Miljardairs die de helft van hun vermogen schenken aan liefdadigheid? Niet genoeg, volgens Patagonia

Patagonia schenkt al decennia een deel van de winst aan goede doelen. Wat is er nu veranderd? 

‘Yvon, zijn vrouw Melinda en hun twee kinderen kozen er altijd zelf voor om een groot deel van de opbrengsten van Patagonia te schenken aan goede doelen. Om te verzekeren dat dit ook gebeurt als zij er niet meer zijn, en het bedrijf trouw blijft aan de missie waarvoor het staat, moesten ze de bedrijfsstructuur aanpassen.’

Wanneer vertelde Yvon Chouinard dat hij afstand wilde doen van Patagonia?  

‘Toen ik in 2008 bij het bedrijf kwam werken had hij het er al over. Van zijn vrouw weet ik dat hij dit gesprek al ver daarvoor voerde. Hun doel is nooit geweest om het bedrijfsleven in te gaan om rijk te worden. Ze wilden simpelweg de best mogelijke spullen maken voor henzelf, voor vrienden en voor iedereen die van buitenactiviteiten houdt.’ 

Op welk punt werden de gesprekken hierover echt serieus? 

‘Toen Yvon 80 werd kondigde hij aan dat het tijd werd om serieus na te denken over wat er met het bedrijf moet gebeuren voor hij doodgaat. Twee jaar geleden zijn we daarom met een klein team van zo’n vijf mensen intern gaan kijken naar manieren waarop we het bedrijf konden herstructureren zodat we ten eerste de bestaanszekerheid van Patagonia op de lange termijn konden waarborgen, en ten tweede meer waarde konden vrijmaken voor de strijd tegen de milieucrisis.’

Welke opties kwamen zoal voorbij?

‘Alle. We hebben naar verschillende manieren gekeken om een publiek bedrijf te worden, zoals via directe notering, waarbij een deel van de aandelen in eigen handen zou blijven om controle te blijven houden over de missie en koers van het bedrijf.’

‘We hebben onderzocht of het mogelijk was om Patagonia onder te brengen in een stichting, maar dat kan alleen in Europa en niet in de Verenigde Staten. Een andere mogelijkheid was om werknemers eigenaar te maken – wat voor ons bedrijf om verschillende redenen niet ideaal leek. We kozen uiteindelijk voor een structuur waarbij alle stemgerechtigde aandelen in een trustfonds zitten, die onder toezicht staat van de familie en hun adviseurs en die erover moeten waken dat de missie van Patagonia wordt nageleefd.’

‘De rest van de aandelen, die niet stemgerechtigd zijn, zit in een nieuw opgerichte maatschappelijke organisatie, de Holdfast Collective. Hier gaat alle winst van het bedrijf naartoe, die vervolgens ingezet wordt voor projecten die zich richten op het tegengaan van klimaatverandering, het beschermen van de natuur, het bevorderen van de biodiversiteit.’

Kostte het veel moeite om tot de huidige structuur te komen? 

‘Technisch gezien was het best ingewikkeld, dus hebben we een aantal externe advocaten moeten inhuren. Het gebruik van zo’n trustfonds en stichting is niet gebruikelijk omdat het niet belastingefficiënt is.’

Toch meldde onder andere Bloomberg dat door het niet verkopen van Patagonia miljoenen euro’s aan belasting werden bespaard. 

‘Wat een onzin. Het is de vreemdste contrafeitelijke bewering die je kunt maken aangezien verkoop voor ons geen optie was. Sterker nog: we hebben 17,5 miljoen dollar aan belasting moeten betalen om het trustfonds te creëren. Deze beslissing is fiscaal juist heel dom.’

‘Wat veel mensen niet zien is dat Yvon en Melinda ongelofelijk bescheiden leven. Ze wonen nog altijd in hetzelfde huis dat ze hadden voor Patagonia een miljardenbedrijf was. Ze rijden in oude tweedehands auto’s. Hebben geen boot of vliegtuig. Yvon heeft zelfs geen telefoon en geen computer. Hij draagt simpele kleren. Hij is gewoon zichzelf. Ze leven voor de sporten die ze beoefenen, niet omdat ze rijk willen worden.’ 

De vraag blijft wel of 100 miljoen dollar per jaar uitgeven aan klimaatgerelateerde projecten de milieuschade dekt die het bedrijf zelf veroorzaakt.

‘Dat is een goede vraag. We proberen de voetafdruk van elk product dat we maken zo nauwkeurig mogelijk te meten. Dus hoeveel water, grondstoffen en energie ze kosten. We werken naar nul impact. Met alles wat we weggeven aan goede doelen overstijgen we hopelijk de ecologische impact van ons bedrijf. Maar het is zoals Yvon zelf zegt: in het kapitalisme bestaan geen echt duurzame modellen, omdat het altijd gericht is op meer kapitaalgroei.’ 

Maar hoe weet je of het geld dat naar goede doelen gaat ook echt verschil maakt? Wie gaat daarover? 

‘Binnen en buiten Patagonia hebben we door de jaren heen een groep mensen uit de milieucommunity samengesteld die ons adviseert. Het is niet makkelijk projecten uit te kiezen met de meeste positieve impact, en het is nooit perfect. Ik heb jarenlang gewerkt bij de Gordon & Betty Moore Foundation in San Francisco, en daar liepen we tegen hetzelfde probleem aan. We huurden daar constant consultants in om te helpen bij hoe we de meeste impact konden maken. Dat is moeilijk om te bepalen.’

Natalie Knowles, een Canadese PhD-onderzoeker en natuurbeschermer, schreef in een stuk op Al Jazeera: geld teruggeven is goed, maar het in de grond laten zitten zou het systeem pas echt veranderen en onze planeet redden.

‘Daar zijn we het mee eens. Dat is waarom we niet alleen kiezen voor biologische materialen, maar ook inzetten op regeneratieve organische landbouw. Zodat we met de katoen die we gebruiken ook echt iets terug kunnen geven aan de grond, aan de aarde. En zodoende maken we een regenjas op zo’n manier dat mensen hem kunnen gebruiken als ze naar hun werk gaan, een expeditie naar Nepal ondernemen of in het weekend gaan wandelen. Zodat ze er maar één nodig hebben in plaats van drie.’

Als er geen echt duurzame modellen binnen het kapitalisme bestaan, zoals Chouinard zelf zegt, moet je dan niet wat doen aan het veranderen van dat systeem om een verschil te maken? 

‘Op steeds meer plekken, in Europa zie je het meer dan in de Verenigde Staten, komt regelgeving die bedrijven dwingt om de impact van hun beslissingen op mens en milieu mee te wegen. Wij proberen een goed voorbeeld te zijn door het vrijwillig te doen, maar we kijken ook naar milieuwetgeving vanuit overheden die alle bedrijven dwingt om zich beter te gedragen.’

Dus jullie lobbyen actief voor dit soort wetgeving? 

‘Ja. Een van de voordelen van de nieuwe stichting is dat het ongelimiteerd politieke donaties mag doen. We zullen ook beslissingen van de overheid blijven aanvechten als we het er niet mee eens zijn. Zoals we deden in 2017 door de regering-Trump voor de rechter te dagen nadat ze bekendmaakte van plan te zijn om een aantal natuurgebieden in Amerika niet langer te beschermen.’

Jullie kregen veel media-aandacht voor de beslissing om Patagonia weg te geven. Was dat bewust? Heel cynisch zou je het kunnen zien als een reclamestunt, waarmee je juist meer consumentisme aanwakkert.

‘We wilden de aandacht. We hopen een voorbeeld te zijn voor andere bedrijven. Mastercard is voor 9 procent in handen van de Mastercard Foundation, en die geven een miljard dollar per jaar weg. Dat is iets goeds. Bill Gates^* en andere miljardairs beloven de helft van hun vermogen weg te doen. Ik denk dat Yvon met deze stap iets wilde zeggen als: Half? Dat is niet genoeg. We moeten meer doen.’