Meer creativiteit in je leven? Gebruik dit boek

Vorig jaar, begin september, had ik een kleine instorting. Na de zomervakantie voelde het alsof het leven me overspoelde. Me meesleurde. Op een woensdag kon ik alleen maar huilen. Mijn brein wilde niet meer.

Ik had geen zin om naar de volgende vakantie toe te leven, naar het volgende weekend, naar de avond. Een avond die ik trouwens toch zou verpesten, omdat ik alleen maar zou netflixen. In een huis dat ik al weken niet had schoongemaakt. Met het laatste eten dat ik in mijn kast kon vinden, hoogstwaarschijnlijk iets uit blik, met mayo.

Daar gaan we weer, dacht ik. Want dit gevoel herkende ik. Door de jaren heen had ik mijn best gedaan om uit zulke dips weg te blijven – ik had een legpuzzelfase, een roeifase, een tekenfase – maar als een magneet trok het oude leventje me na een tijd weer terug. Wat het precies was, daar kon ik mijn vinger niet op leggen. Maar dat ik hier geen zin meer in had, dat wist ik zeker.

Dus deed ik wat ik wel vaker doe als ik een probleem wil oplossen: ik kocht een boek. Een boek dat ik nog harder nodig bleek te hebben dan ik toen besefte.

The Artist’s Way

Het boek dat ik aanschafte was The Artist’s Way van schrijver, film- en theatermaker Julia Cameron. Het verscheen in 1994 en sindsdien heeft het boek beroemde discipelen verzameld. Schrijver Elizabeth Gilbert, regisseur Martin Scorsese, muzikant Alicia Keys – allemaal zweren ze bij dit boek over creativiteit. Cameron wordt ook wel de ‘koningin van verandering’ en de ‘peetmoeder van creativiteit’ genoemd.

Ik had de titel al een paar keer langs zien komen, maar pas bij de aankoop zag ik dat het niet zomaar een boek is; het is een cursus. Je moet dit boek niet lezen, schrijft Cameron dan ook, maar ‘gebruiken’. In twaalf weken loodst ze je door essays en opdrachten heen die je moeten helpen om je creatieve zelf ‘te herontdekken’.

Veel mensen zouden creatiever willen zijn, stelt Cameron. Je zou wel willen schrijven, schilderen, dansen, rappen, maar iets houdt je tegen. ‘Onze dromen ontglippen ons. Onze levens voelen een beetje vlak.’ Ik onderstreepte de woorden ijverig toen ik het boek las. Dat was hoe ik me voelde.

Ik heb natuurlijk een creatief beroep als schrijver, maar het voelde alsof ik niet echt deed wat ik wilde. Ik wilde schrijven over andere onderwerpen, op andere manieren. Maar dan kwamen algauw die gedachten: ik ben te oud, te druk, te blut, te egoïstisch, te incapabel.

Wat volgens Cameron allemaal op hetzelfde neerkomt: ik ben te bang.

Morning pages & artist dates

Niet lang na mijn instortinkje zat ik met mijn moeder in de spreekkamer van haar oncoloog. Ze vertelde hem dat ze hoestte als een zaal oude mannen, en dat haar handen zo koud waren dat het voelde alsof er strakke touwtjes om haar polsen zaten. ‘De medicijnen werken niet meer’, zei hij toen ze was uitgepraat. ‘Daar hoef ik geen scan meer voor te zien.’ We gaven hem een boks en liepen beduusd de kamer uit. Mijn moeder, al jaren ongeneeslijk ziek, was uitbehandeld.

Ik besloot zorgverlof op te nemen om te kunnen mantelzorgen. Ik zou vier nachten in de week bij mijn moeder slapen, het huishouden op me nemen, aanwezig zijn bij de afspraken met de huisarts. Meteen wist ik wat dat betekende: ik moest verdomde goed voor mezelf gaan zorgen. Want mezelf in de weg zitten was tot daaraan toe, maar mijn moeder opzadelen met dat gesomber? Dat zou ik mezelf nooit vergeven.

Ik zag dat ik om hulp moest vragen, stond versteld van de nare dingen die ik tegen mezelf kon zeggen, ontdekte langzaamaan waar ik dan bang voor was

The Artist’s Way, vermoedde ik, zou me daar weleens bij kunnen helpen. Dus ging ik aan de slag met de twee basisingrediënten van de cursus. De eerste is de morning pages. Het idee is dat je elke dag, direct na het wakker worden, drie pagina’s met de hand schrijft. Je kiepert je hoofd leeg op de pagina om zo de prut weg te krijgen voordat je aan je dag begint.

