat en natuur, en ook in geopolitieke termen door de afhankelijkheid van Russisch gas.

De overheid reageert met de truc die ze al kent: nog meer korting op de energiebelasting

De meeste tomaten en komkommers uit onze kassen zijn goedkope bulkproducten. Ze worden met minimale marges op de wereldmarkt verhandeld. Het kan allemaal maar net uit. Of eigenlijk net niet. Om de sector te beschermen tegen faillissement,^* krijgt de glastuinbouw namelijk zo’n 160 miljoen euro per jaar korting op de energiebelasting.^*

Kortom: komkommers leveren voor kwekers alleen meer op dan ze hun kosten, omdat de overheid erop toelegt.

Nu knallen de gasprijzen door het dak. Een mooi moment om het Westland te helpen van het gas af te gaan, zou je zeggen. Maar de overheid reageert met de truc die ze al kent: nog meer korting op de energiebelasting.

De glastuinbouw is toch al veel duurzamer?

Als je in de krant over kassen leest, gaat het vaak over hoe duurzaam de sector is geworden. Tuinders gebruiken steeds minder energie. Door ledlampen te gebruiken, door gas efficiënter te verbranden, of door kassen (deels) te verwarmen met warmte die op ingenieuze wijze uit de bodem gehaald wordt.

Maar minder betekent niet altijd weinig. En dat er kwekers zijn die hard verduurzamen, wil nog niet zeggen dat alle kwekers dat doen. Nu de gasprijzen hoog zijn, komen de vele grootverbruikers uit hun donkere holen. De glastuinbouw prijkt bovenaan alle lijstjes van wie het hardst geraakt wordt door de stijgende gasprijzen.

Als bloemenkwekers de gestegen gasprijzen doorberekenen in de supermarktprijzen, kost een bosje gerbera’s straks vijftig euro.

Goedkope groentes en bloemen kweken op gas, dat was logisch zolang gas goedkoop was, en het klimaatprobleem niet bestond. Nu is het niet meer zo logisch. 

De sector lost het zelf al op

Dat gaskomkommers niet toekomstbestendig zijn, snappen kwekers ook. Daarom investeren velen in duurzame alternatieven voor gas. Maar dat zijn miljoeneninvesteringen. Die kun je niet financieren met de bulkproducten waarop het Westland drijft. De paar tuinders die dat nu min of meer lukt, kweken bijvoorbeeld frisgroene microgroenten die door sterrenrestaurants in Dubai worden ingevlogen.^*

Volgens schattingen van de Rabobank staat slechts een handvol kwekers op omvallen

De huidige, hoge gasprijzen zorgen er wel voor dat kwekers overstappen op een zuiniger bedrijfsvoering. Minder belichten, later planten,^* andere planten die geen extra warmte nodig hebben: rucola, spinazie, bloemkool.^* Sommigen laten een deel van hun kassen leeg. Het geeft minder opbrengst, maar ook minder kosten.

Met deze zelfgekozen duurzame maatregelen lijkt het de meeste kwekers te lukken om de komende winter door te komen. Volgens schattingen van de Rabobank staat slechts een handvol kwekers op omvallen.^*

Bureaucratische gemakzucht

Toch schiet het demissionair kabinet met honderdvijftig miljoen euro te hulp om niet alleen huishoudens, maar ook de gehele industrie op aardgas de winter door te helpen.

Er is niks mis met overheidssteun. De overheid kan tuinders steunen in de duurzame maatregelen die ze nu al nemen. Lege kassen compenseren, zoals andere boeren nu al gesubsidieerd worden om akkerranden aan de natuur te laten. Of de gederfde winsten compenseren van tuinders die minder verwarmen of belichten. Net als andere boeren die nu compensatie krijgen als ganzen hun gras opvreten.

Desnoods geven ze korting op de inkomstenbelasting, zodat alle kwekers een steuntje krijgen. Maar de overheid kiest voor korting op de energiebelasting. Daarmee krijgen kwekers geld voor elke kubieke meter gas die ze gebruiken. Hoe meer duurzame maatregelen kwekers nemen, hoe minder ze profiteren van de staatssteun.

Waarom heeft de overheid hiervoor gekozen? Is het bureaucratische gemakzucht?

Ik kan er alleen maar naar raden. Maar de belangrijkste vraag is misschien wel: waarom doen we eigenlijk zo veel moeite om goedkope komkommers en bloemen te verbouwen voor de wereldmarkt? Het is niet dat Nederland de wereld behoedt voor een rampzalig tekort: beide staan niet bekend om hun voedingswaarde. Bovendien kun je ze ook in Spanje en Italië kweken. Zonder gas. Daar is zon.

Doen ze ook al. In moordende concurrentie met de gesubsidieerde Nederlandse gaskomkommers.

Lees ook: