Wat er aan de Pools-Belarussische grens gebeurt, heeft Europa aan zichzelf te danken

Europese grenswachten die waterkanonnen inzetten^* om migranten tegen te houden. Ik moest toch wel even met m’n ogen knipperen toen ik dat nieuwsbericht voorbij zag komen. Het ging natuurlijk over de chaos aan de grens tussen Polen en Belarus, waar duizenden migranten de speelbal zijn geworden van een idioot geopolitiek spel. Een ‘hybride oorlog’ zoals diplomaten het zijn gaan noemen. In de praktijk betekent dat moeilijke woord dus kennelijk: een waterkanon op je neus als je om asiel wil vragen.

Natuurlijk is het van de zotte wat er nu met mensenlevens gebeurt in Europa’s laatste oerbos. De Belarussische president Aleksandr Loekasjenko heeft mensensmokkel domweg tot een staatsaangelegenheid gemaakt. Zijn regime maakt visa beschikbaar voor migranten uit het Midden-Oosten (tegen grove bedragen overigens, die direct in de staatskoffers vloeien) onder valse beloftes van een makkelijke oversteek naar de EU. Vanuit de hoofdstad Minsk worden de migranten door Belarussische grenswachten begeleid naar de Poolse grens. Ze schijnen er zelfs nijptangen te krijgen om gaten in de Poolse grenshekken te knippen.

Het is een belachelijke actie over de ruggen van wanhopige mensen die nu – letterlijk^* – doodvriezen aan de randen van de EU. Maar dat is dan ook zo’n beetje het enige frame dat ik voorbij zie komen in Europese media. ‘Die Loekasjenko toch. Eerst een verkiezing vervalsen,^* dan protesten onderdrukken, dan een vliegtuig kapen,^* en nu ook nog dit. Wat een boef.’ (Soms gevolgd door: maar die Polen zijn ook geen lieverdjes.)

Maar wat je weinig leest: het is nogal wiedes dat Loekasjenko dit doet. De EU kondigt economische sancties af tegen zijn land, en dus is het tijd voor zijn ultieme troef: een rode loper voor migranten naar Europa uitrollen. Het échte schandaal is dat de EU het spelen van die troefkaart alleen aan zichzelf te danken heeft.

De landen die Belarus voorgingen

Migranten zijn nu eenmaal het allerbeste pressiemiddel om iets gedaan te krijgen bij de EU. Het is een beproefde tactiek, waar de EU keer op keer op keer vatbaar voor is gebleken – zelfs al vóór de vluchtelingencrisis van 2015.

Visrechten? Marokko krijgt ze als het dreigt migranten over de Spaanse enclaves Ceuta en Melilla te laten klimmen. Visumvrij reizen? Turkije krijgt het als het dreigt migranten niet meer tegen te houden. Steun aan je militie om een burgeroorlog te winnen? Libië krijgt het^* als het migranten in gevangenissen gooit. Trainingen voor politie en justitie? Soedan krijgt het^* zolang het migranten oppakt. Nieuwe internetkabels? Niger krijgt ze^* om afgelegen grensposten met elkaar te verbinden, zolang het er migranten stopt. Bakken met geld? Dat krijgen^* inmiddels zo’n beetje alle omliggende landen van Europa in ruil voor het tegenhouden van migranten.

Dus waarom zou Belarus het niet proberen? Sancties opheffen, in ruil voor migranten tegenhouden?

Natuurlijk krijgen landen als Libië en Turkije door hun geografische ligging te maken met migranten op weg naar de EU. Loekasjenko daarentegen heeft de migrantenstroom vanuit Belarus zelf gefabriceerd. Ja, dat is nog net iets wreder. Maar het was wachten op de volgende dictator die dit trucje verzon.

Het is een beetje als losgeld betalen: dat werkt ontvoeringen nu eenmaal in de hand.

Polen, bedankt!

Aan de andere kant van de grens treffen de migranten een van de meest rechtse anti-immigratie-regimes die de EU kent: het Polen van Jarosław Kaczyński. De Poolse regering verzint – o ironie van de geschiedenis – werkelijk verbluffende tactieken om de migranten in de bossen te dehumaniseren. De Poolse ministers van Binnenlandse Zaken en Defensie toonden op het achtuurjournaal van de staatstelevisie een video om te laten zien hóé beestachtig de migranten in de bossen wel niet zijn. Een man –volgens hen een migrant – heeft in de video seks met een paard. In werkelijkheid is het een pornofilmpje uit de jaren zeventig dat op internet circuleert.

Maar heel erg lijkt de rest van de EU het niet te vinden.

Ongemakkelijk dichtbij, dat wel. Het grote verschil tussen een groep migranten laten uithongeren in Libië of aan de Belarussische grens is natuurlijk: de zichtbaarheid. Hoewel Polen alles in het werk stelt om journalisten uit het gebied te weren, komen er wel degelijk beelden en verhalen uit de bossen. Van verkleumde gezinnen die zonder enige hulp gevangen zitten in een niemandsland, of van radeloze artsen^* die mensen tevergeefs proberen te helpen.

Die verhalen brengen de EU wel enigszins in verlegenheid. Hadden we niet een vluchtelingenverdrag getekend?

Maar bij een beetje blozen blijft het. Want intussen doet Polen eigenlijk precies wat de rest van de EU inmiddels óók wil. Grenzen sluiten. Migranten weren. Koste wat kost. Zelfs de Duitse bondskanselier Angela ‘wir schaffen das’ Merkel, bedankt^* nu de Polen, Letten en Litouwers voor het schaffen van de Europese grensbewaking. Bedankt voor de waterkanonnen, zoiets.

We oogsten wat we hebben gezaaid

Bijna een decennium aan Europese migratiedeals later zien we dus een gapend grote kwetsbaarheid in het Europese buitenlandbeleid. Een chantagemiddel waar de EU keer op keer voor zwicht.

Wat er nu aan de grens tussen Polen en Belarus gebeurt is niet alleen het gezicht van het Europese migratiebeleid, maar ook het gevolg ervan.

Dít is wat je krijgt als je migratiebeleid gericht is op het tegenhouden van migranten voor ze Europa bereiken. Als je al jaren deals sluit met omliggende landen – inclusief wrede dictators – om migranten op afstand te houden. En als je daarbij niet schuwt om mensenrechten en internationaal recht links en rechts te schenden.

We oogsten als EU precies wat we hebben gezaaid.