Wat een leraar kan doen als er oorlog uitbreekt

Waar was jij toen de Muur viel en de beelden de wereld rondgingen? Oh, toen had ik een toets geschiedenis over de Azteken.

De aanslagen van 11 september 2001? Ik geloof dat we sportdag hadden.

Toen Pim Fortuyn werd vermoord dan? Een onverwachts SO’tje woordsoorten, moeilijk vond ik dat.

Charlie Hebdo? Ik denk dat we het toen bij economie hadden over prijselasticiteit.

En toen Rusland Oekraïne binnenviel?

Voor leraren kan het best lastig zijn om aandacht te besteden aan Grote Gebeurtenissen op de dag dat ze gebeuren. Vladimir Poetin houdt immers geen rekening met het toetsrooster en levert geen lesplannen bij zijn invasie. 

Van leraren kan je natuurlijk ook niet verwachten dat ze weten hoe dat nu precies zit met die afhankelijkheid van Russisch gas, en dat ze in een lesuurtje even kunnen uitleggen waarom de olieprijzen stijgen. Of dat ze in hun tussenuren biografieën over Poetin lezen en er alleen nog even een powerpoint bij hoeven te maken.

Op een dag dat er oorlog uitbreekt gaat het daar ook niet om.

Onderwijs gaat ook over de vraag: hoe kunnen we samenleven zonder dat de pleuris uitbreekt?

We zien het onderwijs graag als een onpartijdige plek waar neutrale leraren objectief kennis overdragen. Wat leerlingen moeten leren is vastgelegd in het curriculum, en het is aan de leraar om z’n klas zo efficiënt mogelijk met effectieve didactiek al die kennis bij te brengen.

Maar onderwijs draait niet alleen om kennisoverdracht. School bereidt ook voor op het leven. Kinderen leren er hoe ze zich willen verhouden tot anderen, tot de maatschappij en tot zichzelf. Onderwijs gaat ook over burgerschap, over de vraag: hoe willen we met elkaar samenleven, of scherper: hoe kunnen we samenleven zonder dat de pleuris uitbreekt?

Op een dag dat die pleuris uitbreekt, is het logisch dat het onderwijs daar stil bij staat. Daar is geen lesplan voor nodig, geen kennisoverdracht, want de enige les die leerlingen moeten leren is: dit is zó belangrijk dat al het andere moet wijken.

Daarom een lestip voor Grote Gebeurtenissen: zet het nieuws aan en zie maar wat er gebeurt. 

Je hoeft er geen uitleg bij te geven, je hoeft niet overal antwoord op te hebben, je hoeft niets te weten over gas en geopolitiek en moderne oorlogsvoering – die kennisoverdracht komt later wel. Om waarden over te dragen heb je niet altijd woorden nodig.

Misschien zijn er leerlingen bang, en kun je het daar over hebben. Misschien heb je leerlingen met Oekraïense of Russische wortels in de klas, en is het ‘t waard naar hen te luisteren. Misschien zegt niemand iets, of klaagt er een leerling dat ze het bij Frans ook al over die oorlog moesten hebben en dat de klas al twee hoofdstukken achterloopt op de komende toets.

Maar als iemand hun ooit vraagt waar ze waren op de dag dat de Rusland Oekraïne binnenviel, kunnen ze zeggen: ‘Dat weet ik nog heel goed. We keken naar de beelden op een beamer in het klaslokaal, en veel later begreep ik pas waarom: omdat er belangrijkere dingen zijn dan kennis, en onderwijs een doel heeft dat nog veel belangrijker is dan wat er op de komende toets gevraagd wordt: voorkomen dat de pleuris uitbreekt.’

Lees ook: