Deze mensen leerden mij hoe belangrijk het is gezien te worden

De afgelopen periode sprak ik met mensen die weten hoe het is om kwetsbaar te zijn, en daarom anderen helpen. Een paar gedachten die me zijn bijgebleven wil ik hier delen.

Zo interviewde ik Nour el Ghezaoui, Lees: ‘Vwo’er Nour (17) runt twee bijlesscholen: “Iedereen heeft het recht om slim te zijn”’. een tiener die bijlesscholen heeft opgericht waar ze tegen een kleine vergoeding leerlingen helpt met schoolwerk. Omdat ze weet dat de kans groot is dat kinderen in een kwetsbare omgeving kwetsbare volwassenen worden. 

En personal trainer Moustafa Makhlouf, Lees: ‘Personal trainer Moustafa kan het iedereen aanraden: anderen helpen’. die zich weleens gekleineerd heeft gevoeld, omdat mensen op straat met een grote bocht om hem heen liepen: bang voor zijn lange zwarte baard, hoogstwaarschijnlijk. Men zou eens moeten weten hoeveel deugd zijn religieuze achtergrond hem doet, hoe groot die zijn hart maakt. Niet voor niets begeleidt hij onder andere Yvette en Mimi, die beiden het downsyndroom hebben, en Ron, die blind is. 

En Astrid Verbiest, Lees: ‘Met haar psychiatrische verleden helpt Astrid nu anderen’. in wier ogen joie de vivre schittert, maar die ooit schimmen zag en meermaals werd opgenomen in het ziekenhuis. Dankzij die ervaringen leert ze nu jongeren hun eigen ervaringskennis in te zetten voor anderen.

En Fatma Aktaş: Lees: ‘Fatma leert vrouwen uit de Schilderswijk: aan geweld kan je ontsnappen, vrijheid kan je opeisen’. het is verbazingwekkend dat ze niet verbitterd is. Als jong meisje weigerde ze te trouwen met de man die haar vader uitkoos. Daarom werd ze bont en blauw geslagen. Fatma is een dijk van een vrouw, met bergen ervaring. ‘Ik was toen al een strijder’, zegt ze. Toen al, inderdaad. Nu ondersteunt ze met haar stichting onder anderen slachtoffers van uithuwelijking en huiselijk geweld.

De fundamentele rol van taal

Opvallend is dat in het leven van vrijwel alle geïnterviewden taal een fundamentele rol speelt. Zo begreep Rosetta, Lees: ‘Maak taal simpel’. die laaggeletterd is en andere laaggeletterden aanmoedigt om (opnieuw) naar school te gaan, de brieven van de overheid niet, waardoor ze verstrikt raakte in een web: deurwaarders stonden bij haar aan de deur.

Fatma ziet hoe vrouwen die de Nederlandse taal niet beheersen de weg naar ontsnapping van hun tirannieke partner niet vinden: ze kennen de instanties niet. Nour ervaarde zelf wat de kracht van woorden is: de ‘grapjes’ van schoolgenoten over Marokkanen maakten deuken en barsten in haar zelfbeeld.

Uiteraard ben je niet verloren als je de taal niet (goed) spreekt, maar het maakt je in veel opzichten armer. De taal beheersen is een verantwoordelijkheid: je kunt er onrecht mee aandoen of het juist aankaarten, mensen in- of uitsluiten, jezelf positioneren, anderen te hulp schieten.

Kwetsbaar, maar niet verloren

De mensen die ik sprak, noem ze coach, docent, strijder, ervaringsdeskundige, weten hoe het is om kwetsbaar te zijn. Maar ze bewijzen dat kwetsbaar geen synoniem van verloren is: zij werden geconfronteerd met hun eigen kwetsbaarheid en kwamen in actie. 

En zijn we op een bepaalde manier niet allemaal kwetsbaar? Want het gevaar – er is minstens evenveel gevaar aanwezig als God – zit in elk hoekje. Het zwaard van Damocles hangt boven ieders hoofd, misschien wel juist boven dat van hen die zorgeloos leven. 

Of is deze opvatting een erfenis uit de tijd dat ik nog zeer overtuigd was van het bestaan van God? Zo is ze me namelijk geleerd als jongetje, dat bad en smeekte, en dankbaar door het leven ging. Lees: ‘Voor de gelovige jongeman die ik ben, is God nu niet genoeg’. Het prettige aan Godsgeloof is dat je altijd wordt gezien, door Hem, ook in tijden van tegenspoed, want Hij schenkt je de duisternis, het is door Hem voorbedacht, het is Zijn keuze.

Zij weten hoe het is om onzichtbaar gemaakt te worden

Ook de geïnterviewden kwamen er vaak op terug: gezien willen worden. Misschien is dat logisch, want zij weten hoe het is om onzichtbaar gemaakt te worden: Fatma en veel vrouwen die ze begeleidt door hun tirannieke partners; de coachees van Moustafa – mensen met een beperking, of in zijn woorden: ‘met een uitdaging’ – door de samenleving. Of de geïnterviewden maakten zichzelf onzichtbaar. Astrid kende periodes waarin ze zich terugtrok; Rosetta ontweek de overheid, ook háár overheid.

We kunnen niet zonder elkaar

Wat houdt dat in, ‘gezien willen worden’? Ik weet het nog steeds niet. In ieder geval is de spiegel in je eigen slaapkamer niet voldoende. We willen blijkbaar gezien worden door een ander. Maar daar moet ook iets tegenover staan: de ander zien, nietwaar? Rosetta, Nour, Moustafa, Astrid, Merlijn – ook wel: cliniclown Kluun – Lees: ‘Alleen als je de underdog speelt, kom je tot de essentie van een kind, zegt cliniclown Kluun’. en Fatma doen dat. Zoals zoveel mensen, vaak zonder zich ermee op de borst te kloppen.

Het simpele feit dat we gezien willen worden, biedt – mij tenminste – veel hoop. Het bewijst dat we niet zonder elkaar kunnen.

Meer lezen?

De Syrische kok Omar wilde op eigen benen staan in Nederland. Zijn recept: nieuwe vrienden In 2015 vluchtte Syriër Omar Sbeini naar Nederland. Nu is hij kok, spreekt hij vloeiend Nederlands en heeft hij een eigen bedrijf. Aan de overheid heeft hij weinig gehad. Aan zijn kring nieuwe Nederlandse vrienden des te meer. ‘Zonder contacten begin je hier niets.’ Lees het artikel