Crypto bewijst: als iets te mooi lijkt om waar te zijn, is dat het ook

Soms is een verhaal té mooi om te checken. 

Want wat was er niet bewonderenswaardig aan Sam Bankman-Fried? De Amerikaanse crypto-ondernemer, multimiljardair en weldoener, het wonderkind dat in zijn korte broek en sneakers podia deelde met Bill Clinton en Gisele Bündchen?

Veel, zo blijkt. De afgelopen weken werd duidelijk dat de bewierookte ‘nieuwe Warren Buffett’^* en ‘White Knight of crypto’^* een lelijke oplichter is, die meer weg heeft van  Bernie Madoff en een White Walker. Online is Sam Bankman-Fried inmiddels omgedoopt tot Scam Bankrun-Fraud.

Wat de cryptomogol deed om die bijnaam te verdienen, is even simpel als ingewikkeld. Ingewikkeld omdat de cryptowereld nu eenmaal ingewikkeld is, en Bankman-Frieds crypto-imperium een ondoorgrondelijke spaghetti Bahamese. Simpel omdat het er uiteindelijk gewoon op neerkomt dat hij heel veel mensen voor heel veel geld bedonderd heeft. 

In het geheim sluisde hij miljarden over van klanten van zijn ene bedrijf (cryptobeurs FTX) naar zijn andere (Alameda Research). Hiermee werden – zonder dat iemand het wist – zeer risicovolle investeringen gefinancierd en verliezen opgevangen. Na dit nieuws haalden klanten hun geld en crypto weg bij FTX, daalde de waarde van zijn bedrijven en ging FTX failliet. In totaal zijn honderdduizenden gedupeerden miljarden kwijt; geld dat ze waarschijnlijk nooit terug zullen zien. 

Je zou er bijna cynisch van worden: media, denkers, investeerders en politici bouwden de afgelopen jaren met zijn allen een reusachtige sokkel voor Bankman-Fried. Deze man was niet als die andere cryptotypes die hun klanten bedotten. Dit altruïstische genie ging de wereld beter maken. Deze techtycoon was wél te vertrouwen – blind.

En blind was het. Zij die nu in totale ontreddering hun handen van hem aftrekken, zijn ongekend naïef. Er wapperden meer dan genoeg red flags rond Bankman-Fried, zijn bedrijven en de hele cryptowereld. Maar bijna niemand wilde ze zien. Wie ze wel wilde zien, zag ze ook.

Red flag 1: de Bahama’s

Bankman-Fried bestierde zijn imperium vanuit de Bahama’s – rode vlag! De man die zei dat hij 99 procent van zijn vermogen aan het goede doel zou geven, woonde er in een penthouse dat niet zou misstaan in het nieuwe seizoen van Narcos. 

Er was geen accountant. Er was geen raad van toezicht. Er was geen overzicht van cashstromen. Er was geen personeelsbestand. Er was nauwelijks sprake van een administratie. Er werden dure huizen gekocht voor het personeel. Sam Bankman-Fried leende zelf 3,2 miljard (!) dollar van zijn bedrijven.^*

Het is bizar, hoe blind iedereen daarvoor bleef. Pensioenfondsen, investeerders als BlackRock en SoftBank en al die andere partijen met diepe zakken, die honderden miljoenen in het imperium pompten, gingen niet even na in wiens handen ze hun geld achterlieten. 

Journalisten schreven liever lovende verhalen over hoeveel miljard die gekke krullenbol wel niet bezat en hoeveel hij daarvan aan goede doelen gaf – of zei te geven – in plaats van te onderzoeken waar dat geld vandaan kwam en waar het heen ging. Of nog beter: of dat geld überhaupt wel bestond. Dat is bij crypto maar de vraag. 

Let wel: hier was geen sprake van smiechterige hogeschool-oplichterij; de aanwijzingen lagen voor het oprapen. ‘Nog nooit in mijn carrière heb ik zo’n totaal falen van bedrijfscontroles en zo’n volledige afwezigheid van betrouwbare financiële informatie gezien als hier’, zei de nieuwe interim-CEO van FTX al een paar dagen nadat hij Bankman-Fried opvolgde. ‘Deze situatie is ongekend.’

Rode vlag 2: FTX is een exchange

FTX was een crypto exchange – rode vlag! Dat is een beurs waar mensen kunnen handelen in cryptomunten zoals Bitcoin en Ethereum, en die kunnen bewaren in een wallet (een soort bankrekening). 

Crypto exchanges zijn controversieel. Ze kennen een rijke geschiedenis van hacks, faillissementen, frauduleus gedrag en oplichtende oprichters. Bijna alle exchanges zijn net als FTX (deels) ongereguleerd – extra rode vlag! – en het is niet altijd even duidelijk wat er op de exchanges gebeurt. Forbes ontdekte een paar maanden geleden dat 51 procent (!) van het dagelijkse volume aan bitcoinhandel (hoogstwaarschijnlijk) nep is.

Het verhaal was dat FTX en SBF wél betrouwbaar zouden zijn. Maar waarom? 

Rode vlag 3: crypto 

Cryptomunten zijn nagenoeg ongereguleerde financiële producten die op ongereguleerde financiële markten worden verhandeld – rode vlag! Dit lokt absurd risicovol gedrag uit – een van de bijnamen van Bankman-Fried was ‘the Prince of Risk’.^* De relatief korte geschiedenis van crypto kent een parade van paradijsvogels en parvenu’s, van gevallen bedrijven en succesvolle bro’s. Het levert mooie podcastseries^* en Netflix-hits^* op. 

Het leidt ook tot slachtoffers: vaak normale mensen die hun spaargeld in crypto stopten. Zij werden verleid met mooie beloften. Ze zagen een gelikte advertentie van FTX, waarin het bedrijf zichzelf gelijkstelde aan de uitvinding van het buskruit en de landing op de maan. Ze geloofden dat crypto een magische doos is waar meer geld uit komt dan dat je erin stopt.^*

We geloven graag verhalen die te mooi zijn om waar te zijn. Ze doen het goed in de kroeg en in de krant. Dan vragen we liever niet door en negeren we rode vlaggen – al slaan ze in ons gezicht.

Maar als iets te mooi is om waar te zijn, ís het meestal niet waar.