Lees- en kijktip: Journalisten kunnen diepere kraters slaan dan welke bom dan ook

De redactie deelt regelmatig een journalistieke tip over de oorlog in Oekraïne. Vandaag tip ik, Thomas Oudman, correspondent Voedsel, het onwaarschijnlijke vluchtverhaal van twee AP-journalisten, zonder wie wij niet hadden geweten wat voor hel Marioepol nu is.

Vannacht lag ik wakker, piekerend over houtworm. Toen deed ik iets waardoor ik dat totaal vergat, maar wat ik toch beter voor het daglicht had kunnen bewaren.

Ik las het vluchtverhaal van de twee laatste internationale journalisten uit Marioepol: de Oekraïense verslaggever Mstyslav Tsjernov en fotograaf Jevgeni Maloletka (AP). Vorige week publiceerde de Volkskrant een vertaling van hun ontstellende verhaal^* over de belegering van Marioepol. Van hun hand komen ook de foto’s die op miljoenen netvliezen gegrift staan, van bijna bevallende vrouwen met bloed in hun gezicht, afdalend van een trap, of liggend op een brancard tussen het puin.

Dat de ene vrouw nog leeft en de ander dood is, weten we ook dankzij hen. Omdat zij artillerievuur trotseerden om dat te gaan navragen in ziekenhuizen aan de frontlinie.

Hoe belangrijk hun werk is, beschrijven ze nu zelf, in hun vluchtverhaal.

Ze willen niet eens vluchten. Schamen zich om anderen achter te laten in het ziekenhuis, waar ze bivakkeren omdat het de enige plek in de stad is waar ze hun foto’s nog kunnen uploaden. Waar ze schuilen in de gang, samen met zieken, doktoren, en andere ontheemden, terwijl er buiten continu wordt geschoten, en waar de bommen vallen. Zo dichtbij dat hun handen koud worden.

Russische militairen rijden door de straten, en schieten op burgers. En dan komen er twee soldaten de gang op, op zoek naar de verslaggevers die met hun berichten de Russen catastrofale klappen uitdelen op het wereldtoneel. De soldaten hebben blauwe banden om hun arm – teken dat het Oekraïners zijn. Geven de verslaggevers zichzelf bloot?

Ja, dat doen ze. En ja, het zijn inderdaad Oekraïense soldaten. Ze riskeren hun leven niet omdat ze begaan zijn met deze journalisten – tenslotte zitten alle mensen in hetzelfde schuitje. Ze riskeren hun leven omdat de journalisten twee van de belangrijkste schaakstukken zijn in deze oorlog. Worden ze gevangen door de Russen, en gedwongen om een valse verklaring te geven over de herkomst van deze foto’s, dan heeft dat meer gevolgen dan welke bom dan ook.

Met een auto zonder ramen, met kogelgaten erin, vluchten ze vermomd als normale burgers langs vijftien Russische checkpoints. Bij elk checkpoint dreigt ontmaskering en een vreselijke afloop.

Bij het zestiende checkpoint wordt Oekraïens gesproken. Zo weten de verslaggevers dat ze veilig zijn.

Slapen kan ik vergeten. Ik denk aan de mensen in de belegerde steden in Oekraïne waar helemaal geen journalisten zijn, geen stroom meer, geen signaal om berichten te sturen. Wij kennen ze niet. We horen ze niet, omdat hun stem onhoorbaar is. Dit is de hel die oorlog is.