Geef niet op. Juist nu is er ruimte voor snelle verduurzaming

Beste,

Alles gaat te langzaam, behalve de dingen die de verkeerde kant op gaan, die gaan te snel. Dat was de strekking van de laatste bups klimaatrapporten, gepubliceerd in aanloop naar de klimaattop in Sharm-el-Sheikh die nu bezig is.

Het VN-milieubureau UNEP publiceerde zijn jaarlijkse taxatie van de kloof tussen nodige en daadwerkelijke klimaatactie Over het ‘emissions gap report’ van UNEP. – die was nog nooit zo groot. Het klimaatdoel van maximaal 1,5 graad opwarming raakt nu echt uit zicht. Op zich geen nieuws, Over de onwaarschijnlijkheid van maximaal 1,5 graad schreef ik eerder. maar het zwart op wit zien in een VN-rapport is wel demotiverend.

De Wereld Meteorologische Organisatie rapporteerde de hoogste concentratie broeikasgassen WMO: ‘greenhouse gas levels hit new highs’. ooit, vooral de hoeveelheid methaan in de lucht sprong omhoog. Zolang we blijven uitstoten, zal de concentratie broeikasgassen Zo werkt het broeikaseffect. blijven stijgen – als een badkuip die steeds voller loopt.

Het wordt erger voor het beter wordt

Verwacht dus nog vele rapporten met de strekking ‘we stonden er nog nooit zo slecht voor’. Ik merk in mijn omgeving dat sommige mensen in die rapporten bevestigd zien wat ze toch al wisten: alles gaat kapot, we zijn te laat.

Ik zie iets anders. De invasie van Oekraïne door Rusland zorgt ervoor dat we een ‘scharniermoment’ Financial Times: ‘IEA forecasts fossil fuel demand will peak this decade’. naderen, zegt Fatih Birol, hoofd van het Internationaal Energieagentschap (IEA): het einde van het fossiele tijdperk komt nu echt in zicht.

Het verhaal van onze toekomst is complexer dan alles of niets, zwart of wit, de overwinning of de apocalyps

De lange terugweg van steenkool en olie werd al voorzien dankzij de opkomst van duurzame energie, elektrische auto’s en strenger klimaatbeleid. Door Ruslands acties zijn landen nu ook veel naarstiger op zoek naar alternatieven voor aardgas. Samenvattend zal het gebruik van alle fossiele brandstoffen wereldwijd vanaf ongeveer 2030 dalen, verwacht het IEA. Zie deze grafiek in het recentste IEA-rapport.

Dat is te laat voor het doel van maximaal 1,5 graad, maar houdt minder dan 2 graden opwarming binnen bereik. Het betekent dat het verhaal van onze toekomst complexer is dan alles of niets, zwart of wit, de overwinning of de apocalyps. Binair denken over het klimaat is onverstandig.

Voorbij het apocaholisme

Maar doemdenken is hardnekkig. ‘Het Westen heeft altijd een probleem gehad met apocalyptisch denken’, zegt klimaatexpert Tim Sahay in een recent verhaal van klimaatjournalist David Wallace-Wells. ‘Het is onuitroeibaar: we zien alleen de mogelijkheden voor doem en verdommenis.’

Wie doemdenkt, concludeerde ik in een eerdere serie over het onderwerp, trekt een rechte lijn tussen de status quo en de toekomst. Slotstuk van mijn serie over doemdenken. De onderliggende aanname is dat er nooit iets zal veranderen. Maar kijk om je heen – of kijk naar de geschiedenis – en je ziet dat die manier van denken tekort schiet.

Voorbeeld: door de Europese energiecrisis gebruikten Duitse huishoudens in september 36 procent (!) minder gas. Onderzoeker Lion Hirth deelt zijn bevindingen over dalend gasgebruik op Twitter. Dat is gigantisch, en wie had het voorzien? Industriële bedrijven in het land gebruikten 19 procent minder. Bewust beleid kan, over meerdere jaren uitgesmeerd, vergelijkbare effecten behalen. Er ligt nog zo veel voor het oprapen.

De toekomst is vol kansen, is veel meer dan een extrapolatie van de status quo. We zullen de komende jaren ‘navigeren door grotere en schadelijkere klimaatverstoringen’, schrijft Wallace-Wells, en we zullen dat doen met een nu nog onbekende mix van ‘succes en mislukking, verdriet en kansen’. Mijn aanbeveling van Wallace-Wells’ artikel.

Juist in onzekere tijden kan verandering snel gaan

We bevinden ons in een ‘polycrisis’, Historicus Adam Tooze over de term ‘polycrisis’. een veelheid van crises die met elkaar samenhangen en waarvoor niet één oplossing is. Dat brengt onzekerheid, instabiliteit en chaos met zich mee. Maar dus óók ruimte voor interventies, voortschrijdend inzicht en blijvende verandering. In reactie op de Russische gaschantage zet Europa extra snel in op duurzame energie – een beleidswijziging waarvan de gevolgen nog decennia zullen doorwerken, stelt het IEA. Samenvatting van de World Energy Outlook van het IEA.

Dus: stop met denken in rechte lijnen. Omarm chaos en onzekerheid, die horen bij de transitie. Zie dat de geest van verzet leeft, zoals Arjen van Veelen schrijft in een voorpublicatie Arjen van Veelen: ‘Alles draait om efficiëntie. Kunnen we ontsnappen uit de vierkante wereld?’ van zijn boek Rotterdam. Een ode aan inefficiëntie. Bedank de ‘afhakers, nee-zeggers en sta-in-de-wegs die het leven mooier maken’. Zoals de helden van Extinction Rebellion die zich dit weekend vastketenden aan privéjets op Schiphol. NOS: ‘Ruim 200 klimaatactivisten gearresteerd op Schiphol, alle actievoerders weg’.

In Sharm-el-Sheikh, tijdens de 27ste klimaattop, is zulk protest onmogelijk – Egypte is een politiestaat en kritische klimaatactivisten zijn van de top geweerd. Voor demonstranten is een hoekje gereserveerd aan de rand van de woestijn. Ongewild laat de top in Egypte daarmee zien hoe belangrijk democratie is voor echte duurzaamheid, ‘Zonder democratie geen duurzaamheid (of waarom de klimaattop in Sharm-el-Sheikh een aanfluiting is)’. schreef ik in een column.

Tot de volgende,

Jelmer

Deze nieuwsbrief in je inbox? Is het tijd om de consumptievrijheid te begrenzen omwille van het milieu? Die vraag onderzoek ik in een reeks verhalen en nieuwsbrieven. Wil je mijn zoektocht volgen? Schrijf je hier in voor mijn nieuwsbrief, die om de week verschijnt