Steeds meer kinderen volgen bijles, examentraining of huiswerkbegeleiding en dat is geweldig nieuws. Meer dan een op de vier kinderen weet inmiddels z’n weg naar de bedrijven die al dat extra onderwijs aanbieden te vinden.

Dat is niet alleen goed voor hen, maar ook voor Nederland. Hoe meer kinderen leren, hoe beter ze hun talenten kunnen benutten, en des te groter hun bijdrage aan onze economie zal zijn. Daar hebben we allemaal baat bij! Al die onderwijsbedrijven helpen ons te concurreren met de Chinezen en Amerikanen.

Ook voor het met publiek geld bekostigde onderwijs zijn die bedrijven een zegen. Ze krikken de schoolresultaten van leerlingen op, zonder dat scholen daar moeite voor hoeven doen. Dat werkt machtig mooi: als scholen niet de gewenste kwaliteit kunnen leveren, springt zo’n bedrijf vanzelf bij! En die bedrijven concurreren ook nog eens, met elkaar en met reguliere scholen. Die concurrentie geeft de kwaliteit van onderwijs een enorme boost.

Waanzinnig gaaf onderwijs!

Tot zover hoe je óók zou kunnen kijken naar Daarin waarschuwt voor de privatisering van het onderwijs en vraagt het adviesorgaan aandacht voor het publieke belang ervan. Door die privatisering toe te staan neemt de overheid onvoldoende verantwoordelijkheid voor het onderwijs, schrijft de raad, terwijl dat haar grondwettelijke taak is.

Een paar jaar geleden constateerde de Onderwijsinspectie ook al dat de overheid voor de maatschappelijke taak van het onderwijs. In over de kwaliteit van het onderwijs vroeg de inspectie zich af: ‘Wie neemt verantwoordelijkheid voor het collectieve belang?’ Je hoefde niet heel goed tussen de regels door te lezen om te weten dat daar eigenlijk stond: overheid, dat is jouw taak!

Waarom doet de overheid, al meer dan tien jaar onder liberaal bestuur, dat niet? Omdat dat gebrek aan verantwoordelijkheid de voorstanders van talentontwikkeling – ten koste van gelijkheid, privatisering en marktwerking – helemaal niet zo slecht uitkomt.

Die verwaarlozing is niet het probleem, maar de bedoeling.

8,5 miljard voor het bedrijfsleven

Niets illustreert dat zo goed als de 8,5 miljard euro die het onderwijs nu uit mag geven om corona-achterstanden bij leerlingen weg te werken. 

Het ministerie van Onderwijs berekende dat dit bedrag tot 2028 nodig zou zijn om deze achterstanden aan te pakken. Met de miljarden zouden structurele investeringen gedaan kunnen worden: een bijlesleraar in vaste dienst, betere begeleiding voor beginnende docenten, meer leraren met een vast contract.

Maar van het ministerie van Financiën  Wat doe je als school met zo veel geld als al je leraren al overuren draaien? Het gevolg van die deadline van 2,5 jaar: scholen kunnen haast niet anders dan van die miljarden euro’s onderwijsbedrijven inhuren om mogelijke achterstanden weg te werken.

Zo werd die 8,5 miljard een prachtig symbool – zie ons eens investeren in onderwijs! – dat de privatisering van het onderwijs maar dat de structurele problemen – burn-outs, lerarentekort – niet oplost. 

Nu kun je zeggen dat dat geld om corona-achterstanden weg te werken ook niet bedoeld is om structurele problemen aan te pakken. Er was sprake van een noodsituatie.

Vóór die privatisering zijn best argumenten te geven

Maar wel een noodsituatie die voorstanders van privatisering goed uitkwam, never waste a good crisis, en die in een sprintje toont wat er al decennia gebeurt in het onderwijs: laat de structurele problemen zo groot worden dat private partijen en meer marktwerking de enige oplossing lijken te zijn. Filosoof Noam Chomsky noemt het de techniek van privatisering: verwaarloos de publieke sector, zorg ervoor dat de boel niet werkt, want dan worden mensen boos en voelt privatisering als de noodzakelijke oplossing.

