Stap 1: snipper een ui. Stap 2: faal. Stap 3: smelt de boter
Het leven is geen recept, met afgemeten verhoudingen en een duidelijk stappenplan. Alleen maar goed, volgens Julia Child. Deze koningin van de kookvideo laat zien: wie niet faalt, zal nooit leren koken.
In een kerk in Enkhuizen sprak ik tot een zaal rillerige pubers. Het was drie uur ’s middags, het laatste uur voor de herfstvakantie. Ze hoorden me geduldig aan over mijn eigen puberteit, over mijn roman. Maar hun ogen gingen pas echt twinkelen bij de laatste vraag van de interviewer. Had ik een advies voor deze mensen? Handige schrijftips? Levenslessen?
Ik kreeg faalangst. Ik zei, obligaat bescheiden: van mij moet je geen advies aannemen. Ik weet het ook niet. I am not your guru. Hun teleurstelling was voelbaar. Dus jij nadert de veertig zonder dat je ook maar één leefregel kunt reciteren?
Een vermoeden waar dit vandaan komt: deze generatie is door een eindeloze feed aan informatie en instructiemateriaal erg ontvankelijk geworden voor voorschriften. Ze willen regels, schema’s, uitgestippelde paden. Ik neig ernaar om dat armoedig te vinden. Maar met een beetje mildheid zie ik er ook de progressie wel van in.
Een wereld waarin alles rechtlijnig verloopt
Een goede instructievideo kan ik zelf ook nogal bevredigend vinden. Vooral het genre koken op YouTube is in potentie een vortex die alle tijd uit mijn dag zuigt.
Ik ga bijzonder lekker op het soort video waarin twee anonieme handen te zien zijn, van boven gefilmd, die op ordentelijke wijze veganistische eenpansgerechten in elkaar zetten. Staccato worden de ingrediënten voorbereid en netjes klaargezet, een lome stem vertelt je wat je moet doen. De pan gaat op het vuur, het vet erin, de ui, de rest – was alles maar zo overzichtelijk.
Hoeveel van zulke stews heb ik daadwerkelijk gemaakt? Een fractie; alleen het kijken naar instructievideo’s biedt al verzadiging, een gevoel van potentie, van een goed idee dat zich ergens nestelt tot het gebruikt zal worden.
Yvette van Boven laat me zien wat ik eigenlijk van het leven wil: een vrouw zijn in kaplaarzen, die met een hond naar kokkels zoekt
Nu zijn kookinstructies zo oud, en vast nog ouder, als het eerste kookboek (vierde eeuw voor Christus!). Maar kijken naar kokende mensen op een scherm heeft een eigen, rijke traditie, waarin praktische instructie hand in hand gaat met, hoe zeg ik dit zonder me tot het Frans te wenden… een soort levensgevoel.
Nigella Lawson leerde mijn generatie niet alleen hoe je tweeduizend calorieën toevoegt aan een blik peren op siroop, maar ook hoe je je daar een absolute godin bij voelt. En met die bescheiden blote handen waarmee Jamie Oliver de marinade in de lamsbout wreef, masseerde hij ook het idee in dat je veel beter puur kunt zijn dan pretentieus. Yvette van Boven laat me al jaren zien wat ik eigenlijk van het leven wil: een vrouw zijn in kaplaarzen, die met een hond naar kokkels zoekt.
Over de oermoeder van dit zalige tv-genre, Julia Child, maakte HBO Max een bitterzoete dramaserie die laat zien hoe groot de culturele invloed van een goede instructeur kan zijn.
De vrouw die Amerika al kokend leerde falen
We ontmoeten de Amerikaanse Child (schitterend gespeeld door Sarah Lancashire), in de jaren zestig, na haar koksopleiding in Parijs en de publicatie van haar standaardwerk Mastering the Art of French Cooking. Ze zet net de eerste stappen richting haar legendarische kookprogramma The French Chef.
Child is rijzig, innemend, heeft de stem (aldus een van de personages) van een man die een vrouw nadoet, en een compulsie tot dubbelzinnige grapjes – ‘This is the best coq that you’ll ever put in your mouth.’ Dat alles maakt haar programma, waarin ze de meest intimiderende Franse klassiekers kookt, totaal uniek.
Voordat Julia Child Amerika leerde koken, zo doceert de serie, at men er ovenschotels met tonijn uit blik en chipskorst. Nu lag boeuf bourguignon ineens binnen handbereik. Ze was – als we deze hagiografie mogen geloven – een verheffer, een wegbereider voor vrouwen, een ideale echtgenote én ieders favoriete persoon.
De serie inspireerde mij om op YouTube tussen de tasty recipes te zoeken naar de originele Julia in zwart-wit. Wat vooral opvalt, is de heerlijke rommeligheid ervan. Niks staccato, geen nette bakjes of afgebakende stappen. Vegan is het ook al niet. De kunst van het Franse koken is worstelen met een gigantische kalkoen, uien hakken tot ze in het rond vliegen, gillen van de pret. En boter. Obscene hoeveelheden boter. En dan nog meer boter.
Wat koken ook is, volgens de instructeur zelf: falen. Boven een pannetje borrelende karamel waarschuwt ze haar publiek voor ‘dat vreselijke Amerikaanse syndroom, de angst om te falen’. Daarmee zul je nooit leren koken, zegt ze, want koken, ‘well lots of it, is one failure after another. And that’s how you finally learn.’
Natuurlijk, dat had ik in die kerk tegen die pubers moeten zeggen.
En o ja, voor wie op heldere instructie zat te wachten: in deze video leert Julia Child je hoe je het beste een ui kunt snijden én hoe je een uiensoep maakt die meer zal verrijken dan je calorie-inname.
Meer lezen:
Komt een land bij de dokter
Michelle van TongerlooAls straatarts ziet Michelle van Tongerloo dagelijks hoe ingewikkeld helpen is geworden. In haar boek Komt een land bij de dokter laat ze zien hoe het beter kan.
