Alles gaat te langzaam, behalve de dingen die de verkeerde kant op gaan, die gaan te snel. Dat was de strekking van de laatste bups klimaatrapporten, gepubliceerd in aanloop naar de klimaattop in Sharm-el-Sheikh die nu bezig is.

Het VN-milieubureau UNEP publiceerde zijn jaarlijkse taxatie van – die was nog nooit zo groot. Het klimaatdoel van maximaal 1,5 graad opwarming raakt nu echt uit zicht. Op zich maar het zwart op wit zien in een VN-rapport is wel demotiverend.

De Wereld Meteorologische Organisatie rapporteerde de ooit, vooral de hoeveelheid methaan in de lucht sprong omhoog. Zolang we blijven uitstoten, zal blijven stijgen – als een badkuip die steeds voller loopt.

Het wordt erger voor het beter wordt

Verwacht dus nog vele rapporten met de strekking ‘we stonden er nog nooit zo slecht voor’. Ik merk in mijn omgeving dat sommige mensen in die rapporten bevestigd zien wat ze toch al wisten: alles gaat kapot, we zijn te laat.

Ik zie iets anders. De invasie van Oekraïne door Rusland zorgt ervoor dat we naderen, zegt Fatih Birol, hoofd van het Internationaal Energieagentschap (IEA): het einde van het fossiele tijdperk komt nu echt in zicht.

Het verhaal van onze toekomst is complexer dan alles of niets, zwart of wit, de overwinning of de apocalyps

De lange terugweg van steenkool en olie werd al voorzien dankzij de opkomst van duurzame energie, elektrische auto’s en strenger klimaatbeleid. Door Ruslands acties zijn landen nu ook veel naarstiger op zoek naar alternatieven voor aardgas. Samenvattend zal het gebruik van alle fossiele brandstoffen wereldwijd vanaf ongeveer 2030 dalen,

Dat is te laat voor het doel van maximaal 1,5 graad, maar houdt minder dan 2 graden opwarming binnen bereik. Het betekent dat het verhaal van onze toekomst complexer is dan alles of niets, zwart of wit,

Voorbij het apocaholisme

Maar doemdenken is hardnekkig. ‘Het Westen heeft altijd een probleem gehad met apocalyptisch denken’, zegt klimaatexpert Tim Sahay in een recent verhaal van klimaatjournalist David Wallace-Wells. ‘Het is onuitroeibaar: we zien alleen de mogelijkheden voor doem en verdommenis.’

Wie doemdenkt, concludeerde ik in een eerdere serie over het onderwerp, De onderliggende aanname is dat er nooit iets zal veranderen. Maar kijk om je heen – of kijk naar de geschiedenis – en je ziet dat die manier van denken tekort schiet.

Voorbeeld: door de Europese energiecrisis gebruikten Duitse huishoudens in september Dat is gigantisch, en wie had het voorzien? Industriële bedrijven in het land gebruikten 19 procent minder. Bewust beleid kan, over meerdere jaren uitgesmeerd, vergelijkbare effecten behalen. Er ligt nog zo veel voor het oprapen.

De toekomst is vol kansen, is veel meer dan een extrapolatie van de status quo. We zullen de komende jaren ‘navigeren door grotere en schadelijkere klimaatverstoringen’, schrijft Wallace-Wells, en we zullen dat doen met een nu nog onbekende mix van

Juist in onzekere tijden kan verandering snel gaan

We bevinden ons in een een veelheid van crises die met elkaar samenhangen en waarvoor niet één oplossing is. Dat brengt onzekerheid, instabiliteit en chaos met zich mee. Maar dus óók ruimte voor interventies, voortschrijdend inzicht en blijvende verandering. In reactie op de Russische gaschantage zet Europa extra snel in op duurzame energie – een beleidswijziging waarvan de gevolgen nog decennia zullen doorwerken,

Dus: stop met denken in rechte lijnen. Omarm chaos en onzekerheid, die horen bij de transitie. Zie dat de geest van verzet leeft, zoals Arjen van Veelen schrijft in van zijn boek Rotterdam. Een ode aan inefficiëntie. Bedank de ‘afhakers, nee-zeggers en sta-in-de-wegs die het leven mooier maken’. Zoals de helden van Extinction Rebellion die zich dit weekend vastketenden aan

In Sharm-el-Sheikh, tijdens de 27ste klimaattop, is zulk protest onmogelijk – Egypte is een politiestaat en kritische klimaatactivisten zijn van de top geweerd. Voor demonstranten is een hoekje gereserveerd aan de rand van de woestijn. Ongewild laat de top in Egypte daarmee zien schreef ik in een column.

Tot de volgende,
Jelmer