Het stikstofprobleem in één grafiek

​Nederland is kampioen stikstofvervuiling, en het moet minder. Maar hoe? Aan die vraag gaat een andere vraag vooraf. Waar komt al die stikstof eigenlijk vandaan?

Ja, uit de landbouw, dat weten we nu wel. Maar dan blijft de vraag waar de landbouw al die stikstof vandaan haalt. De landbouw is – net als al het leven – onderdeel van een kringloop, opgebouwd uit elementen als koolstof, waterstof, en stikstof. Die cirkelen van de lucht en de grond naar gewassen, naar dieren, en via mest (en dode dieren en planten) weer terug naar de grond en de lucht. Waar komt de stikstof vandaan die zich nu ophoopt in de natuur?

Om die vraag te beantwoorden, is dit stikstofstroomschema – dat ik tegenkwam op een achterafpagina van het Compendium voor de Leefomgeving^* – ontzettend leerzaam. Het CLO berekent sinds 1990 de jaarlijkse stikstofkringloop van de Nederlandse landbouw.

Information designer Sharon Coone maakte er een versimpelde versie van die in één, of laten we zeggen twee, oogopslagen duidelijk maakt waar het stikstofprobleem vandaan komt.

De stikstofkringloop van de Nederlandse landbouw is zo lek als een mandje. Er komen jaarlijks grote hoeveelheden stikstof binnen: 415 miljoen kilo stikstof via de import van veevoer, 220 miljoen kilo via kunstmest die op het land wordt gestrooid. Voeding voor gewassen, die op hun beurt vooral dienen als veevoer. 

Die stikstof komt in zuivel en vlees terecht (208 miljoen kilo), een beetje in plantaardige producten (84 miljoen kilo), maar de grootste hap hoopt op in de omgeving: 307 miljoen kilo per jaar.

Dat is het stikstofprobleem.

Door dit stroomschema wordt ook duidelijk hoe die ophoping zou kunnen afnemen. De overheid heeft zich tot nu toe vooral toegelegd op methodes waarmee er minder verlies van stikstof is uit stallen en de grond. Daarom zijn boeren verplicht hun mest in de bodem te injecteren, in plaats van deze bovengronds uit te rijden. En dat is ook het doel van innovatieve stalvloeren. Als de urine niet bij de poep komt, vormt zich minder ammoniak, en dan blijft er meer stikstof in de grond nadat je deze injecteert.

Maar daarmee ben je al die stikstof nog niet kwijt. Ze blijft zich ophopen in de bodem. In mijn recente analyse bespreek ik een alternatief. Leg de import van veevoer en het gebruik van kunstmest aan banden. Want wat er niet in komt, gaat er ook niet uit. Geef boeren geld, tijd en kennis om zich te kunnen aanpassen, en duurzame innovatie volgt vanzelf.