Lerarentekort? Verlaag de eisen om voor de klas te mogen staan, want dan kunnen meer mensen leraar worden en komt kwaliteit vanzelf wel bovendrijven. Al die bedrijven die leraren via LinkedIn benaderen om als zzp’er voor de klas te komen staan, dat is toch alleen maar mooi? Over welke structurele problemen hebben jullie het eigenlijk? Het bedrijfsleven is toch niet het probleem, maar de oplossing?

Pleidooi voor privatisering

De scherpste observatie in het rapport van de Onderwijsraad vond ik niet de notie dat het onderwijs steeds verder privatiseert, maar dat de vraag naar de wenselijkheid daarvan ‘geen onderwerp van politiek debat’ is.

Eén stem ontbreekt namelijk vrijwel geheel, viel me ook op in de reacties op het rapport: die van de voorstander van privatisering.

Media pikten er vooral uit dat bedrijven steeds beter hun weg in het onderwijs weten te vinden, dat steeds meer kinderen bijles en examentraining volgen. Journalisten vroegen zich af of de maatregelen die de Onderwijsraad voorstelde om dat tegen te gaan zin hebben. Columnisten en andere duiders – – stelden privatisering gelijk aan groeiende ongelijkheid, dus moesten die onderwijsbedrijven weg, ofwel door ze te verbieden ofwel door ze overbodig te maken.

Linkse onderwijswoordvoerders zijn zichtbaar in de Kamer, maar ik moet altijd even opzoeken wie er bij de VVD ook alweer over onderwijs gaat

Terwijl er best argumenten zijn voor die privatisering. Ik moest er aan het begin van deze column even voor in de huid van een VVD’er kruipen, maar je kunt je afvragen wat er mis is met mensen die hun geld gebruiken om de talenten van hun kinderen tot bloei te laten komen. Onderwijs is dan een verzamelplaats voor individuele belangen.

En die toenemende ongelijkheid door privatisering dan, waar links zich zo veel zorgen over maakt? Ach, kan het onderwijs die wel oplossen? Historicus Piet de Rooy concludeert op basis van tientallen jaren beleid voor gelijke kansen in ieder geval dat ongelijkheid ‘een nogal ontembaar probleem’ is. ‘Er valt wel iets aan te doen, maar niet veel. Desondanks is er een aanhoudende suggestie dat hier juist wel een taak ligt voor het

Privatisering, dat is de bedoeling

Nu ben ik zelf geen voorstander van privatisering van het onderwijs, maar een debat is moeilijk te voeren als degene die iets anders vindt niet terugpraat.

En waarom zou diegene zich ook uitspreken? Alles gaat precies volgens plan, maar niemand heeft door dat het zijn plan is en dus kan hij er niet op aangesproken worden. Een openlijk debat over publiek of geprivatiseerd onderwijs zou alleen maar in zijn nadeel werken. Dán zouden mensen weleens kunnen inzien dat privatisering geen onontkoombare ontwikkeling is, maar een politieke keuze.

Onderwijswoordvoerders van linkse partijen zijn zichtbaar in de Kamer, maar ik moet altijd even opzoeken wie er bij de VVD ook alweer over onderwijs gaat. Tijdens een vorig kabinet-Rutte was dat bijvoorbeeld Rudmer Heerema, die naast onderwijs ook sport in z’n portefeuille had en die veel liever op de tribune bij weer een of andere volleybalwedstrijd zat Toen de onderwijsbegroting in de Kamer besproken werd, had hij voor de structurele werkdruk in het basisonderwijs één oplossing: meer gymleraren.

Meer dan grappig is dat funest voor een politiek (en ook publiek) debat waarin alle stemmen hoorbaar zouden moeten zijn. Een zo’n stem zou moeten zeggen: privatisering, dat is precies de bedoeling.

Wat we kunnen leren van de neoliberalen Neoliberalen geloven in de zichtbare hand van de overheid om marktwerking te stimuleren. En het is ze goed gelukt de wereld een stukje neoliberaler te maken. Wat kunnen we daarvan leren? Lees het artikel hier Meer van mij lezen? Eens in de twee weken stuur ik een mailtje waarin ik je op de hoogte houd van mijn journalistieke zoektocht. Wil je mijn verhalen in je inbox ontvangen en een kijkje nemen achter de schermen? Meld je dan aan! Schrijf je hier in voor mijn nieuwsbrief