Tijdens mijn zorgverlof schreef ik iedere dag. Over de dagelijkse havermout, de grapjes, het verdriet. En in al die prut ontdekte ik patronen. Ik zag dat ik om hulp moest vragen, stond versteld van de nare dingen die ik tegen mezelf kon zeggen, ontdekte langzaamaan waar ik dan bang voor was. Voor het oordeel van andere mensen, zo bleek, en voor een burn-out, waar ik ooit als eenentwintigjarige gevaarlijk dichtbij had gezeten.

Als ik wat tijd voor mezelf had, richtte ik me op het tweede ingrediënt: de artist date. Dat is een wekelijkse afspraak met jezelf van zo’n twee uur om iets te doen waar je plezier aan beleeft. ‘Om de bron te vullen’, zoals Cameron het noemt. Het moet niet met iemand samen zijn en vooral: niet nuttig. Als je vindt dat je naar die expositie moet maar je wilt eigenlijk naar de snoepwinkel, ga dan naar de snoepwinkel. Het is ouderwets, onverdund pret maken.

Zo heb ik eens alle oude ansichtkaarten in een antiekwinkel bekeken, om er uiteindelijk een paar te kopen. Andermaal kocht ik zoete bubbelthee en dronk ik het op op het pleintje bij het conservatorium, waar de vioolgeluiden uit het raam zweefden. Weer een andere keer trakteerde ik mezelf op oesters en ging ik daarna naar de film. Telkens had ik veel meer plezier dan tijdens mijn bingesessies.

Een schrijfkamer in een torentje

Naast die twee vaste onderdelen lees je elke week in het boek over onderwerpen die met creativiteit te maken hebben – zoals perfectionisme, geld of tijd. Die essays zullen voor sommige lezers te zweverig zijn. The Artist’s Way is, benadrukt Cameron, een ‘spiritueel pad’. Het woord God komt er regelmatig in voor. Maar, zegt ze ook direct, je hoeft niet in een god te geloven om dit boek te gebruiken. Ik doe dat niet, en, al kon ik me niet in alles vinden wat Cameron schrijft, het zat me niet in de weg.

Behalve het leeswerk doe je opdrachten. (Cameron schat in dat het zo’n uur per dag kost als je de cursus met aandacht wilt doen.) Die opdrachten gaan vaak, net als de artist date, over pret: schrijf twintig dingen op die je graag doet en kies er twee om die week te doen; bedenk je lievelingseten van vroeger en ga het maken; fantaseer over vijf andere levens die je had willen leiden en bedenk wat dat over je zegt.

Regelmatig deed ik die opdrachten samen met mijn moeder. Ik ontdekte dat ze als kind graag ham-kaasmacaroni at en dat ze best boswachter had willen zijn. Toen ik haar vertelde dat ik fantaseerde over het hebben van een schrijfhuisje, vertelde ze dat ze ooit naar het kasteel van schrijver Vita Sackville-West was geweest, die een werkkamer had in het torentje. We zochten een foto op en ik printte het uit om mezelf te herinneren aan de droom.

Je leven creëren

Mijn moeder overleed vlak voor kerst. Onze laatste maanden met elkaar waren verdrietig geweest, maar ook mooi. We brachten veel tijd met elkaar door, hadden plezier, leerden elkaar nog beter kennen dan we al deden. En nu moest ik het leven zonder haar doen. Als ik niet oppaste, zou die magneet van mijn oude leventje me weer terugtrekken, nog pijnlijker dan voorheen.

Op Nieuwjaarsdag zat ik op de bank te dubben hoe ik weer aan het werk zou gaan, en moest ik terugdenken aan het gesprek over Vita Sackville-West. Ik had dan wel geen geld om een kasteel te kopen, maar kon ik niet iets kleins huren? Een paar dagen later had ik het contract getekend voor een kantoortje van acht vierkante meter. Ik schilderde de muren, zette een een luie stoel neer en hing lichtjes op.

Als grootverbruiker van het zelfhulpgenre, ben ik sceptisch als een boek pretendeert je leven te veranderen

Er kwamen andere veranderingen in mijn leven. Ik besloot een schrijfcursus te volgen, want tijdens de cursus kwam telkens terug dat ik fictie wilde schrijven. Ook bleek ik veel te fantaseren over het water, dus ging ik laatst voor het eerst suppen. En nog altijd schrijf ik morning pages en doe ik artist dates. Zo gaat The Artist’s Way over meer dan kunst creëren; het gaat over je leven creëren.

Als grootverbruiker van het zelfhulpgenre, ben ik sceptisch als een boek pretendeert je leven te veranderen. En natuurlijk ben ik niet ineens een nieuw mens geworden. Nog steeds kruip ik soms somber de bank af na uren Selling Sunset en ik sla regelmatig mijn morning pages of een artist date over.

Maar omdat de cursus twaalf weken duurde, en ik nog altijd die twee dingen probeer te doen, voelt de verandering steviger. Het lijkt alsof dat creatievere, rijkere leven de nieuwe magneet is geworden waar ik naartoe word getrokken. Ik hoop het.