Cashen met crypto op een palmstrand. Zo ontvlucht de verwende middenklasse het systeem dat haar rijk maakte

Het cliché wil dat grote, boze algoritmes ons, internetgebruikers, binnenkort beter kennen dan wij onszelf. Dat we onszelf maar nauwelijks kennen wil ik best geloven, maar dat een algoritme er iets fundamentelers over begrijpt, lijkt me niet.

Wel lijken mijn algoritmes de laatste tijd verlangens bloot te leggen waarvan ik me niet bewust was. Mijn YouTube-feed stroomt vol met het soort content dat zich het beste laat omschrijven als ‘vertrekporno’. Romantische zielen uit de middenklasse pakken hun biezen en trekken de wildernis in, lopend, fietsend, met een tent en een gasbrander. Om ‘dichter bij de natuur’ te komen en verder weg bij de mensen. Vandaag nog kreeg ik ‘Hiking 1000 Miles Alone in Alaska’ aangeraden. Gisteren was het ‘Aloneness to Oneness’.

Ik ben toe aan vakantie, zou je daaruit kunnen opmaken, YouTube voelt het. Maar het voert verder. De reisinspiratie wordt afgewisseld met verhalen van radicalen die het roer helemaal omgooien. ‘Hoe ik off the grid ging in dit verlaten schuurtje op het Chileense platteland’, dat werk.

Vertrekporno op YouTube: je eigen levensstijl als verdienmodel

Het algoritme moet haast wel weten dat ik fervent kijker ben van Ik vertrek, het klassieke tv-programma waarin Nederlanders het land verlaten om ergens opnieuw te beginnen. Maar de vertrekporno op YouTube is anders. Ik vertrek speelt met de vertrekfantasieën die de meeste mensen weleens hebben, om die vervolgens te relativeren. (Met een realiteit van scheidingen, overstromende beerputten, verbouwingen die driedubbel over budget gaan en koophuizen die bij nader inzien van karton blijken.) Op sociale media draait het daarentegen om etaleren en inspireren. Het aanprijzen van je eigen levensstijl als verdienmodel. Daar past geen relativering bij.

Sinds kort volg ik de vrolijke dertigers Nicole en Stijn, die me uitleggen hoe ik met bitcoin, ‘crypto copy trading’ en een beetje vastgoed vóór mijn veertigste financieel onafhankelijk kan zijn. De zeeën van vrije tijd die dit Nicole en Stijn nu al oplevert, vullen ze met hun hobby’s: reizen en kitesurfen – Portugal, Brazilië, de Dominicaanse Republiek, waar de wind (en de luchtvaart) ze maar naartoe voert.

Op die parelwitte stranden liggen ze niet alleen in een hangmat. Ze noemen hun vrije levensstijl een ‘beweging’ – Follow Your Wind – en ze schrijven boeken om zo veel mogelijk mensen te inspireren om hun geld voor ze te laten werken, zodat ze daarnaast iets nuttigs kunnen doen. Zoals kitesurfen. In een geheel eigen terminologie leggen ze uit wat ze doen: ‘Wij zeggen altijd: IPB’tjes verzamelen om BH’tjes te maken’ (Inkomen Producerende Bezittingen en Blijvende Herinneringen).

Je tijd inruilen voor geld: de meeste mensen noemen dat werken

Je kunt je afvragen of de herinneringen die je maakt zo blijvend zijn als je eenmaal in een permanent decor van palmbomen en azuurzeeën terechtgekomen bent – vakantievreugde bestaat ook bij de gratie van contrast, bij de wisseling van de seizoenen.

Maar misschien is dat mijn schaapachtige mindset. De Follow Your Wind-filosofie behelst dan ook meer dan BH’tjes alleen. Stijn, in een van de video’s: ‘We zien te veel mensen die hun tijd inruilen voor geld. Terwijl tijd schaars is, en geld altijd kan worden bijgedrukt.’

Je tijd inruilen voor geld. De meeste mensen noemen dat werken. En werken, zoals de meeste mensen dat doen, is volgens Nicole en Stijn niet goed voor de gezondheid. Het is in strijd met hun kernwaarde: vrijheid. ‘Wie heeft er verzonnen dat we vijf dagen per week moeten werken?’ vragen de beleggende kitesurfers zich af. ‘Dat wordt ons in het schoolsysteem geleerd.’ En aan ‘het Systeem’ doen Nicole en Stijn – slimme anarchisten die ze zijn – niet meer mee. (Dat ze voor hun leefstijl afhankelijk zijn van het financiële systeem en de huizenmarkt laten ze buiten beschouwing.)

Living the dream, met dank aan het Nederlandse overheidsbeleid

Nicole en Stijn zijn een tamelijk extreem voorbeeld van wat columnist en programmamaker Sander Schimmelpenninck de laatste tijd aan de kaak stelt: het is een nationale sport geworden om zo min mogelijk te werken. En dat terwijl ‘de SER nog maar eens de noodklok [luidde] over de krapte op de arbeidsmarkt. Vooral in essentiële beroepen als onderwijs, zorg en opsporing zijn de personeelstekorten pijnlijk aan het worden, en het regent overal annuleringen en vertragingen wegens personeelstekorten.’

Living the dream, leaving the workforce, ook jij kan het doen! Mede mogelijk gemaakt door Nederlands overheidsbeleid dat al zo lang inzet op vermogensbehoud dat ‘wij meer dan andere landen een rentenierseconomie aan het worden zijn, terwijl we de hardwerkende Nederlander daarvoor laten betalen met hogere tarieven inkomstenbelasting’.

Dat Stijn en Nicole de dream niet alleen liven, maar het evangelie ook willen verspreiden, roept grimmige gedachtenexperimenten op. Wat als straks iedereen aan het kitesurfen is? Wat doet dat met de koers van de dollar? En wat als Nicole een lelijke klapper maakt tijdens een van haar steeds hogere sprongen (record: 7 meter)? Zullen ze haar dan op de spoedeisende hulp moeten vertellen dat de arts van dienst zijn vierurige werkweek er helaas al op heeft zitten?

Individuele vrijheid als gedeeld belang

Nicole en Stijn zijn geen vreselijke mensen. Ze zijn hartelijk, ondernemend en ze willen hun geluk graag delen. Maar ze zijn ook een product van de zorgelijke ontwikkeling die Roxane van Iperen beschrijft in haar essay Eigen welzijn eerst. Ooit kenden we een samenleving, schrijft zij, waarin onder de middenklasse nog de plicht voelbaar was om voor elkaars toekomst te zorgen, vanuit een gedeeld belang van individuele vrijheid. Dat ideaal is ‘ingeruild voor een kille mentaliteit van “eigen falen, eigen schuld”’ en met name: eigen welzijn eerst. Waarbij dat ‘welzijn’, zoals bij Nicole en Stijn, vooral meetbaar moet zijn in termen van gezondheid en vrijheid.

Vrijheid lijkt een simpele ‘kernwaarde’, maar is dat niet. In Nicoles en Stijns begrip ervan is op de achtergrond geraakt dat we voor onze vrijheid afhankelijk zijn van het werk en de zorg van anderen, en dat vrijheid onlosmakelijk gekoppeld is aan verantwoordelijkheid.

Dat de azuurblauwe BH’tjes van deze levensgenieters maar in mijn feed blijven verschijnen – naast ‘Aloneness to Oneness’ en ‘Nihilism Explained’ – zegt ongetwijfeld ook iets over mij, en waartoe het systeem YouTube mij denkt te kunnen verleiden. De voordeligste lezing blijft dat ik vakantie nodig heb. Ik vertrek vanavond gelukkig naar Griekenland, waar je uitstekend schijnt te kunnen kitesurfen. Als er op Schiphol tenminste nog personeel te vinden is.

Meer lezen?